Türkiye'de Engelli İstihdamında Yaşanan Zorluklar

Yıl 2023, , 62 - 81, 29.07.2023

Burak Can Korkmaz

https://doi.org/10.54961/uobild.1264127

Cited By: 1

Öz

Engellilerin işgücüne katılımı hem yaşam kalitelerinin artması hem de toplum ile bütünleşmeleri açısından büyük bir öneme sahiptir. Fakat engelli bireylerin işgücüne katılım konusunda istekli olmalarına rağmen birçok sorunla karşılaştıkları görülmektedir. Engelli olmayan bireylere göre çok daha düşük istihdam oranına sahip olan engelli bireylerin yaşadıkları sorunlar geniş bir yelpaze içerisinde yer almaktadır. Bu konuya ilişkin olarak gerekli çözümlerin üretilmesinden önce engelli istihdamında yaşanan sorunların gözler önüne serilmesi önemli bir adımdır. Bu sebeple, bu derleme çalışmasında Türkiye'de engelli istihdamında yaşanan zorluklar literatürdeki çalışmalar ışığında tartışılmıştır. Literatürdeki çalışmalara bakıldığında engelli bireylerin yaşadıkları sorun durumları yalnızca işgücüne katılmaları konusunda değil aynı zamanda işi sürdürmeleri noktasında da etkili olmaktadır. Bu sebeple ülkemizde sürdürülen kota uygulaması ile korumalı iş yeri gibi modeller sorunlara çözüm üretmekten uzaktır. İş verenlerin olumsuz tutumları, damgalanma, kötü söz ve şakalar, dışlanma ve ulaşım sorunu gibi işe başlama ve devam etme konusunda engelli bireylerin karşılaştıkları güçlükler için yasal düzenlemeler tek başına yetersizdir. Yasal düzenlemelerin yanı sıra toplumdaki diğer bireylerin desteğine de ihtiyaç duyulmaktadır.

Anahtar Kelimeler

Engelli, İstihdam, İş, Meslek

Challenges of Employment of People with Disabilities in Turkey

Öz

The participation of people with disabilities in the workforce is crucial in increasing their quality of life and integration with society. However, although people with disabilities are willing to participate in the workforce, they face many problems. The problems experienced by people with disabilities, who have a much lower employment rate than non-disabled individuals, are in a wide range. It is an important step to reveal the problems experienced in the employment of people with disabilities before producing the necessary solutions regarding this issue. For this reason, in this review study, the challenges experienced in the employment of people with disabilities in Turkey are discussed in light of the research in the literature. When we look at the studies in the literature, the problem situations experienced by people with disabilities affect not only in their participation in the workforce but also in their continuation of work. For this reason, models such as the quota application and the protected workplace in our country are far from solving the problems. Legal regulations alone are insufficient for the difficulties faced by people with disabilities in starting and continuing to work, such as negative attitudes toward employers, stigma, insulting words and jokes, exclusion, and transportation problems. In addition to legal regulations, the support of other individuals in society is also needed.

