AZHEIMER HASTALARI VE BAKIM VERENLERİ İÇİN GÜNDÜZ BAKIM HİZMETLERİ

Yıl 2022, Cilt: 22 Sayı: 2, 195 - 213, 31.12.2022

Hilal Kök

https://doi.org/10.54961/uobild.1196975

Cited By: 1

Öz

Tüm dünyada olduğu gibi Türkiye’de de doğuşta beklenen yaşam süresinin artmasına bağlı olarak yaşlı nüfus oranında ve Alzheimerlı yaşlı sayısında artış görülmektedir. Bu demografik değişiklik, yaşlı bakımının bir sosyal sorun halini almadan alternatif hizmet modelleriyle desteklenmesini gerektirmektedir. Türk aile yapısında yaşlıların ve yaşlı yakınlarının genel olarak kurum bakımına sıcak bakmamaları nedeniyle çoğu zaman Alzheimerlı hasta yakınları yaşlısına evde bakım sunmayı tercih etmektedir. Ancak bu tam zamanlı bakım yükünün ağırlığı hasta yakınlarının yaşamında fiziksel, psikolojik ve sosyal açıdan farklı sorunlara yol açabilmektedir. Derleme türündeki bu çalışmada dünyada ve Türkiye’deki yaşlı bakım politikalarına, alzheimer hastalığının yaşlı birey üzerindeki etkilerine, bakım verenlerin bakım vermeye bağlı olarak yaşadıkları sorunlara yer verilmiştir. Bu makalenin amacı, gelişmiş ülkelerde yaygınlaşmış olan ancak ülkemizde henüz geliştirilmeye açık bir hizmet modeli olarak gündüz bakım hizmetlerinin Alzheimerlı yaşlı birey ile bakım verenlere sunabileceği katkılara dikkat çekmektir. Ülkemizde sayıca yeterli olmayan bu modelin Alzheimerlı hastalara yönelik geliştirilmesinin gelecekteki önemli bir sosyal hizmet ihtiyacını da gidereceği öngörülmektedir.

Anahtar Kelimeler

Alzheimer, yaşlı, bakım veren, gündüz bakım hizmeti, gündüz bakım merkezi

DAY CARE SERVICES FOR THE ELDERLY PEOPLE WITH ALZHEIMER’S

Öz

There is an increase in the proportion of elderly population and the number of elderly people with Alzheimer's due to the increase in life expectancy at birth both all over the world and in Turkey. This demographic change requires that elderly care be supported with alternative service models before it becomes a social problem. Since the elderly and their relatives do not generally prefer institutional care in the Turkish family structure, relatives of Alzheimer's patients often prefer to provide to the elderly at home. However, this burden of full-time care can cause different physical, psychological and social problems in the lives of patients' relatives. In this compilation article, elderly care policies in the world and in Turkey, the effects of Alzheimer's disease on the elderly, and the caregivers problems due to caregiving are included. Day care services have become widespread in developed countries but need to be developed in Turkey. The aim of this article is to draw attention to the possible contributions of day care services to elderly individuals with Alzheimer's and their caregivers. It is predicted that the development of this model, which is not sufficient in number in our country, for Alzheimer's patients will also meet an important social service need in the future.

Anahtar Kelimeler

Alzheimer, elderly, caregiver, day care service, day care center.

