AN OUTLOOK TO THE DIFFERENTIATING CYPRUS POLICIES IN TURKEY-RUSSIAN RELATIONS DEVELOPING ON THE COMPETITION-COLLABORATION AXIS

Yıl 2021, Cilt: 2 Sayı: 2, 123 - 166, 27.08.2021

Sina Kısacık

Öz

Located at the Eastern Mediterranean region, the island of Cyprus has always been a
noticeable region among the Ottoman Empire/Turkey, England, and Greece in terms of
domination within the historical context. With the 1959-1960 London-Zurich Treaties, the
Cyprus Republic, which envisaged the living of Turks and Greeks together in the island under a
joint administration, was established. But Greeks have opposed to this situation and increased
their efforts to end the presence of Turkish Cypriots within the island; which eventually resulted
in bloody and unwanted incidents. In 1974, Turkey, as one of three guarantor states of LondonZurich Treaties, had lawfully intervened into the island, forming the actual divided status of
Cyprus. Starting from this date, not a success has been recorded at the initiatives for the
diplomatic resolution of the problem up until now. Since then, Turkey has been showing by
putting forward with several power means its determination not to allow the violation of Turkish
Cypriots’ rights including energy resources and other fields. Within the context of Russia’s
historical policy of accessing into the warm seas, Moscow on the other hand has been attaching a
special prominence to Eastern Mediterranean and therefore, has been developing comprehensive
relations with the Greek Cypriots due to historical, religious, and economic bonds. Russia has
been supporting Greek Cypriots’ theses for the resolution of Cyprus Problem. Within this
context, the paper will try to answer why these two countries have been following opposite
policies in Cyprus although they have been constantly developing their relations in the 2000s
within the conflict-cooperation framework.

Anahtar Kelimeler

Eastern Mediterranean, Cyprus Problem, Turkey, Russia, Energy

ÇATIŞMA-İŞ BİRLİĞİ EKSENİNDE İLERLEYEN TÜRKİYE-RUSYA İLİŞKİLERİNDE FARKLILAŞAN KIBRIS POLİTİKALARINA BİR BAKIŞ

Öz

Doğu Akdeniz bölgesinde yer alan Kıbrıs Adası, tarihsel süreçte Osmanlı
İmparatorluğu/Türkiye, İngiltere ve Yunanistan arasında hâkimiyet bağlamında daima dikkat
çekici bir bölge olmuştur. 1959-1960 Londra-Zürih Antlaşmaları ile adadaki Türklerin ve
Rumların ortak bir yönetim altında yaşamasını öngören Kıbrıs Cumhuriyeti kurulmuştur. Ancak
Rumların bu duruma muhalefet ederek Kıbrıslı Türklerin adadaki varlığını sona erdirme
girişimleri, neticede kanlı ve istenmeyen olayların yaşanmasına sebebiyet vermiş ve 1974
senesinde adı geçen antlaşmanın garantör ülkelerinden birisi olan Türkiye’nin haklı müdahalesi
neticesinde, Kıbrıs’ta, günümüzde de geçerli olan fiili bölünmüşlük durumu ortaya çıkmıştır. O
tarihten bu yana yapılan meseleyi barışçıl yollardan çözme girişimlerinde ise henüz başarı elde
edilememiştir. Türkiye, kendisi açısından son derece kritik önemde gördüğü Kuzey Kıbrıs’ın
haklarının (enerji kaynakları ve diğer alanlar) ihlal edilmesine asla izin vermeyeceğini çeşitli güç
unsurlarıyla göstermektedir. Rusya ise, tarihsel sıcak denizlere inme politikası bağlamında özel
ehemmiyet verdiği Doğu Akdeniz’de, Güney Kıbrıs ile tarihsel, dinsel ve ekonomik bağlardan
ötürü kapsamlı ilişkiler geliştirmekte ve Kıbrıs Sorunu’nun çözüme kavuşturulması çerçevesinde
Güney Kıbrıs’ın tezlerini desteklemektedir. Bu çerçeve temelinde, çalışmada, 2000’li yıllarda
çatışma-iş birliği ekseninde sürekli olarak ilişkilerini geliştiren Rusya ve Türkiye’nin Kıbrıs
Sorunu bağlamında neden birbirlerine zıt politikalar izlediği sorusuna yanıt aranacaktır.