Anahtar Kelimeler

Disabled, Employment, Work, Job

Kaynakça

• Aile ve Sosyal Hizmetler Bakanlığı. Engelli ve Yaşlı İstatistik Bülteni. Nisan, 2023. 23 Temmuz 2023 tarihinde https://www.aile.gov.tr/media/135432/eyhgm_istatistik_bulteni_nisan_23.pdf adresinden alınmıştır.
• Akpulat, A. K. (2019). İşverenin engelli işçi çalıştırma yükümlülüğü. İstanbul Hukuk Mecmuası, 77(2), 523-553. doi: 10.26650/mecmua.2019.77.2.0003
• Arap, S. K., Yücebaş, E., & Arap, İ. (2021). Yerel yönetimlerin engelsiz yaşam hedefi: İzmir Büyükşehir Belediyesi örneği. Anemon Muş Alparslan Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 9(1), 139-156.
• Ateş, H. İ., Kırkıncıoğlu, M., & Teke, A. (2022). Eğitim sektöründeki engelli çalışanların iş sağlığı ve güvenliği ile İlgili karşılaştıkları sorunların incelenmesi. Mersin Üniversitesi Tıp Fakültesi Lokman Hekim Tıp Tarihi ve Folklorik Tıp Dergisi, 12(2), 411-425. doi: 10.31020/mutftd.1032481
• Buz, S., & Karabulut, A. (2015). Ortopedik engelli kadınlar: Toplumsal cinsiyet çerçevesinde bir çalışma. Iğdır Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, (7), 25-45.
• Çakır, H. (2021a). Çalışma yaşamında engelli kadınların istihdam süreçleri: Yozgat örneği. İstanbul Gelişim Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 8(1), 111-126. doi: 10.17336/igusbd.646775
• Çakır, H. (2021b). Engelli kadın istihdamı: İşkur aktif istihdam politikaları üzerine bir analiz. Akademik Hassasiyetler, 8(16), 151-173.
• Çavuş, Ö. H., & Tekin, A. (2015). Türkiye’de engellilerin istihdam yöntemi olarak korumalı işyeri. Dokuz Eylül Üniversitesi İktisadi İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, 30(1), 145-165.
• Çevik, C., & Özkul, B. (2022). Çalışma yaşamında dezavantajlı gruplar ve eşitsizlikler. İzmir Katip Çelebi Üniversitesi Sağlık Bilimleri Fakültesi Dergisi, 7(3), 611-618.
• Çoban, T., & Özcebe, H. (2019). Engelliliğe genel bakış ve engelli çocukların sağlık davranışları. Turkish Journal of Family Medicine and Primary Care, 13(4), 553-566. doi: 10.21763/tjfmpc.545343
• Çolak, Ü., & Hergüner, B. (2016). Zihinsel engellilerin istihdamı ve korumalı işyeri projesinin işverenler açısından uygulanabilirliği: Trabzon örneği. İnsan ve Toplum Bilimleri Araştırmaları Dergisi, 5(8), 2436-2455. doi: 10.15869/itobiad.281461
• Dalagan, S., Sormaz, Ü., Akdağ, G., & Çınar, Z. (2020). Engelli bireylerin istihdamına önyargılar engel midir?: Yiyecek içecek hizmetleri alanı örneği. Journal of Tourism & Gastronomy Studies, 8(4), 554-564.
• Doğu, S. E. (2020). Şizofreni olan bireylerin çalışma İle ilgili düşünce ve beklentileri üzerine nitel bir araştırma. Hacettepe University Faculty of Health Sciences Journal, 7(2), 172-190. doi: 10.21020/husbfd.681833
• Ercan, Z. G., & Gündüz, F. N. (2022). Zorunlu eğitim çağını geçmiş engelli bireylerin durumlarının incelenmesi. Çukurova Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 31(2), 458-476.
• Ezer, B. (2022). Türk hukukunda korumalı işyeri uygulaması ve engellilerin korumalı işyerlerinde istihdam edilmesinin esasları. Necmettin Erbakan Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi, 5(2), 534-565. doi: 10.51120/NEUHFD.2022.55
• Genç, Y., & Çat, G. (2013). Engellilerin istihdamı ve sosyal içerme ilişkisi. Akademik İncelemeler Dergisi, 8(1), 363-394.
• Genç, Y. (2016). Engellilerin sosyal sorunları ve beklentileri. Sosyal Politika Çalışmaları Dergisi, 35(2). doi: 10.21560/spcd.77043
• Gerşil, G. S., & Yemişçi, D. A. (2020). Korumalı işyeri kapsamında zihinsel engelli istihdamı: Manisa Osb yönetiminde Zeki Projesi örneği. Dokuz Eylül Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 22(3), 1125-1153. doi: 10.16953/deusosbil.753110
• Giri, A., Aylott, J., Giri, P., Ferguson‐Wormley, S., & Evans, J. (2022). Lived experience and the social model of disability: Conflicted and inter‐dependent ambitions for employment of people with a learning disability and their family carers. British Journal of Learning Disabilities, 50(1), 98-106. doi: 10.1111/bld.12378
• Gönülaçan, A. (2016). Engelli istihdamına yönelik işveren tutumları: Trabzon örneği. Bolu Abant İzzet Baysal Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 16(3), 111-130. doi: 10.11616/basbed.vi.455300
• Helena, T., Magnus, T., & Carin, S. N. (2023). People with intellectual disability and employment sustainability: A qualitative interview study. Journal of Applied Research in Intellectual Disabilities, 36(1), 78-86. doi: 10.1111/jar.13036
• Heymann, J., Wong, E., & Waisath, W. (2022). A comparative overview of disability-related employment laws and policies in 193 countries. Journal of Disability Policy Studies, 33(1), 25-34. doi: 10.1177/10442073211006396