Kaynakça

• Akçoban, S. (2020). Evde Bakım Hastalarının Yaşam Kaliteleri ve Bakım Verenlerin Yükünün Değerlendirilmesi (Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi). Çukurova Üniversitesi, Sağlık Bilimleri Enstitüsü, Adana.
• Akyar, İ. (2006). Alzheimer Hastalarına Bakım Verenlerin Yaşadıkları Güçlükler (Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi). Hacettepe Üniversitesi, Sağlık Bilimleri Enstitüsü. Ankara.
• Altan Sarıkaya, N., Sukut, Ö., Ayhan, C.H. (2017). Alzheimer Hastalarında Görülen Davranışsal Sorunları Yönetme. Journal of Academic Research in Nursing, 3, 33-38.
• Altın, A. ve Aydın Avcı, İ. (2016). Evde Alzheimer Hastasına Bakım Verenlerin Hasta Bakımına Yönelik Kullandıkları Tamamlayıcı Ve Alternatif Tedavi Yöntemleri. TAF Preventine Medicine Bulletin, 15(6), 525-531.
• Alzheimer Europe. (2009). Alzheimer Europe. 2 Ekim 2022 tarihinde https://www.alzheimer-europe.org/ adresinden alınmıştır.
• Aşiret, D.G., Kapucu, S. (2012). İnmeli Hastalara Bakım Veren Hasta Yakınlarının Bakım Yükü. Hemşirelikte Araştırma Geliştirme Dergisi, 14(2), 73-80.
• Baral Kulaksızoğlu, I. (2009). Alzheimer'lı Hastalarda Görülen Psikiyatrik ve Davranışsal Sorunlar. Türkiye Klinikleri J Neurol-Special Topics, 2(1), 36-44.
• Bilgin, Ö. F., Tamkoç, B. & Aydoğdu, Ö. (2021). Türkiye’de Yaşlılara Yönelik Hizmetlerin Yerinde Yaşlanma Yaklaşımıyla Değerlendirilmesi. Sosyal Politika Çalışmaları Dergisi, 21 (53) , 963-977. doi:10.21560/spcd.vi.702917
• Bostancı, Ö. (2014). Alzheimer-Demanslı Yaşlıya Bakım Veren Aile Bireylerinin Yaşam Kalitesinin Değerlendirilmesi (Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi). Ankara Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü. Ankara.
• Comas-Herrera, A., Pickard, L., Wittenberg, R., Malley, J. ve King, D. (2010). The Long Term Care System For The Elderly In England. London: Copyright.
• Çağlar, T. (2014). Yaşlılık ve Sosyal Hizmet: Yaşam Destek Merkezi Örneği. Toplum ve Sosyal Hizmet Dergisi, 25(2), 145-162.
• Dementia Australia (2020). Changed Behaviours. 17 Ekim 2020 tarihinde https://www.dementia.org.au/sites/default/files/helpsheets/Helpsheet-ChangedBehaviours01-ChangedBehaviours_english.pdf adresinden alınmıştır.
• Dura, J.R., Stukenberg, K.W., Kiecolt-Glaser, J.K. (1991). Anxiety and depressive disorders in adult children caring for demented parents. Psychol Aging, 6(3), 467–73.
• Eker, E. (2008). Alzheimer Hastalığı. Türkiye’de Sık Karşılaşılan Psikiyatrik Hastalıklar Sempozyum Dizisi, 62, 85-110.
• Farcnik K. ,Persyko M.S.(2002). Assessment, Measures and Approaches to Easing Care Giver Burden in Alzheimer’s Disease, Drugs & Aging, 19(3), 203-215. doi:10.2165/00002512-200219030-00004.
• Gökkoca, Z. U., Baharlıetiler, N. (1999). Yaşlılık Döneminde Hizmet Programları. H.Ü. Toplum Hekimliği Bülteni, 18(3-4), 1-4.
• Güler, M. (2015). Güney Avrupa Refah Rejiminde Sosyal Dışlanma. İş ve Hayat Dergisi, 1(1), 57-96.
• Gürer, A. , Küdür Çırpan, F. & Atalan Özlen, N. (2019). Yaşlı Bakım Hizmetleri. Sağlık Hizmetleri ve Eğitimi Dergisi, 3(1), 1-6. doi: 10.35333/JOHSE.2019.44
• Hablemitoğlu, Ş. ve Özmete, E. (2010). Yaşlı Refahı & Yaşlılar İçin Sosyal Hizmet. Ankara: Kilit.
• Harris, P.B. (2002). The Person with Alzheimer’s Desease. Baltimore:The John Hopkins University Press.
