GİRESUN MÜZESİ VE TİREBOLU KALESİ’NDE BULUNAN MEZAR TAŞLARINDAN ÖRNEKLER

Yıl 2024, Cilt: 7 Sayı: 1, 32 - 45, 06.06.2024

Gül Güney

Öz

Bir medeniyete ait mezarlar ve mezar taşları o medeniyetin kültürel mirası niteliğindedir. Toplumun yapısını, düşünce sistemini, kültür seviyesini, inançlarını günümüze taşıyan mezar taşları Türk toplumu için büyük önem taşımaktadır. Özellikle Osmanlı döneminde yapılmış mezarlar ve bunlara ait mezar taşları gerek estetik açıdan gerekse toplumun yapısını göstermesi açısından birer tarihsel belge niteliği taşır. Anadolu’nun çeşitli yerlerinde bulunan Osmanlı dönemi mezar taşları pek çok araştırmaya konu olmuştur. Makalede Giresun müzesi ve Giresun Tirebolu ilçesi bulunan Osmanlı döneminin 18 ve 19. yüzyılına ait mezar taşları ele alınmıştır. Yöredeki mezar taşları Osmanlı dönemi mezar taşı geleneği açısından önemli bir yere sahiptir. Bu yüzden mezar taşları bu makale ile belgelenmek istenmiştir. Çalışma “giriş”, “katalog” ve sonuç” bölümlerinden oluşmaktadır. Giriş bölümünde mezar geleneğinden bahsedilerek, taşların genel özelliklerine değinilmiştir. Katalog bölümünde toplam 33 adet mezar taşı ele alınmıştır. Bunlardan 9 tanesi Giresun müzesi, 15 tanesi Tirebolu Kalesi ait mezar taşlarıdır. Bu mezar taşları genelde başucu taşından oluşmasına rağmen 7 adet ayakucu taşı da çalışmaya katılmıştır. Bu taşların değerlendirilmesi bezeme yönünden yapılmıştır. Kitabesi olan mezar taşları okunmuş, ayrıntılı kimliği çıkarılmıştır. Mezar taşının ölçüsü, tarihi, kime ait olduğu, yazı üslubu, bezemesi, dili, malzeme ve tekniği incelenmiştir. Kitabelerin okunması sırasında, çeşitli tahribatlar sonucunda mezar taşında oluşan kırılmalardan okunamayan yerler metinde boş bırakılmıştır. Ayrıca mezar başucu taşlarında görülen başlıklar ele alınıp değerlendirilmiştir. Sonuç bölümünde ise çalışma kapsamında elde edilen bulgular değerlendirilmiştir.

Anahtar Kelimeler

Geleneksel Sanatlar, Mezar, Osmanlı, Giresun, Bezeme

EXAMPLES OF GRAVESTONES FOUND İN GİRESUN MUSEUM AND CASTLE

Öz

Abstract: Graves and tombstones belonging to a civilization are the cultural heritage of that civilization. Gravestones, which carry the structure, thought system, cultural level and beliefs of the society to the present day, are great importance for the Turkish society. Especially the graves and their gravestones built during the Ottoman period are historical documents both in terms of aesthetics and showing the structure of the society. Ottoman period tombstones found in various parts of Anatolia have been the subject of many studies. In the article, tombstones from the 18th and 19th centuries of the Ottoman period in Giresun Museum and Giresun Tirebolu Castle are discussed. The tombstones in the region have an important place in terms of the Ottoman period tombstone tradition. So we wanted to document the tombstones with this article. The study consists of "introduction", "catalog" and conclusion sections. In the introduction section, the grave tradition is mentioned and the general characteristics of the stones are mentioned. A total of 33 gravestones are dis-cussed in the catalog section. Nine of these are tombstones from Giresun Museum and fifteen from Tirebolu Castle. Although these tombstones generally consist of headstones, seven footstones were also included in the study. The evaluation of these stones was made in terms of decoration. The tombstones with inscriptions were read and their detailed identity was determined. The size of the gravestone, its date, who it belongs to, its writing style, decoration, language, material and technique were examined. During the reading of the inscriptions, areas that could not be read due to breaks in the tombstone as a result of various damages were left blank in the text. In addition, the titles seen on the grave headstones were discussed and evaluated. In the conclusion section, the findings obtained within the scope of the study were evaluated.

