ŞİZOFRENİYE YÖNELİK DAMGALAMANIN ÖNLENMESİNDE SOSYAL HİZMET MÜDAHALELERİ BAĞLAMINDA SOSYAL POLİTİKA ÖNERİLERİ

Yıl 2015, Cilt: 14-15 Sayı: 1, 35 - 51, 31.12.2015

Betül Büber Beyzanur Kars Melike Gülsün Meltem Nergizci

Öz

Damgalanma, bu makalenin
konusu açısından ele alındığında, ruhsal engelli tanısı konmuş bireyler
hakkındaki olumsuz düşünce ve tutumların doğurduğu bir statü kaybı ve
dışlanmadır. Bu olumsuz düşünce ve tutumlar bireylerin kendilerini aciz ve
yetersiz hissetmelerine, benlik saygılarının düşmesine, sosyal ve mesleki
işlevselliklerinin azalmasına neden olmaktadır. Ayrıca bireyler toplumdaki bu
yargılar nedeniyle bir süre sonra kendilerini toplumdan soyutlamaya
başlamaktadırlar. Bu noktada olan bireylere yönelik damgalamanın önlenmesinde
sosyal risk faktörlerini azaltmak mümkünse ortadan kaldırmak, bireylerin
topluma katılımlarını sağlamak ve toplumun
diğer üyeleri ile bireyi yeniden bir araya getirmek ve onlarla toplumun diğer
üyeleri arasındaki sosyal ve mekânsal mesafeyi azaltmak sosyal hizmet uzmanının
amaçları arasındadır. Makalede, bu amaçlara ulaşabilmek için sosyal hizmet
uygulamaları kapsamında, damgalanmanın önlenmesine yönelik sosyal politika
önerilerine vurgu yapılmış ve bu alandaki literatüre katkı sağlamak
amaçlanmıştır.