• Işıkhan, V. (2018). Kurumda Çalışan Yaşlı Bakım Elemanlarının Bakım Yükünü Etkileyen Faktörlerin İncelenmesi. Toplum ve Sosyal Hizmet Dergisi, 29(1), 1-26.
• İlgar, L., Şengül, İ. (2007). Yaşlılık Dönemi ve Yaşlının Gelişim Görevleri. Hasan Ali Yücel Eğitim Fakültesi Dergisi, 4(1), 147-156.
• Kaçan Softa, H. (2015). Evde ve Huzurevinde Kalan Yaşlıların Fizyolojik, Psikolojik ve Sosyal Yönden İncelenmesi. Yaşlı Sorunları Araştırma Dergisi, 8(2), 63-76.
• Kahramanoğlu, E. (1999). Yaşlılık ve Sağlıklı Sosyal Çevre. N. Güran Koşar. (Ed.), Prof. Dr. Sema KUT’a Armağan Yaşam Boyu Sosyal Hizmet içinde (s.290-293). Ankara: Hacettepe Üniversitesi Sosyal Hizmet Hizmetler Yüksekokulu Yayını.
• Kalınkara, V., Arpacı, F. & Denizli, Ç. (2013). Yerinde Yaşlanma. VII. Ulusal Yaşlılık Kongresi, 54-60. Karabük.
• Karan, M. A. (2012). Yaşlı Bakım ve Rehabilitasyonunda Disiplinler Arası Yaklaşım, N. Kırdı, F. Can, vd. (yaz.haz.). I. Uluslararası Katılımlı Yaşlı Bakım Modelleri ve Rehabilitasyon Turizmi Kongresi içinde (s.71-76). İzmir: Aile ve Sosyal Politikalar Bakanlığı Engelli ve Yaşlı Hizmetleri Genel Müdürlüğü.
• Kaya Uygun, Ü. (2019). Alzheimer Hastalarına Evde Bakım Veren Aile Üyelerinin Yaşadıkları Güçlükler (Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi). Sakarya Üniversitesi, Sakarya.
• Koşar, N. (1996). Sosyal Hizmetlerde Yaşlı Refahı Alanı. Ankara: Şafak Matbaacılık.
• Martin-Carrasco, M., Martin, M.F., Valero, C.P., Millan, P.R., Garcia, C.I., Montalban, S.R., Vazquez, A.L.G., Piris, S.P., Vilanova, M.B. (2009). Effectiveness of a psychoeducational intervention program in the reduction of caregiver burden in alzheimer’s disease patients’ caregivers. International Journal of Geriatric Psychiatry, 24(5), s. 489-99. doi: 10.1002/gps.2142.
• National Institute on Aging. Risk Factors for Alzheimer’s Disease (2017). 3 Ağustos 2022 tarihinde https://www.nia.nih.gov/ adresinden alınmıştır.
• Nazlıer Keser, E.N. (2019). Alzheimer Tanısı Konulan Yaşlıların Ailelerinin Sosyal Hizmet Gereksinimleri (Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi). Hacettepe Üniversitesi, Ankara.
• Onat, H. (2017). Alzheimerlı Hasta ve Hasta Yakınlarının Yaşam Kalitesinin Ölçülmesi ve Hastalığın Hasta Yakınlarına Olan Yükü (Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi). Hacettepe Üniversitesi, Ankara.
• Onat Kaya, H., Çelik, Y. (2018). Hasta Bakım Yükü: Alzheimer Hastalarına Bakım Verenler Arasında Bir Çalışma. Hacettepe Sağlık İdaresi Dergisi, 21(4), 625-640.
• Özer, S. (2010). Demanslı Hasta ve Bakım Verenlerin Yaşam Kalitesi. Türk Geriatri Derneği, Özel Sayı (3), 27-35.
• Prince M, Bryce R, Albanese E, Wimo A, Ribeiro W, Ferri CP. (2013). The Global Prevalence Of Dementia: A Systematic Review And Metaanalysis. Alzheimers Dement, 9(1), 63-75.
• Sales, E. (2003). Family Burden and Quality of Life. Qual Life Res, 2(1), 33–41.
• Santana R.F., Almeida K.S., Savoldi N.A.M. (2009). Indicators of the applicability of nursing instructions in the daily lives of alzheimer patient caregivers. Rev. Esc. Enferm USP, 43(2), 455-61. 8 Ağustos 2022 tarihinde https://www.scielo.br/j/reeusp/a/CgKZMZ3NkWzJqmTq64btxZn/?format=pdf&lang=en adresinden alınmıştır.
• Savaş, S. (2010). Avrupada ve Dünyada Gündüz Bakım Evleri. 3. Akademik Geriatri Kongresi, 132-136.
• Selekler, K. (2010). Alois Alzheimer ve Alzheimer Hastalığı. Geriatri Dergisi, 13(3), 9-14.
