Toplumsal Cinsiyet Rolleri Bağlamında Engelli Bir Kadın Olmak

Yıl 2024, Cilt: 24 Sayı: 2, 76 - 96, 31.12.2024

Özge Aslan Koyutürk , Öznur Körükcü

https://doi.org/10.54961/uobild.1448142

Öz

Toplumsal cinsiyet, kişilerin insan kimliklerinin yerine cinsiyet kimliklerinin koyulması ve insana cinsiyetleri üzerinden nasıl davranması gerektiğinin normlarla dayatılmasıdır. Cinsiyet rollerinin dayatılmasında kültürün etkisi yadsınamayacak kadar büyüktür. Toplumsal cinsiyet eşitsizliği her zaman kadınların aleyhine olmuştur. Dünya tarihine bakıldığı zaman toplumsal cinsiyet eşitliğinin tarihin hiçbir döneminde tam anlamıyla sağlanamadığı görülmüştür. Dünya toplumunda toplumsal cinsiyet eşitsizliklerinin yanı sıra, başka fırsat eşitsizlikleri ile en fazla karşılaşan gruplardan biri de engelli kadınlardır. Kadınlar zaten başlı başına eşitsizliğe maruz kalan kişilerdir. Buna bir de engelli bir kadın olmak eklenince toplumdan soyutlanan ve ayrımcılığa maruz kalan engelli kadınların karşımıza çıkması kaçınılmaz olmuştur. Hem kadın hem de engelli bir birey olmak çok yönlü ayrımcılığı da beraberinde getirmektedir. Toplumsal cinsiyet eşitsizliği sebebiyle kadınlar erkeklere göre daha az sağlıklı, daha düşük eğitim seviyesine sahip, daha az işgücüne sahip ve daha az gelir getiren işlerde çalışmaktadırlar. Kadınlar onlara sunulan eğitim ve sağlık gibi hizmetleri erkekler gibi kullanamamaktadırlar. Yapılan çalışmalar göstermektedir ki kadınlar erkelerden daha uzun yaşamakta fakat hayat kaliteleri daha düşüktür. Durum böyle iken bir de engelli bir kadın olmak işleri daha da kötüleştirmektedir. Bu nedenle engelli kadınların toplumda yaşadığı ayrımcılığı cinsiyet rolleri bağlamında incelemek bu çalışmanın temel amacını oluşturmaktır.

