HOLISTIC THEORY CONSTRUCTION: AN ANALYSIS OF TURKISH FOREIGN POLICY IN THE AK PARTI ERA (2002-)

Yıl 2021, Cilt: 2 Sayı: 2, 4 - 30, 27.08.2021

Erdem Eren

Öz

In this study, the analysis of Turkish foreign policy in the AK Party period since
2002 has been analyzed within the framework of a holistic theory construction. For this
purpose; Idealism/Liberalism, Realism and Social Constructionism, which are the three major
theories in the discipline of International Relations, have been studied together with their
prominent concepts and principles. Based on three major theories, an answer to the question
of which theoretical approach was more dominant in Turkish foreign policy during the AK
Parti period was sought. In line with this question, Turkish foreign policy during the AK Parti
period has been divided into three periods: “2002-2009”, “2009-2014”, and “since 2014”. The
dominant theories are seen to come to the fore as “The Construction of Idealism/Liberalism”,
“The Transition to Social Constructivism”, and “The Rise of Realism”. Based on the example
of Turkish foreign policy in the AK Parti period, it was concluded that the behavior of states
could not be explained with a single theory, governments could act with approaches that
include many theories due to some facts, and this approach is named as the “Holistic Theory”.
As a result, it has been argued that the Holistic Theory about Turkish foreign policy during
the AK Parti period can be built on certain features such as the leader effect, national
interests, adaptive policies/adaptive performance, fault tolerance, interdependence, and
integrity.

Anahtar Kelimeler

Holistic Theory, Turkish Foreign Policy, AK Parti

BÜTÜNCÜL TEORİ İNŞASI: AK PARTİ DÖNEMİ TÜRK DIŞ POLİTİKASI’NIN ANALİZİ (2002-)

Öz

Bu çalışmada, 2002’den günümüze AK Parti dönemi Türk dış politikasının analizi
bütüncül bir teori inşası çerçevesinde analiz edilmiştir. Bu amaçla; Uluslararası İlişkiler
disiplininde hâkim üç temel teori olan İdealizm/Liberalizm, Realizm ve Sosyal İnşacılık
teorileri öne çıkan kavram ve ilkeleriyle birlikte incelenmiştir. Çalışmada, üç hâkim teori
temel alınarak, AK Parti dönemi Türk dış politikasında hangi yıl aralıklarında hangi teorinin
daha başat olduğu sorusuna cevap aranmıştır. Bu soru doğrultusunda, AK Parti dönemi Türk
dış politikası, “2002-2009”, “2009-2014” ve “2014’ten günümüze” şeklinde üç alt başlıkta
incelenmiştir. Başat teorilerin ise “İdealizmin/Liberalizmin İnşası”, “Sosyal İnşacılığa Geçiş”
ve “Realizmin Yükselişi” şeklinde öne çıktığı görülmüştür. AK Parti dönemi Türk dış
politikası örneğinden yola çıkarak, devletlerin davranışlarının tek bir teoriyle
açıklanamayacağı, hükümetlerin bazı olgulardan dolayı birçok teoriyi içeren yaklaşımlarla
hareket edebileceği sonucuna varılmış ve bu yaklaşım “Bütüncül Teori” olarak
adlandırılmıştır. Sonuç olarak, çalışmada, AK Parti dönemi Türk dış politikasında Bütüncül
Teori’nin lider etkisi, ulusal çıkarlar, uyumsal politikalar/uyumsal performans, hata toleransı,
karşılıklı bağımlılık ve bütüncüllük olguları üzerinde inşa edilebileceği savunulmuştur.