• Sivrioğlu, E. (2004). Alzheimer hastalarına bakım verenlerde sosyo-demografik özellikler ve bakım verme biçiminin depresyon düzeyine etkisi. Yeni Symposium, 42(2), 55–59.
• Soner, S., Aykut, S. (2017). Alzheimer Hastalık Sürecinde Bakım Veren Aile Üyelerinin Yaşadıkları Güçlükler ve Sosyal Hizmet. Ahi Evren Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 3(2), 375-387.
• Şahin, M., Yalçın, M. (2003). Huzurevinde veya Kendi Evlerinde Yaşayan Yaşlılarda Depresyon Sıklıklarının Karşılaştırması. Geriatri, 6(1), 10-13.
• Şener M., Tekin H. H. (2020). Sosyal Belediyecilik Bağlamında Yaşlı Bakım ve Alzheimer Gündüz Yaşam Merkezleri. Geriatrik Bilimler Dergisi, 3(3), 138-146.
• T.C. Aile ve Sosyal Hizmetler Bakanlığı. Engelli ve Yaşlı İstatistik Bülteni. Ağustos, 2022. 12 Ekim 2022 tarihinde https://www.aile.gov.tr/media/117257/eyhgm_istatistik_bulteni_agustos2022.pdf adresinden alınmıştır.
• Tamkoç, B. (2020). Esping-Andersen’in Refah Rejimleri Sınıflandırmasına Göre Farklı Refah Rejimlerinde Alzheimerlı Bireylere Yönelik Hizmetlerin İncelenmesi. Türkiye Sosyal Hizmet Araştırmaları Dergisi, 4(3), 1-12.
• Tanman Zıplar, Ü. (2015). Dünyada ve Türkiye’de Yaşlılık Hizmetleri. Çankırı Karatekin Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 6(2) , 173-194.
• Taşçı, F. (2010). Yaşlılara Yönelik Sosyal Politikalar: İsveç, Almanya, İngiltere ve İtalya Örnekleri. Çalışma ve Toplum, 1, 175-198.
• Tekin, B.N. (2022). Alzheimer Hastalarına Bakım Veren Kişilerin Bakım Yüklerinin Sağlıklı Yaşam Biçimi Davranışlarına Etkisi (Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi). Hacettepe Üniversitesi, Ankara.
• TÜİK. (2020). Türkiye İstatistik Kurumu. İstatistiklerle Yaşlılar, 2020. 10 Ekim 2022 tarihinde https://data.tuik.gov.tr/Bulten/Index?p=Istatistiklerle-Yaslilar-2020-37227 adresinden alınmıştır.
• TÜİK. (2021a). Türkiye İstatistik Kurumu. İstatistiklerle Yaşlılar, 2021. 10 Ekim 2022 tarihinde https://data.tuik.gov.tr/Bulten/Index?p=Istatistiklerle-Yaslilar-2021-45636 adresinden alınmıştır.
• TÜİK (2021b). Türkiye İstatistik Kurumu. Türkiye Aile Yapısı Araştırması, 2021. 10 Ekim 2022 tarihinde https://data.tuik.gov.tr/Bulten/Index?p=Turkiye-Aile-Yapisi-Arastirmasi-2021-45813 adresinden alınmıştır.
• TÜİK. (2022). Türkiye İstatistik Kurumu. Dünya Nüfus Günü, 2022. 10 Ekim 2022 tarihinde https://data.tuik.gov.tr/Bulten/Index?p=Dunya-Nufus-Gunu-2022-45552 adresinden alınmıştır.
• Tümerkan Albayrak, E. & Birinci, M. (2017). Sosyal Devlet Modelleri: Sosyal Demokrat Model, İsveç-Norveç Örneği. Sosyal Çalışma Dergisi, 1(1), 64-100.
• Türkiye Alzheimer Derneği. 11 Ekim 2022 tarihinde https://www.alzheimerdernegi.org.tr/ adresinden alınmıştır.
• UN, Department of Economic and Social Affairs. (2019). World Population Prospects Key Findings and Advance Tables. New York: United Nations.
• Yacı, Ö. (2011). Çeşitli Evrelerdeki Alzheimer Hastalarına Bakım Veren Yakınlarındaki Bakıcı Yükü ve Depresyonun Karşılaştırılması (Tıpta Uzmanlık Tezi). İstanbul Üniversitesi, İstanbul.
• Yazıcı, G., H. Şahin.(2012). Alzheimer Hastalığı. Klinik Gelişim Dergisi, 2(3), 48-53.
• Yılmaz, M., Sametoğlu, F., Akmeşe, G., Tak, A., Yağbasan, B., Gökçay, S. & Erdem, S. (2010). Sağlık Hizmetinin Alternatif Bir Sunum Şekli Olarak Evde Hasta Bakımı. İstanbul Tıp Dergisi, 11, 125-132.