Anahtar Kelimeler

Toplumsal cinsiyet, engelli kadın, eşitşizlik

Kaynakça

• Acar, H. (2019). “Türk Kültür ve Devlet Geleneğinde Kadın” İnsan ve İnsan, 6(21), 395-411. Https://Doi.Org/10.29224/Insanveinsan.536610
• Addlakha, R. Price, J. Heidari, S. (2017). “Disability And Sexuality: Claiming Sexual And Reproductive Rights” Reprod Health Matters, 25:4– 9.
• Alpaslan, Arar, M. Erbil, N. Yıldırım, F. (2021). “Engelli Kadınlarda Üreme Sağlığı Sorunları ve Hemşirelik Yaklaşımı” Androl Bul; 23:250−255 Https://Doi.Org/10.24898/Tandro.2021.16870
• Arısoy, A. (2023). “Engelli Birey Olmak” Ekin Basım Yayın Dağıtım.145-170.
• Bulut, S. ve Karaman, H. B. (2018). “Engelli Bireylerin Cinsel, Fiziksel ve Duygusal İstismarı” Ankara Üniversitesi Eğitim Bilimleri Fakültesi Özel Eğitim Dergisi, 19(2), 277-301. Doi: 10.21565/Ozelegitimdergisi.382961
• Aşkın, E.Ö. ve Umur, A. (2020). “Engelli Kadın İşgücünün Marjinalliği Farklı Boyutlarıyla Kadın Çalışmaları” Editörler: Elif Yüksel Oktay Ve Reyhan Ayşen Wolff, Isbn 978-625-7983-35-8, Ekin Yayınevi, Bursa, 47-70.
• Bal, G. (2022). “Toplumsal Cinsiyet Açısından Ortopedik Engelli Kadınlara Yönelik Ayrımcılığın İncelenmesi: Zonguldak İli Örneği” Türkiye İnsan Hakları ve Eşitlik Kurumu Akademik Dergisi,5(9), 117-156.
• Bardakçı, Ş. Oğlak, S. (2022). “Toplumsal Cinsiyet Eşitsizliği Endeksi ve Türkiye” Toplumsal Politika Dergisi, Turkish Journal of Social Policy, 3(1) 71-90. Https://Dergipark.Org.Tr/Tr/Pub/Tpd E-Issn: 2587-1412
• Başaran, F. Köşgeroğlu, N. (2020). “Toplumsal Cinsiyet Eşitsizliğinin Hemşirelik Mesleğine Yansımaları” Gümüşhane Üniversitesi Sağlık Bilimleri Dergisi, 9(3): 293- 299
• Berber, A. Yağışlı, Ş. Demirci, D. Kayakçı, B. Akbulut, A, A. (2021).“Ataerkil Toplumlarda Erkek Olmak Lisans Bitirme Projesi” İstanbul 29 Mayıs Üniversitesi İktisadi İdari Bilimler Fakültesi Sosyal Hizmet Bölümü Lisans Anabilim Dalı. İstanbul.1-102. Birlesmis Milletler Engelli Haklari Sözlesmesi Uygulama Kilavuzu (Engellilerkonfederasyonu.Org.Tr) Erişim Tarihi: 11.01.2024
• Biel, F. Darney, B. Caughey, A. Horner, Johnson, W. (2020). Medical indications for primary cesarean delivery in women with and without disabilities. The Journal of Maternal-Fetal & Neonatal Medicine, 33, 3391-3398. https://doi.org/10.1080/14767058.2019.1572740
• Birleşmiş Milletler. (2006). “Engellilerin Haklarına İlişkin Sözleşme” www.Un.Org/Disabilities/Documents/Natl/Turkey.Doc (Erişim Tarihi: 11.01.2024).
• Buluk, G. Küçükalkan, Y. (2022). “Kim Ki Duk Sinemasında Toplumsal Cinsiyet Ve Kadının Sunumu: “Ada” Filmi Örneği” Namık Kemal Üniversitesi Sosyal Bilimler Meslek Yüksek Okulu Dergisi, 4(1), 10-20.
• Bulut, S. Karaman H.B. (2018). “Engelli Bireylerin Cinsel, Fiziksel ve Duygusal İstismarı” Ankara Üniversitesi Eğitim Bilimleri Fakültesi Özel Eğitim Dergisi, 19(2), 277-301.
• Can, İ.C. (2023). “Ataerkil Döngü İçerisindeki Türk Aile Hukuku Alanında Feminist Hukuk Düzenlemeleri” Anadolu Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi, 9 (2), 599-617.
• Cirban, Ekrem, E. Demirel, Bozkurt, Ö. Daşıkan, Z. (2023). Engelli kadın olarak anne olmak. Ordu Üniversitesi Hemşirelik Çalışmaları Dergisi, 6 (1), 238-246. DOI: 10.38108/ouhcd.991142
• Collins, C. Landivar, L. C. Ruppaner, L. Scarborough, W.J. (2021). “Covıd-19 And The Gender Gap İn Work Hours” Gender Work Organ,28(S1):101–112
• Cuthbert, K. (2017). “You Have To Be Normal To Be Abnormal: An Empirically Grounded Exploration Of The İntersection Of Asexuality And Disability” Sociology,51:241–57.
• Demez, G. (2005). “Kabadayıdan Sanal Delikanlıya –Değişen Erkeklik İmgesi” Babil Yayınları.
• Devkota, H. R. Kett, M. Groce, N. (2019). “Societal Attitude And Behaviours Towards Women With Disabilities İn Rural Nepal: Pregnancy, Childbirth And Motherhood” Bmc Pregnancy And Childbirth, 19(1), 1-13. Https://Doi.Org/ 10.1186/S12884-019-2171-4.
• Doğruel, F. (2022). Beden, Birey ve Toplum Kesişiminde Engelli Bireylerin Erişebilirlik Deneyimleri: Gaziantep Örneği. Sosyoloji Araştırmaları Dergisi, 25(2), 299-317. Https://Doi.Org/10.18490/Sosars.1111387
• Ellison, G. T. De Wet, T. (2018). “Biological Determinism” The International Encyclopedia Of Biological Anthropology, 1-4.