• İslamoğlu, E., YİĞİT, Y., & Budak, N. (2020). Türkiye’de engelli bireylerin çalışma koşulları: Bizimköy örneği. Yönetim Bilimleri Dergisi, 18(37), 471-497. doi: 10.35408/comuybd.557306
• Kalkan, Ö. K., & Karabulut, Ş. (2021). Türkiye’de metal sektöründe çalışan sağırlar ve işitme engellilere ilişkin bir durum analizi. Sosyal Politika Çalışmaları Dergisi, 21(53), 941-962. doi: 10.21560/spcd.vi.961775
• Kasapoğlu, M. M., & Murat, S. (2018). Aktif istihdam politikaları ve Türkiye’de İşkur tarafından uygulanan aktif istihdam politikalarına güncel bir bakış. Mehmet Akif Ersoy Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 10(25), 485-502. doi: 10.20875/makusobed.440542
• Khan, N., Korac‐Kakabadse, N., Skouloudis, A., & Dimopoulos, A. (2019). Diversity in the workplace: An overview of disability employment disclosures among UK firms. Corporate Social Responsibility and Environmental Management, 26(1), 170-185. doi: 10.1002/csr.1669
• Lysaght, R., Cobigo, V., & Hamilton, K. (2012). Inclusion as a focus of employment-related research in intellectual disability from 2000 to 2010: A scoping review. Disability and rehabilitation, 34(16), 1339-1350. doi: 10.3109/09638288.2011.644023
• Murfitt, K., Crosbie, J., Zammit, J., & Williams, G. (2018). Employer engagement in disability employment: A missing link for small to medium organizations–a review of the literature. Journal of Vocational Rehabilitation, 48(3), 417-431. doi: 10.3233/JVR-180949
• Namal, M. K. (2019). İŞKUR Engelli Girişimciliği Destek Programı’nın incelenmesi TR61 Bölgesi örneği. Selçuk Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, (42), 261-272.
• Orhan, S., & Uysal, S. (2019). Engelli bireylerin çalışma hayatında maruz kaldıkları duygusal yükler: Sakarya ili örneği. İnsan ve Toplum Bilimleri Araştırmaları Dergisi, 8(1), 270-291. doi: 10.15869/itobiad.472032
• Ottewell, N. (2022). Working in disability employment: An interpretative phenomenological study of experiences of people with a diagnosis of schizophrenia. British Journal of Occupational Therapy, 85(7), 541-548. doi: 10.1177/03080226211039429
• Önol, S., & Dönmez, A. (2021). Kronik ruhsal bozukluğu olan bireylerde mesleki rehabilitasyon: Toplum ruh sağlığı hemşiresi neler yapabilir?. Ege Üniversitesi Hemşirelik Fakültesi Dergisi, 37(1), 87-94.
• Polat, E. K. (2020). Engelli bireylerin çalışma yaşamında karşılaştıkları sorunlara yönelik nitel bir araştırma: Çanakkale örneği. İstanbul Ticaret Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 19(39), 869-897. doi: 10.46928/iticusbe.758135
• Remnant, J., Wånggren, L., Huque, S., Sang, K., Kachali, L., & Richards, J. (2022). Disability inclusive employment in urban Malawi: A multi‐perspective interview study. Journal of International Development, 34(5), 1002-1017. doi: 10.1002/jid.3678
• Shaw, J., Wickenden, M., Thompson, S., & Mader, P. (2022). Achieving disability inclusive employment–Are the current approaches deep enough?. Journal of International Development, 34(5), 942-963. doi: 10.1002/jid.3692
• Şen, M. (2018). Türkiye’de engellilere yönelik istihdam politikaları: sorunlar ve öneriler. SGD-Sosyal Güvenlik Dergisi, 8(2), 129-152.
• Sönmez, Ö. F., Karatekin, K., & Merey, Z. (2013). Ulusal televizyon kanallarında engelli hakları. Electronic Turkish Studies, 8(8).
• Tinar, Y. (2020). Yerel yönetimlerce engellilere sunulan istihdam hizmetleri: İstanbul Büyükşehir Belediyesi Engelliler Müdürlüğü örneği. Journal of Social Policy Conferences (No. 78, pp. 429-453). doi: 10.26650/jspc.2020.78.0011
• Türkiye İstatistik Kurumu (TÜİK). Aylık İstatistik Bültenleri. 2011-2022. 28 Şubat 2023 tarihinde https://www.iskur.gov.tr/kurumsal-bilgi/istatistikler/ adresinden alınmıştır.
• Vornholt, K., Villotti, P., Muschalla, B., Bauer, J., Colella, A., Zijlstra, F., ... & Corbière, M. (2018). Disability and employment–overview and highlights. European journal of work and organizational psychology, 27(1), 40-55. doi: 10.1080/1359432X.2017.1387536
• World Health Organization. Health Topics. Disabilities. 26 Şubat 2023 tarihinde https://www.who.int/topics/disabilities/en/ adresinden alınmıştır.
• Yanıkkerem, E., & Esmeray, N. (2017). İşitme ve konuşma engelli kadınların yaşadığı güçlükler. Annals of Health Sciences Research, 6(2), 38-46.
• Yusupov, D., & Abdukhalilov, A. (2022). Barriers to disability‐inclusive employment in Uzbekistan: A pilot qualitative study of disabled people's lived experiences. Journal of International Development, 34(5), 1048-1068. doi: 10.1002/jid.3693