Anahtar Kelimeler

Bütüncül Teori, Türk Dış Politikası, AK Parti

Kaynakça

• Arı, Tayyar (2018), Uluslararası İlişkiler Teorileri Çatışma, Hegemonya, İşbirliği, 9. Baskı, Bursa: Aktüel Yayınları.
• Arı, Tayyar (2018), Uluslararası İlişkilere Giriş, 5. Baskı, Bursa: Aktüel Yayınları.
• Arıboğan, Deniz Ülke & Ayman, Gülden & Dedeoğlu, Beril & Sönmezoğlu, Ömer Faruk (1996), Uluslararası İlişkiler Sözlüğü, İstanbul: Der Yayınları.
• Ateş, Davut (2009), "Uluslararası İlişkiler Disiplininin Oluşumu: İdealizm / Realizm Tartışması ve Disiplinin Özerkliği", Doğuş Üniversitesi Dergisi, 10 (1), ss. 11-25.
• Axelrod, Robert & Keohane, Robert O. (1993), "Achieving Cooperation under Anarchy: Strategies and Institutions", içinde Neorealism and NeoLiberalism (editör: David A. Baldwin), New York: Columbia University Press, ss. 226-254.
• Balcı, Ali (2017), Türkiye Dış Politikası İlkeler, Aktörler ve Uygulamalar, İstanbul: Alfa Yayınları.
• Balcı, Ali & Miş, Nebi (2008), "Turkey’s Role in the Alliance of the Civilizations: A New Perspective in Turkish Foreign Policy?", Turkish Studies, 9 (3), ss. 387-406.
• Bozdağlıoğlu, Yücel (2012), "Konstrüktivizm ve Rol Teorisi: Kimlik, Rol ve Dış Politika Analizi", Uluslararası İlişkilerde Post Modern Analizler-1 Kimlik, Kültür, Güvenlik ve Dış Politika (editör: Tayyar Arı), Bursa: MKM Yayınları, ss. 127-151.
• Büyüktanır, Derya (2015), "Toplumsal İnşacı Yaklaşım ve Avrupa Bütünleşmesinin Açıklanmasına Katkıları", Ankara Avrupa Çalışmaları Dergisi, 14 (2), ss. 1-24.
• Çelikpala, Mitat (2005), "Geçmişten Günümüze Vazgeçilmeyen Kavram: Ulusal Çıkar", Hacettepe Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, 23 (1), ss. 439-461.
• Dal, Emel Parlar (2016), "Conceptualising and Testing the 'Emerging Regional Power' of Turkey in the Shifting International Order", Third World Quarterly, 37 (8), ss. 1425-1453.
• Davutoğlu, Ahmet (2002), Stratejik Derinlik, 7. Baskı, İstanbul: Küre Yayınları.
• Davutoğlu, Ahmet (2012), Principles of Turkish Foreign Policy and Regional Political Structuring, Ankara: TEPAV Turkish Policy Brief Series.
• Dilekçi, Ümit & Nartgün, Şenay Sezgin (2020), "Öğretmenlerin Algıladıkları Uyumsal Performans Ölçeği’nin Türk Kültürüne Uyarlanması: Geçerlik-Güvenirlik ve Betimsel Analiz", Hacettepe Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 35 (2), ss. 448-465.
• Donnelly, Jack (2000), Realism and International Relations, Cambridge: Cambridge University.
• Dunne, Tim & Schmidt, Brian C. (2001), "Realism", içinde The Globalization of World Politics: An Introduction to International Relations (editörler: John Baylis, & Steve Smith), New York: Oxford University Press, ss. 131-145.
• Efegil, Ertan (2012), Dış Politika Analizi, Ankara: Nobel Yayın Dağıtım.
• Eralp, Atila (2010), "Hegemonya", içinde Devlet ve Ötesi: Uluslararası İlişkilerde Temel Kavramlar (editörler: Atila Eralp & Fuat Keyman & Oktay F. Tanrıseven & M. Fatih Tayfur & Faruk Yalvaç), İstanbul: İletişim Yayınları, ss. 155-182.
• Ertoy, Birkan (2019), "Uluslararası İlişkilerde Realist Geleneğin Dönüşümü ve Neoklasik Realizm", Anadolu Üniversitesi İktisat Fakültesi Dergisi, 1 (1), ss. 1-26.
• Güder, Süleyman & Mercan, Muhammed Hüseyin (2012), "2000 Sonrası Türk Dış Politikasının Temel Parametreleri ve Orta Doğu Politikası", İnsan ve Toplum, 2 (3), ss. 57-92.
