ORGANIZED INDUSTRIAL ZONES AND ENVIRONMENTAL PROBLEMS

Yıl 2025, Cilt: 5 Sayı: 1, 147 - 162, 30.06.2025

Turan Yörük , Kemal Yaman

https://doi.org/10.63233/kbuiibfdergisi.1677543

Öz

The aim of this study is to investigate the effects of Organized Industrial Zones (OIZs) in the context of environmental problems, preventive measures and studies regarding this issue. For this purpose, first of all, the historical development of OIZs in the world and in Turkey, the establishment process and the legal basis that constitute this process were examined. Then, the wastewater, air pollution, solid waste and noise problems originating from OIZs were examined. In addition, the issue of environmental management in OIZs was discussed. OIZs were established as industrial areas focusing on small and medium-sized enterprises in order to ensure the controlled and planned development of the industry, reduce environmental impacts and reduce infrastructure costs. These establishments host various industrial sectors and cause different environmental problems originating from these sectors. In order to combat these problems, enterprises prepare and implement environmental management plans. In this study, the literature review technique, one of the qualitative research methods, was used as a research method. Within the scope of the research, it was observed that OIZs have environmental effects as well as their contribution to the economy of the regions where they are established and that these effects lead to environmental problems if the necessary measures are not taken. It has been observed that there are environmental management plans prepared to prevent environmental problems caused by OIZs and practices carried out in line with these plans. It has been understood that by keeping environmental impacts at a minimum level and putting the prepared projects into practice, the environmental impacts of OIZs will be greatly reduced and the targeted success in reducing environmental problems will be achieved.

Anahtar Kelimeler

Environmental Impact , Environmental Policy , Organized Industrial Zone , Environmental Management

ORGANİZE SANAYİ BÖLGELERİ VE ÇEVRE SORUNLARI

Öz

Bu çalışmanın amacı, Organize Sanayi Bölgelerinin (OSB) çevre sorunları bağlamında yol açtığı etkileri, buna yönelik önleyici tedbirleri ve çalışmaları araştırmaktır. Bu amaçla öncelikle dünyada ve Türkiye’de OSB’lerinin tarihsel gelişimi, kuruluş süreci ve bu süreci oluşturan yasal dayanak incelenmiştir. Daha sonra OSB’lerden kaynaklanan atıksu, hava kirliliği, katı atık ve gürültü sorunları incelenmiştir. Ayrıca OSB’lerde çevre yönetimi konusu da tartışılmıştır. OSB’ler, sanayinin kontrollü ve planlı gelişimini sağlamak, çevresel etkileri azaltmak ve altyapı maliyetlerini düşürmek amacıyla, küçük ve orta ölçekli işletmelere odaklanan sanayi alanları olarak kurulmuştur. Bu kuruluşlar, çeşitli sanayi sektörlerini barındırmakta olup, bu sektörlerden kaynaklanan farklı çevre sorunlarına yol açmaktadır. Bu sorunlarla mücadele için işletmeler çevre yönetim planları hazırlanmakta ve uygulamaya koymaktadır. Bu çalışmada araştırma yöntemi olarak nitel araştırma yöntemlerinden literatür taraması tekniğinden yararlanılmıştır. Araştırma kapsamında, OSB’lerin kurulduğu bölgelerin ekonomisine katkısı kadar çevresel etkilerinin de bulunduğu ve gerekli tedbirlerin alınmaması halinde, bu etkilerin çevre sorunlarına yol açtığı gözlenmiştir. OSB’lerin neden olduğu çevre sorunlarının önlenmesi için hazırlanan çevre yönetimi planları ve bu planlar doğrultusunda yapılan uygulamalar bulunduğu görülmüştür. Çevresel etkilerin asgari seviyede tutulması ve hazırlanan projelerin uygulamaya konulması ile birlikte OSB’lerin çevre sorunu oluşturan etkilerinin büyük oranda önlenerek, çevre sorunlarının azaltılması bağlamında hedeflenen başarıya ulaşılabileceği anlaşılmıştır.