Anahtar Kelimeler

Ruhsal engellilik, şizofreni, damgalanma, sosyal hizmet, sosyal politika

Kaynakça

• Adana, F., Arslantaş, H. (2011). Şizofreninin Bakım Verenlere Yükü. Psikiyatride Güncel Yaklaşımlar, 3 (2), 251-277.
• Aker, T., Boratav, C., Liman, O., Ögel, K., Özmen, E., Sağduyu, A., Tamar, D., Uğuz, O. (2002). Birinci Basamak Hekimlerinin Şizofreniye Bakış Açısı. Anadolu Psikiyatri Dergisi, 3 (1), 5-13.
• Akgül, F., Arslan, E., Çiftçi, G. E. (2015). Kurum Bakımından Toplum Temelli Bakıma Geçiş: Toplum Ruh Sağlığı Merkezlerinde Çalışan Sosyal Hizmet Uzmanlarının Rolü. Toplum ve Sosyal Hizmet, 26 (1),136-175.
• Aktaş, M. A., Başer, D., Kırlıoğlu, M. (2013). Sosyal Hizmet Mesleğinin Bir Uygulama Alanı Olarak Toplum Temelli Ruh Sağlığı Sistemi ve Güncel Değişimler. Toplum ve Sosyal Hizmet, 24 (2), 179-192.
• Alataş, G., Kahiloğulları, K. A., Yanık, M., (2011). Ulusal Ruh Sağlığı Eylem Planı. Ankara: Sağlık Bakanlığı. https://www.psikolog.org.tr/doc/ulusal-ruh-sagligi-eylem-plani.pdf adresinden alınmıştır.
• Alptekin, K., Binbay, T., Ulaş, H. (2010). Şizofreni Epidemiyolojisine Türkiye'den Katkı Yapmak: Nasıl ve Neden?. Klinik Psikiyatri, 13 (Ek 1), 9-15.
• Altan, Ö.Z. (2007). Sosyal politika. Eskişehir: Anadolu Üniversitesi.
• Altınöz, A. E., Aslan, S. (2010). İçgörü Kavramı ve Şizofreni. Psikiyatride Derlemeler, Olgular ve Varsayımlar, 4 (2),1-2.
• Aykara, A. (2015). Zihinsel Engelli Kardeşe Sahip Bireylerin Yaşantılarının Değerlendirilmesi. Doktora tezi, Hacettepe Üniversitesi/Sosyal Bilimler Enstitüsü, Ankara.
• Belene, E. (2009). Şizofreni’de Anksiyete Belirtilerinin, Pozitif, Negatif ve Depresif Belirtiler, İntihar Düşüncesi, İçgörü Ve Yaşam Kalitesi Açısından İncelenmesi. Uzmanlık tezi, Tc. Sağlık Bakanlığı Bakırköy Ord. Prof. Mazhar Osman Ruh Sağlığı Ve Sinir Hastalıkları Eğitim Ve Araştirma Hastanesi 9. Psikiyatri Bölümü, İstanbul.
• Bilge, A., Çam, O. (2010). Ruhsal Hastalığa Yönelik Damgalama İle Mücadele. Taf Preventive Medicine Bulletin, 9 (1), 71-78.
• Bilge, A., Çam, O. (2013). Türkiye’de Ruhsal Hastalığa/Hastaya Yönelik İnanç, Tutum ve Damgalama Süreci: Sistematik Derleme. Psikiyatri Hemşireliği Dergisi, 4 (2), 91-101.
• Bostancı, N. (2005). Ruhsal Bozukluğu Olan Bireylere Yönelik Stigma ve Bunun Azaltılmasına Yönelik Uygulamalar. Düşünen Adam, 18 (1), 32-38.
• Çam, O., Çuhadar, D. (2011). Ruhsal Hastalığa Sahip Bireylerde Damgalama Süreci ve İçselleştirilmiş Damgalama. Psikiyatri Hemşireliği Dergisi, 2 (3), 136-140.
• Cerit, C., Işık, S., Karayün, D., Özyıldırım, İ., Özten, İ., Üçok, A., Yıldız, M. (2012). Şizofreni Hastaları, Hasta Yakınları ve Majör Depresif Bozukluk Hastalarında Kendini Damgalama. Anadolu Psikiyatri Dergisi, 13, 1-7.
• Çınarlı, S. (2008). Kamu Hizmetlerinin Yürütülmesinde Engelli Hakları. Doktora tezi, Dokuz Eylül Üniversitesi, İzmir.
• Çoban, S., Medik, K., Özkan, B., Saraç, B. (2014). Kronik Ruhsal Bozukluğu Olan Hasta Yakınlarının Stigmaya İlişkin Görüşleri. Yıldırım Beyazıt Üniversitesi Sağlık Bilimleri Fakültesi Hemşirelik E-Dergisi, 2 (1), 1-6.
• Doğan, O., Doğan S., Çoker F., Tel. H., Palatöz, Ö., Başeğmez, F. D. (2002). Şizofrenide Psikososyal Yaklaşımlar: Ayaktan Hastalar. Anadolu Psikiyatri Dizini, 3 (2), 69-74.