• Güleç, Cansu (2018), "Dış Politika Analizinde Karar Verme Süreci ve Karar Verme Modelleri", ÇOMÜ Uluslararası Sosyal Bilimler Dergisi, 3 (1), ss. 79-102.
• Gürzel, Aylin G. & Ersoy, Eyüp (2012), "Turkey and Iran’s Nuclear Program", Middle East Policy, 19 (1), ss. 1-14.
• Heywood, Andrew (2011), Siyasi İdeolojiler, Ankara: Adres Yayınları.
• Hopf, Ted (1998), "The Promise of Constructivism in International Relations Theory", International Security, 23 (1), ss. 171-200.
• İnat, Kemal & Aslan, Ali & Duran, Burhanettin (2017), AK Parti'nin 15 Yılı Dış Politika, İstanbul: SETA Kitapları.
• Karacasulu, Nilüfer (2014), "Uluslararası İlişkilerde İnşaacılık Yaklaşımları", içinde Postmodern Uluslararası İlişkiler Teorileri Uluslararası İlişkilerde Eleştirel Yaklaşımlar 2 (editör: Tayyar Arı), Bursa: Dora Yayınları, ss. 105-125.
• Keyik, Mehmet & Erol, Mehmet Seyfettin (2019), "Realizme Göre Güç ve Güç Dengesi", Uluslararası Kriz ve Siyaset Araştırmaları Dergisi, 3 (1), ss. 12-49.
• Keyman, Fuat (2017), "A New Turkish Foreign Policy: Towards Proactive 'Moral Realism'", Insight Turkey, 19 (1), ss. 55-69.
• Kolasi, Klevis (2013), "Soğuk Savaş'ın Barışçıl Olarak Sona Ermesi ve Uluslararası İlişkiler Teorileri", Ankara Üniversitesi SBF Dergisi, 68 (2), ss. 149-179.
• Kökyay, Ferhat (2020), "Neorealizm Kuramı ve Türkiye’nin Doğu Akdeniz Enerji Politikası", İnsan ve Toplum Bilimleri Araştırmaları Dergisi, 9 (3), ss. 2504-2528.
• Kösebalaban, Hasan (2014), Türk Dış Politikası, Ankara: BigBang Yayınları.
• Mearsheimer, John (1990), "Back to the Future: Instability in Europe after the Cold War", International Security, 15 (1), ss. 5-56.
• Mearsheimer, John (2001), The Tragedy of Great Power Politics, New York: Norton.
• MFA (2021), "Türkiye Cumhuriyeti Dışişleri Bakanlığı Tarihçesi", Erişim Tarihi: 06.07.2021, Erişim Adresi: https://www.mfa.gov.tr/turkiye-cumhuriyeti-disisleri-bakanligi-tarihcesi.tr.mfa.
• Morgenthau, Hans (1954), Politics Among Nations: The Struggle for Power and Peace, New York: Alfred A. Knopf.
• Nye, Joseph S. (2004), Soft Power The Means to Success in World Politics, New York: Public Affairs.
• Nye, Joseph S. & Welch, David A. (2015), Küresel Çatışmayı ve İşbirliğini Anlamak. Çev. Renan Akman, İstanbul: Türkiye İş Bankası Kültür Yayınları.
• Oğuzlu, Tarık (2014), "Liberalizm", içinde Uluslararası İlişkilere Giriş (editörler: Şaban Kardaş, & Ali Balcı), Ankara: Küre Yayınları, ss. 97-109.
• Oğuzlu, Tarık (2012), "Türkiye ve Arap Baharı: Türk Dış Politikasında Liberal, İddialı ve Batılı Eksenin Yükselişi", Akademik Orta Doğu, 6 (2), ss. 41-60.
• Özdemir, Haluk (2008), "Uluslararası İlişkilerde Güç: Çok Boyutlu Bir Değerlendirme", Ankara Üniversitesi SBF Dergisi, 63 (3), ss. 113-144.
• Rumelili, Bahar (2018), "İnşacılık/Konstrüktivizm", Küresel Siyasete Giriş: Kavramlar, Teoriler ve Süreçler (editör: Evren Balta), İstanbul: İletişim Yayınları, ss. 151-173.
• Telatar, Gökhan (2015), "AK Parti'nin Düzen Kurucu Dış Politika Söylemi ve Ortadoğu", Alternatif Politika, 7 (3). ss. 490-523.
• Waltz, Kenneth (2001), Man, the State and War, New York: Columbia University Press.
• Wendt, Alexander (1995), "Constructing International Politics", International Security, 20 (1), ss. 71- 81.
• Yanık, Lerna K. (2015), "Liberalizm: Bir Yazın Değerlendirmesi", Uluslararası İlişkiler, 12 (46), ss. 35-55.
• Yurteri, Hamza (2019), "AK Parti Dönemi Türk Dış Politikasında Cumhurbaşkanlarının Rolü", Ortadoğu Etütleri, 11 (1), ss. 170-201.