Anahtar Kelimeler

Traditional Arts, Gravestones, Ottoman, Giresun, Decoration

Kaynakça

• Aktemur, Ali. (2012). Çıldır çevresinden soyut insan heykeli biçimli mezar taşları. Atatürk Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 16(3), 136-137.
• Arslan, S. (2014). Türklerde ağaç kültü ve hayat ağacı. Uluslararası Sosyal ve Eğitim Bilimleri Dergisi, 1, 61.
• Akın, C. (2014). Giresun tarihi ve kültürel değerleri, Gece kitaplığı. Baytop, T. ve Kurnaz, C. (2003). Lâle. İçinde Türkiye Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi (Cilt 27, ss.79-81)
• Bozkurt, N. (2009). Sarık. İçinde Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi (Cilt 36, s. 152). TDV Yayınları. Bozkurt, N. (1998).
• Hurma. İçinde Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi (Cilt 18, ss.391-393) TDV Yayınları. Çal, H.ve İltar, G. (2011).
• Giresun ili Osmanlı mezar taşları, Giresun Valiliği Yayınları, Ankara Çal, H. (2009).
• Giresun Müzesi ve Tirebolu kalesi’ndeki mezar taşı başlıkları. İçinde G. İltar(Ed.) Uluslararası Giresun ve Doğu Karadeniz Sosyal Bilimler Sempozyumu Tam Metin kitabı (ss.256-269)
• Çal, H. (2015). Boyabat mezar taşları, Boyabat Belediyesi Kültür Yayınları.
• Çal, H. (2015). Türklerde Mezar- Mezar Taşları. İçinde Sakaoğlu, S. ve Aça, M. Ve Ergun, P. ( Ed.) Aile Yazıları 8(ss.295-333) TC. Aile ve Sosyal Politikalar Bakanlığı Yayını.
• Çetin, Onur. (2021). Eski Türk inanç sistemi ile Osmanlı mezar taşlarının etkileşimi. TürkEkini,8,88-109. https://dergipark.org.tr/tr/pub/turkek/issue/63249/945783
• Çoruhlu, Y. (2016). Eski Türklerin Kutsal Mezarları Kurganlar.
• Ötügen Neşriyat. Demirci, K. (2001). Kabir. İçinde Türkiye Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi (Cilt 24, ss.33-35). TDV Yayınları.
• Emecen, F. (1996). Giresun. İçinde Türkiye Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi (Cilt 14, ss.78-84). TDV Yayınları.
• Erbaş, A. (2012). Tûbâ. İçinde Türkiye Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi (Cilt 41, ss.317-319) TDV Yayınları.
• Fatsa, M. (2021). Kurumları ve yapılarıyla Giresun Şehri (Osmanlı Dönemi), Arı Sanat Yayınevi.
• Güleç, H. (2003). Giresun Gogora Kilisesi Mahzeninin Restorasyon ve Temizleme Çalışmaları. İçinde K. Olşen (Ed.) 13.Müze Çalışmaları ve Kurtarma Kazıları Sempozyumu Tam Metin Kitabı(ss.11-121) http://www.kulturvarliklari.gov.tr
• İltar, G. (2015). Giresun Müzesi’ndeki Osmanlı dönemi sancak alemleri. Karadeniz araştırmaları enstitüsü dergisi, 1, 95- 118. https://dergipark.org.tr/tr/pub/karen/issue/17526/183258
• Koçu, R. E. (1969). Kâtibi İçinde Türk Giyim Kuşam ve 44International University Museums Association Platform Journal of Cultural Heritage Süslenme Sözlüğü, Sümerbank Kültür Yayınları.
• Kutlu, M.ve Kutlu, L. (2022). Pazarık kültüründe ölü gömme gelenekleri ve kurgan mimarisine yansımaları. Sanat Tarihi Dergisi, 31(1)321-353. https://dergipark.org.tr/tr/pub/std/issue/71232/984979
• Laqueur, H. P. (1997). Hüve’l-Baki, İstanbul’da Osmanlı mezarlıkları ve mezar Taşları.Tarih Vakfı Yurt Yayınları. Ögel, B. (2014). Türk mitolojisi (Cilt II). Türk Tarih Kurumu Yayınevi.
• Pakalın, M. Z. (1993) Osmanlı tarih deyimleri ve terimleri sözlüğü 1, MEB Yayınları. http://www.tirebolu.gov.tr/tirebolu-kalesi
• Sümer, F. (1992). Tirebolu tarihi, Tirebolu Kültür ve Yardımlaşma Derneği. Yüksel, A. (2016). Tirebolu tarihi yazıları-tarih, ekonomi, kültür ve sosyal sayat. Arı Sanat Yayınevi.
• Yüksel, A. (2012). Tirebolu. İçinde Türkiye Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi /Cilt 41, ss.199-200). TDV Yayınları