• Doğanavşargil, B. G. (2013). Damgalanma ve Ruh Sağlığı. Arşiv Kaynak ve Tarama Dergisi, 22 (2), 231-251.
• Duyan, V. (2014). Sosyal hizmet temelleri yaklaşımları müdahale yöntemleri. Ankara: Sosyal Çalışma.
• Ertekin P. Ş., Tel, H. (2012). Ayaktan İzlenen Psikiyatri Hastalarında İçselleştirilmiş Damgalama ve Benlik Saygısı. Psikiyatri Hemşireliği Dergisi, 3 (2), 61-66.
• Eryıldız, D. (2008). Gündüz Hastanesi Ve Rehabilitasyon Merkezi’ne Devam Eden Kronik Şizofreni Hastaları İle Bir Rehabilitasyon Programına Katılmayan Kronik Şizofreni Hastalarının İşlevsellik Ve Yaşam Kalitesi Açısından Karşılaştırılması. Uzmanlık tezi, T.C Sağlık Bakanlığı Bakırköy Prof. Dr. Mahzar Osman Ruh Sağlığı ve Sinir Hastalıkları Eğitim ve Araştırma Hastanesi, İstanbul.
• Horejsi, C. J. & Sheafor, B. W. (2014). Sosyal hizmet uygulaması temel ilke ve teknikler. Ankara: Nika.
• Kalaycı, R. A. (2007). Ruhsal ve Duygusal Engelliler- Aile Eğitim Rehberi. Ankara: Aile ve Sosyal Araştırmalar Genel Müdürlüğü. http://ailetoplum.aile.gov.tr/data/54293f28369dc32358ee2b2a/kutuphane_30_05_ruhsal_ve_duygusal_ozurluler.pdf adresinden alınmıştır.
• Kaya, Y. (2013). Şizofreni Hastalarının Sosyal İşlevsellikleri ve Hastalara Bakım Veren Yakınlarının Bakım Yükü. Yüksek lisans tezi, Hacettepe üniversitesi/ Sağlık Bilimleri Enstitüsü, Ankara.
• Kılıç, K. A., Saruç, S. (2015). Toplum Ruh Sağlığı Merkezinden Hizmet Alan Hastaların Sosyal Profili ve Merkezde Verilen Hizmetler. Toplum ve Sosyal Hizmet, 26 (2), 53-71.
• Küçükkaraca, N., Akçay, S. (2017). Sosyal Hizmet Bölümü Öğrencilerinin Ruhsal Hastalığa Yönelik İnançlarının Belirlenmesi. Toplum ve Sosyal Hizmet, 28 (1), 27-46. Pozitif Ayrımcılık Merkezi, Birleşmiş Milletler Engellilerin Haklarına İlişkin Sözleşme (2009). 23 Temmuz 2017 tarihinde http://www.pozitifayrimcilikmerkezi.org/bm-engellilerin-haklarina-iliskin-sozlesme adresinden alınmıştır.
• Soygür, H. (2016). Türkiye'de Toplum Ruh Sağlığı Merkezleri: Quo Vadis?. Arch Neuropsychiatr, 53, 1-3.
• Taşkın, E.O. (2007). İçselleştirilmiş damga ve damgalanma algısı. Oryal Taşkın (Ed.), Stigma Ruhsal Hastalıklara Yönelik Tutumlar Ve Damgalama içinde (s. 31-40). İzmir: Meta.
• Taşkın, O., Yüksel, E. (2005). Türkiye'de Hekimler ve Tıp Fakültesi Öğrencilerinin Ruhsal Hastalıklara Yönelik Tutum ve Bilgileri. Anadolu Psikiyatri Dergisi, 6, 113-121.
• Tuncay, T., Oral, M. (2012). Ruh Sağlığı Alanında Sosyal Hizmet Uzmanlarının Rol ve Sorumlulukları. Toplum ve Sosyal Hizmet, 23 (2), 93-114.
• Üçok, A. (1999). Şizofreni: Damga, Mitler ve Gerçekler. Psikiyatri Dünyası, 3, 67-71. Yıldız, M. (2004). Psikiyatrik rehabilitasyon. Işık Sayıl (Ed.), Bireyden Topluma Ruh Sağlığı içinde (s. 151-164). İstanbul: Erler.
• Yılmaz, V. (2012). Türkiye'de Ruh Sağlığı Politikaları: Tespitler ve Öneriler. İstanbul: İstanbul Bilgi Üniversitesi. http://aciktoplumvakfi.org.tr/pdf/RUSIHAK_Turkiye_de_Ruh_Sagligi_Politikalari.pdf adresinden alınmıştır.
• Yolcuoğlu, İ.G. (2012). Türkiye’de Sosyal Politika Ve Sosyal Hizmetlerin Geliştirilmesi. Toplum ve Sosyal Hizmet, 23 (2), 145-158.