Anahtar Kelimeler

Çevresel Etki , Çevre Politikası , Çevre Yönetimi , Organize Sanayi Bölgesi

Kaynakça

• Albayrak Aksoy L., & Demirci, Ş., D., (2023). ISO 14001 çevre yönetim sertifikasının çevre yönetimine etkisi: Otel işletmeleri üzerine bir araştırma, Muhasebe ve Denetime Bakış Dergisi(69), 207-228.
• Ankaya, F. Ü., Yazıcı, K., & Aslan, B. G. (2018). Havaalanlarının çevreye olan etkilerinde çevre yönetim sisteminin önemi. Ulusal Çevre Bilimleri Araştırma Dergisi, 1(4), 162-169.
• Aydın, Ö. (2019). Organize sanayi bölgelerinde çevresel bilgi sistemlerinin uygulanabilirliği: İstanbul Tuzla Organize Sanayi Bölgesi web tabanlı çevresel bilgi sistemi örneği, Yüksek Lisans Tezi, İstanbul Teknik Üniversitesi, Bilişim Enstitüsü.
• Bilgili, M.Y. (2020). Katı atık yönetiminde kullanılan bazı kavramlar ve açıklamaları. Avrasya Terim Dergisi, 8(2), 88-97.
• Cengiz, E., Baki, B., & Acuner, T. (2010). Bütünleşik kalite-çevre yönetim sistemi. Atatürk Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Dergisi, 20(1), 247-264.
• Ceyhan, M. S. & Tulu, M. (2020). Bartın Merkez I. Organize Sanayi Bölgesi üzerine SWOT analizi. Yönetim Ekonomi Edebiyat İslami ve Politik Bilimler Dergisi, 5(1), 75-89.
• Çalışma ve Sosyal Güvenlik Bakanlığı. (2024). Çalışma yaşamında gürültü ile mücadele rehberi. Bakanlık Yayınları.
• Çetin, M., & Demirtaş, B. (2010). Organize sanayi bölgelerinin yerel ekonomik gelişme üzerindeki etkileri: Bursa OSB örneği. Anadolu Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 10(3), 11-30.
• Çezik, A., & Eraydın, A. (1982). Türkiye’de organize sanayi bölgeleri. DPT: Ankara.
• Çinier, G. (1991). Organize sanayi bölgesi ve çevre sorunlarının ekonomik yönden incelenmesi, Anadolu Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü.
• Çolak, M., & Bilen, M. (2020). Türkiye’de yeşil OSB uygulamaları: Sürdürülebilirlik açısından bir değerlendirme. Çevre Bilimleri Dergisi, 41(2), 87–105.
• Devlet Planlama Teşkilatı. (1967). İkinci Beş Yıllık Kalkınma Planı. Ankara.
• Devlet Planlama Teşkilatı. (1972). Üçüncü Beş Yıllık Kalkınma Planı. Ankara.
• Devlet Planlama Teşkilatı. (1984). Beşinci Beş Yıllık Kalkınma Planı. Ankara.
• Devlet Planlama Teşkilatı. (1984). Dördüncü Beş Yıllık Kalkınma Planı. Ankara.
• Devlet Planlama Teşkilatı. (1990). Altıncı Beş Yıllık Kalkınma Planı. Ankara.
• Devlet Planlama Teşkilatı. (1995). Yedinci Beş Yıllık Kalkınma Planı. Ankara.
• Devlet Planlama Teşkilatı. (2000). Sekizinci Beş Yıllık Kalkınma Planı. Ankara.
• Devlet Planlama Teşkilatı. (2006). Dokuzuncu Beş Yıllık Kalkınma Planı. Ankara.
• Eraydın, A. (2002). Küreselleşme sürecinde değişen sanayi politikaları ve Türkiye'de organize sanayi bölgeleri. METU Studies in Development, 29(1), 61-90.
• Ertuğrul, İ. & Şavlı, A. (2013). ISO 14001 çevre yönetim sistemi ve bakır mamulleri sanayine uyarlanması. Çankırı Karatekin Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, 3(2), 223-238.
• Esenlikci, A. C. (2023). Türkiye’de organize sanayi bölgelerinin yeşil dönüşümü: yeşil organize sanayi bölgesi projesi. Nevşehir Hacı Bektaş Veli Üniversitesi SBE Dergisi, 13(1), 337-357.
• Esin. İ., & Bayköse, N. (2024). Sporda sürdürülebilirlik: Çevresel Sürdürülebilirlik hakkında bir derleme. Uluslararası Türk Spor ve Egzersiz Psikolojisi Dergisi, 4(1), 30-45.
• Eyüboğlu, D. (2005). 2000’li yıllarda organize sanayi bölgelerimiz. Verimlilik Dergisi, 3, 49-79.
• Gall, M. D., Borg, W. R., & Gall, J. P. (1996), Education research: An introduction. NY: Longman White Plains.
• Gündüz, M., & Yılmaz, B. (2014). Organize sanayi bölgeleri ve çevresel sürdürülebilirlik: Türkiye’deki uygulamaların değerlendirilmesi. Planlama, 24(1), 43-58
