FİZİKSEL ENGELLİ BİREY OLMAK: VAROLUŞÇU BİR BAKIŞ

Yıl 2012, Sayı: 1, 5 - 18, 01.05.2012

Aslıhan Aykara Gizem Çelik

Öz

İnsan, yaşamını, içinde bulunduğu sosyo-kültürel çevre içinde biçimlendiren ve anlamlandıran tek varlıktır. Bu biçimlendirme ve anlamlandırma sürecinde insan, hem çevresini etkileyen, hem de çevresinden etkilenen sosyal ve özgür bir birey olma yolunda ilerlemektedir. Sosyal ve özgür bir birey olma yolundaki bu süreç, hemen hemen her insan için sorunlar içermektedir. Bunun nedeni toplumun, insanın kendini var etme çabalarının önüne geçen baskıcı ve yönlendirici tutumudur. Bu tutum toplumdan topluma değişmekle birlikte, değişmeyen tek şey her toplumda "farklı varoluş özellikleri” olan bireylerin (dil, din, cinsiyet, cinsel yönelim, ırk, etnisite, fiziksel özellikler vb.) bu tutumlara daha fazla maruz kalmaları ve bunları içselleştirmeleridir. Farklı varoluş özellikleri olan bireylerden biri de engelli bireylerdir. toplum içindeki konumlarının, sorun ve gereksinimlerinin bu temel ilke ve değerler kapsamında ele alınması bu nedenle önem taşımaktadır. Bu makalenin amacı, varoluşçu yaklaşım açısından fiziksel engelli birey olmanın ne anlama geldiğinin değerlendirilmesidir. Yapılan değerlendirmede konunun kapsamı ve derinliği nedeniyle bazı sınırlandırmalar yapılmıştır. Bunlardan ilki engel türü olarak fiziksel engelin (görme engeli, işitme engeli, konuşma engeli, bedensel engel) seçilmesidir. Fiziksel engelli bireylerin yaşantılarının, zihinsel engelliler ve duygusal engellilerden farklı olması nedeniyle bu sınırlandırmanın yapılması tercih edilmiştir. Bir diğer sınırlandırma ise, doğuştan engelli olan bireyler ile kaza sonucu engelli olan bireylerin yaşantıları arasındaki farklılıklardan dolayı doğuştan engelli bireylerin seçilmesidir. Bunun yanında varoluşçu bakış açısı "insanın somut bir özne ve birey olarak görülmesi", "varoluşun özden önce gerçekleşmesi" ve "insanın kendi özünü seçmesi" ilkeleri kapsamında ele alınmıştır. Sosyal hizmet değerleri açısında da “insan değerine ve onuruna saygı”, “bireyin eşsizliği”, “bireyin bulunduğu yerden başlama”, “birey adına değil, bireyle birlikte çalışma”, “farklılıklara saygı”, “bireyselleştirilme” ve “kendi kaderini tayin hakkı” ilkeleri ele alınmıştır

Anahtar Kelimeler

Fiziksel engelli birey, varoluşçu yaklaşım, özgürlük, sorumluluk, sosyal hizmet değerleri

BEING THE INDIVIDUAL WITH PHYSICAL DISABILITY: AN EXISTENTIAL APPROACH

Öz

Humankind is the only creature, who forms and interprets his life within the sociocultural environment he or she lives in. In the process of formalization and interpretation, humans proceed to become social and free individuals who affect their environment while being affected from it at the same time. This process of becoming social and free individuals includes problems for almost all of the humans. Oppressive and directing attitude of the society that prevents the humans struggles for existence is the reason for this. Although this attitude differs from society to society, the only thing that never changes is the exposure of the “individuals with different existence characteristics (language, religion, gender, sexual tendency, race, ethnicity, physical chracteristics, etc.)” to these attitudes and their internalisation of these. One section of these individuals with different existence characteristics are the individuals with disability. selection of their own essense; and that of social work, like respect to value and honour of the humans, uniqueness of individuals, starting where the individuals stand, working with the individual not in their name, respect to differences, being individualised, individual in envirınment and self-determination. These principles and values are important particularly for the physical disabled individuals who have different characteristics than those of the society in general. That is why, dealing with the positions of these individuals in the society, their problems and requirements within the context of these principles and values is very important. The intention of this article is to discuss the meaning of being a physically disabled individual from the perspective of existential approach. In the evaluation some restrictions are made because of the context and depth of the issue. The first of these is selecting physical disabilities (sight disability, hearing disability, speech disability, orthopedic disability). This restriction is made because the lives of physically disabled individuals are different than the lives of the mentally disabled individuals. Another restriction is the selection of congenitally disabled individuals rather than accidentially disabled individuals due to their different lives. In addition to this, existential approach is discussed with the context of the principles of “accepting humans as a concrete subject and an individual”, “realisation of existence before essence” and “humans selection of their own essense”. From the perpective of the social work values, the principles of “respect to value and honour of the humans”, “uniqueness of individuals”, “starting where the individuals stand”, “working with the individuals, not in their name”, “respect to differences”, “being individualised”, and “self-determination” are discussed