• Engelli Kadın Derneği. (2015). Ayrımcılık ve Engelli Hakları. Ankara. EnKad – Engelli Kadın Derneği erişim tarihi: 17.01.2024.
• Freud, S. (1977). “On Sexuality” Harmondsworth: Penguin
• Kahraman, Güloğlu, F. (2020). “Türkiye’de Engelli Hakları Alanında Yeni Bir Örgütlenme Engelli Kadın Hareketi” Uluslararası Sosyal Araştırmalar Dergisi The Journal Of International Social Research, 8 (39), 476-489. www.sosyalarastirmalar.com Issn: 1307-9581
• Korkmaz, A. Başer, M. (2019). “Toplumsal Cinsiyet Rolleri Bağlamında Ataerkillik ve İktidar İlişkiler” Sürekli Tıp Eğitimi Dergisi, 28(1),71-76.
• Kushalnagar, P. Engelman, A. Simons, A. N. (2019). “Deaf Women's Health: Adherence To Breast And Cervical Cancer Screening Recommendations” American Journal Of Preventive Medicine, 57(3), 346-354
• Lin, Z. Yang, L. (2019). ‘Me too!’: individual empowerment of disabled women in the #MeToo movement in China. Disability & Society, 34(5), 842–847.
• Luengo-Rubalcaba, S. Abad-García, R. Tíscar-González, V. (2020). “Accessibility Of Deaf Women To The Public Health System Of The Basque Country (Spain)” Gaceta Sanitaria, 4(6):608-614.
• Meyer, S. R. Lasater, M. E. Lee, L. Garcia-Moreno, C. (2020). “Protocol: Measurement Of Violence Against Women And Disability: Protocol For A Scoping Review” Bmj Open, 10(12).1-8. 10:e040104. doi:10.1136/bmjopen-2020-040104
• Mitra, M. Mckee, M. M. Akobirshoev, I. Valentine, A. Ritter, G. Zhang, J. Mckee, K.Iezzoni, L. I. (2020).“Pregnancy, Birth, And Infant Outcomes Among Women Who Are Deaf Or Hard Of Hearing” American Journal Of Preventive Medicine.58(3):418-426. doi: 10.1016/j.amepre.2019.10.012. Epub 2020 Jan 15.
• Nelson, B. Odberg, Pettersson, K. Emmelin, M. (2020). “Experiences Of Teaching Sexual And Reproductive Health To Students With İntellectual Disabilities” Sex Educ,20:398–412.No:65 -9 Nisan 2007, Birleşmiş Milletler´De Üye Ülkelerin İmzasına Açılan -Engellilerin Haklarına İlişkin Sözleşme- Hk. / T.C. Dışişleri Bakanlığı (Mfa.Gov.Tr) Erişim Tarihi:12.01.2024
• Oakley, A. (2015). “Sex, Gender And Society” Farnham: Ashgate Publishing Ltd.
• Orhan, S. Özkan, E. (2020). “Engelli Kadın Olmak” Afyon Kocatepe Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 22(1), 1-19 Https://Doi.Org/10.32709/Akusosbil.524633
• Pokhrel, B. Mahat, S. Parajuli, K. (2019). “Knowledge And Practice Regarding Menstrual Hygiene Among Physically Disabled Women İn Kathmandu, Nepal” Janaki Med Coll J Med Sci,7:8–13.
• Robles-Bykbaev, Y. Oyola-Flores, C. Robles-Bykbaev, V. E. López-Nores, M. Ingavélez-Guerra, P. Pazos-Arias, J. J. Ramoscabrer, M. (2019). “A Bespoke Social Network For Deaf Women İn Ecuador To Access İnformation On Sexual And Reproductive Health” International Journal Of Environmental Research And Public Health, 16(20), 3-17.3962
• Sultana, A. (2019). “Ataerkillik ve Kadının İkincilliği; Kuramsal Bir Analiz” E-Şarkiyat İlmi Araştırmalar Dergisi/Journal Of Oriental Scientific Research (Josr) Issn:1308-9633 11 (23), 417-427.
• Şahyar, Akdemir, D. Tüfekçioğlu, S. Karlıdağ, B. (2023). “İnsan Hakları, Toplumsal Cinsiyet Eşitliği ve Avrupa Birliği Avrupa Parlamentosunda Kadın Temsiliyeti Üzerine Bir İnceleme” Anadolu Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, 24 (1), 497-517.
• Şen, G. (2022). “Kırsal Bölgelerde Yaşayan Engelli Kadınların Ekonomik Açıdan İncelenmesi; Kütahya İli Örneği” Avrasya Sosyal ve Ekonomi Araştırmaları Dergisi, 9(2), 177-189.
• Türk Dil Kurumu. (2024). Türk Dil Kurumu Sözlükleri. Türk Dil Kurumu – Dilimiz Kimliğimizdir (tdk.gov.tr)
• Türkiye İstatistik Kurumu. “Nüfus ve Konut Araştırması Mikro Veri Seti” (2011). Nka.Pdf (Tuik.Gov.Tr) Erişim Tarihi: 11.01.2024.
• Welsh, K. (2020). “Disability And Sexuality” In: Rowland Dl, Jannini Ea, Editors. Cultural Differences And The Practice Of Sexual Medicine. Cham: Springer, .275–91.
• Word Health Organization. (2021). “Disbility And Health” Https:// Www.Who.İnt/News-Room/Fact-Sheets/Detail/Disability-And-Health
• World Health Organization (Who). (2011). “World Report On Disability” Https://Www.Who.İnt/Disabilities/World_ Report/2011/Report.Pdf. Erişim Tarihi: 17.01.2024.