• Gürbüz, A., & Eren, N. (2019). Organize sanayi bölgelerinde hava kalitesi sorunları ve emisyon kontrolü. TMMOB Çevre Mühendisleri Odası Yayını, 12(2), 60-74.
• Kalkınma Bakanlığı, (2013), Onuncu Beş Yıllık Kalkınma Planı, Ankara.
• Kalkınma Bakanlığı, (2018), Onbirinci Beş Yıllık Kalkınma Planı, Ankara.
• Kalkınma Bakanlığı. (2011). 9. Kalkınma Planı (2007–2013): OSB’lerin Değerlendirilmesi Raporu. Ankara.
• Karadağ, M. (2018). Türkiye’de organize sanayi bölgeleri politikalarının analizi: Kurumsal ve stratejik yaklaşım. İktisat ve Toplum, 8(91), 35-44.
• Keleş, R. (2013). Kentleşme Politikası. İmge Kitabevi.
• Kınık, Z., & Aykaç, Z. (2021). Atıksu arıtma tesislerinde karşılaşılan problemler ve çözüm önerileri. Türk Hidrolik Dergisi, 5(1), 60.
• Kırlıoğlu, H., & Fidan, M. E. (2010). Organize sanayi bölgeleri içinde ve dışında faaliyet gösteren işletmelerin çevre-atık yönetimi ve muhasebesi konularında mevcut durum ve farklılıkları Sakarya İlinde Bir Araştırma. Muhasebe ve Denetime Bakış(32), 1-28.
• Köroğlu, S. A. (2015). Literatür taraması üzerine notlar ve bir tarama tekniği. GİDB Dergi(01), 61-69.
• Onat, E. (1969). Organize sanayi bölgelerinin fiziki planlama esasları. TOBB: Ankara.
• Organize Sanayi Bölgeleri Kanunu. 2000. Resmi Gazete, 24021.
• Organize Sanayi Bölgeleri. (2024). Invest.gov.tr. https://www.invest.gov.tr.
• Öz, Ö. (2011). Türkiye’de planlı sanayileşme sürecinde organize sanayi bölgeleri ve planlama sorunları. Planlama Dergisi, 3, 45-58
• Özdemir, M. (1990). Türkiye’de organize sanayi bölgeleri. Ankara: TOBB.
• Özkan, G. (2017). Sakarya OSB’nin çevresel etkilerinin değerlendirilmesi: Su ve toprak kalitesi üzerine bir araştırma. Çevre ve Ekoloji Araştırmaları Dergisi, 6(1), 45-59.
• Sezgin, S., & Mutlu, A. (2017). Ülkemizde gürültü farkındalığı sorunu: Şişli örneği. Gazi Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, 19(2), 676-700.
• Sümer, G. Ç. (2014). Hava kirliği kontrolü: Türkiye’de hava kirliliğini önlemeye yönelik yasal düzenlemelerin ve örgütlenmelerin incelenmesi. Uluslararası İktisadi ve İdari İncelemeler Dergisi(13), 37-56.
• Tümer, T. (2020). Organize Sanayi Bölgelerinin Ekolojik Ayak İzi: Arazi Kullanımı ve Doğal Kaynaklar Açısından Bir İnceleme. Ekolojik Yaklaşımlar Dergisi, 3(1), 15-30.
• TÜSİAD (2002). Kümelenme Politikaları ve Organize Sanayi Bölgeleri Raporu. Yayın No: T/2002-11/343.
• Uluçay, B. & Saygın, M. (2021). Silifke organize sanayi bölgesi işletmelerinin bölgesel ve sektörel sorunları üzerine bir araştırma. International Journal of New Approaches in Social Studies, 5(2), 366-380.
• Uluçay, B., & Saygın, M. (2021). Silifke Organize Sanayi Bölgesi işletmelerinin bölgesel ve sektörel sorunları üzerine bir araştırma. Uluslararası Sosyal Bilgilerde Yeni Yaklaşımlar Dergisi, 5(2), 366-380.
• UNIDO. (2019). International guidelines for industrial parks. UNIDO Press.
• Yaman, K. (2021). Avrupa Birliği ve Türkiye’de Gürültü Kirliliği Sorunu. Karabük Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, 1(1), 12-17.
• Yatırımların ve İstihdamın Teşviki ile Bazı Kanunlarda Değişiklik Yapılması Hakkında Kanun, 2004. Resmî Gazete, 25365.
• Yavan, N. (2006). Türkiye’de sanayi kümelenmeleri ve organize sanayi bölgeleri. Fırat Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 16(1), 229-250.
• Yıldırım, D., & Öcal, O. (2015). Organize sanayi bölgelerinin bölgesel kalkınma açısından değerlendirilmesi. Süleyman Demirel Üniversitesi Vizyoner Dergisi, 6(14), 25-40.
• Yıldız, S. & Tatar, H. (2017). OSB’lerin çevresel etkileri ve sürdürülebilirlik bağlamında değerlendirilmesi. Çevre Bilimleri Dergisi, 12(2), 67-78
• Yücel, A. (1986). Türkiye’de organize sanayi bölgeleri uygulaması. Ankara: DPT Yayınları.