Anahtar Kelimeler

Individual with physical disability, existential approach, freedom, responsibility, social work values

Kaynakça

• Arıkan, Ç. (2002). Sosyal Model Çerçevesinde Engelliliğe Yaklaşım. Ufkun Ötesi Bilim Dergisi, 2 (1), 12-21.
• Bezirci, A. (2009). Varoluşçuluk’a Önsöz. (21. Baskı). Asım Bezirci, (Çev.). “Varoluşçuluk” içinde (s. 7- 21). İstanbul: Say.
• Bıyıklı, L. (1989). Bedensel Özürlü Çocukların Benlik Kavramı (Aile Kabul Düzeyi Açısından). Ankara: Ankara Üniversitesi.
• Birleşmiş Milletler Engellilerin Haklarına İlişkin Sözleşme. Kabul Tarihi: 27. 05.2009. Sayı. 2009/15137.
• Corsini, R. J. ve Wedding, D. (2012). Modern Psikoterapiler. İstanbul: Kaknüs.
• Duyan, V. (2004). Sosyal Hizmet ve Çocuk Hakları, Ankara: Sosyal Hizmet Uzmanları Derneği.
• Erkan, G. (2004). Özürlülüğe İlişkin Modeller ve Sosyal Hizmet Uygulamaları. Toplum ve Sosyal Hizmet, 15 (2).
• Fromm, E. (2011). Özgürlükten Kaçış. Şemsa Yeğin (Çev.). İstanbul: Payel.
• Geçtan, E. (1974). Varoluşçu Psikolojinin Temel İlkeleri. Ankara Üniversitesi Eğitim Bilimleri Fakültesi Dergisi, 7 (1), 13-17.
• Güleç, H. C. (1999). Özel Sınıflara ve Kaynaştırılmış Sınıflara Devam Eden İlkokul Düzeyindeki Eğitilebilir Zihinsel Engelli Çocuklarla Engelli Olmayan Çocukların Benlik Kavramlarının Karşılaştırılması. (Yayımlanmamış doktora tezi). Hacettepe Üniversitesi/Sağlık Bilimleri Enstitüsü, Ankara.
• Güleç, H. C. (2010). Pozitif Ruh Sağlığı. (2. Basım). Ankara: Arkadaş.
• Heiden, H. G. (1996). Niemand Darf Wegen Seiner Behinderung Benachteiligt Werden- Grundrecht Und Alltag: Eine Bestandsaufnahme. Hamburg: Reinbek.
• Kristiansen, K.; Vehmas, S. ve Shakespeare, T. (2009). Arguing About Disability- Philosophical Perspectives. Canada: Routledge.
• Mackelprang, R. ve Salsgiver, R. (1999). Disability: A Diversity Model Approach In Human Service Practice. Canada: Pacific Grove, CA: Brooks/Cole Publishing Company.
• Mounier, E. (2007). Varoluş Felsefelerine Giriş. Serdar Rıfat Kırkoğlu, (Çev.). İstanbul: Say.
• Özyürek, M. (1988). Engelli Kişilere Yönelik Değiştirilen Tutumların Sürekliliği. Eskişehir: Anadolu Üniversitesi. Yayın No: 296.
• Ritter, J. (1954). Varoluş Felsefesi Üzerine. Hüseyin Batuhan (Çev.). İstanbul Üniversitesi Edebiyat Fakültesi Konferansları 4. İstanbul Üniversitesi Edebiyat Fakültesi.
• Sartre, J. P. (2009). Varoluşçuluk. (21. Baskı). Asım Bezirci (Çev.). İstanbul: Say.
• Şahin, F. (2002). Özürlülük ve Medikal Model: Yardım Veren Meslekler İçin Sosyal Hizmet Örneğinde Bir Değerlendirme. Toplum ve Sosyal Hizmet, 13 (2), 70-76.
• Tatar, Y. (1997). Özürlüler ve Spor 1. İstanbul: Fiziksel Engelliler Vakfı.
• Tillich, P. J. (1958). Makineleşmiş Toplumda Kişi. Ayhan Tozer ve Demir Özlü (Çev.). Türk Dili Dergisi, 79 (7), 290-304.
• Wahl, J. (1964). Existentialisme’in Tarihi. Bertan Onaran (Çev.). İstanbul: Elif.
• Yalom, I. (2001). Varoluşçu Psikoterapi. Zeliha. İyidoğan Babayiğit (Çev.). İstanbul: Kabalcı.