Anahtar Kelimeler

Doğu Akdeniz, Kıbrıs Sorunu, Türkiye, Rusya, Enerji

Kaynakça

• Ataman, Muhittin & Güler, Mehmet Çağatay (2020), “Kıbrıs Sorunu: Doğu Akdeniz’de Çözümün Ön Şartı”, içinde Doğu Akdeniz ve Türkiye’nin Hakları (editörler: Kemal İnat & Muhittin Ataman & Burhanettin Duran), İstanbul: SETA Kitapları, ss. 33-57.
• BBC Türkçe (2021), “BM Kıbrıs’ta resmi görüşmeler için ortak zemin bulunamadığını açıkladı”, 27.04.2021, Erişim Tarihi: 17.05.2021, Erişim Adresi: https://www.bbc.com/turkce/haberler-dunya-56835583.
• Bilefsky, Dan (2012), “For Rescue Line, Cyprus Prefers a Russian Loan”, The New York Times, 18.06.2012, Erişim Tarihi: 09.07.2021, Erişim Adresi: https://www.nytimes.com/2012/06/19/world/europe/cyprus-counts-on-its-close-ties-to-russia.html.
• Boyraz, Hacı Mehmet & Özdemir, Burak (2020), “Türkiye’nin Kıbrıs Politikası 2019”, içinde Türk Dış Politkası Yıllığı 2019 (editörler: Burhanettin Duran & Kemal İnat & Mustafa Caner), İstanbul: SETA Yayınları, ss. 297-320.
• Caşın, Mesut Hakkı (2021), “Can the Turkish- Russian Relations in the 21st Century Be Described as Sitting on Cooperation-Competition Axis?”, içinde Turkish Foreign Policy during JDP Era: Regional Coexistence and Global Cooperation (editörler: Tayyar Arı & Mesut Hakkı Caşın), Berlin: Peter Lang GmbH, ss. 39-61.
• Deutsche Welle (2015), “Russia and Cyprus sign military deal for Mediterranean ports”, 26.02.2015, Erişim Tarihi: 09.07.2015, Erişim Adresi: https://www.dw.com/en/russia-and-cyprus-sign-military-deal-for-mediterranean-ports/a-18282114.
• DW Türkçe (2012), “Hıristofyas Strasbourg’da Ankara’yı eleştirdi”, 04.07.2012, Erişim Tarihi: 20.07.2021, Erişim Adresi: https://www.dw.com/tr/h%C4%B1ristofyas-strasbourgda-ankaray%C4%B1-ele%C5%9Ftirdi/a-16072891.
• Ekathimerini (2020), “UN concerned at Turkish move to open up Cypriot beach”, 06.10.2020, Erişim Tarihi: 13.07.2021, Erişim Adresi: https://www.ekathimerini.com/news/257775/un-concerned-at-turkish-move-to-open-up-cypriot-beach/.
• Ekinci-Sarıer, Didem (2016), “Avrupa Birliği Çerçevesinde Türkiye-Yunanistan İlişkileri”, içinde Mavi Elma: Türkiye‐Avrupa İlişkileri (editörler: Ozan Örmeci & Hüseyin Işıksal), Ankara: Gazi Kitabevi, ss. 239-255.
• Europe-China Network – CCN (2021), “Russia expresses concern over Turkish provocations in Varosha”, 23.07.2021, Erişim Tarihi: 26.07.2021, Erişim Adresi: https://ccnnetwork.cn/en/russia-expresses-concern-over-turkish-provocations-in-varosha/.
• Gotev, Georgi (2015), “Cyprus to give access to its ports, airstrips to Russian military”, Euractiv, 10.02.2015, Erişim Tarihi: 09.07.2015, Erişim Adresi: https://www.euractiv.com/section/global-europe/news/cyprus-to-give-access-to-its-ports-airstrips-to-russian-military/.
• Hadjicostis, Menelaos (2020), “Cyprus slams Turkey's move to open ghost town’s beach”, Taiwan News, 07.10.2020, Erişim Tarihi: 13.07.2021, Erişim Adresi: https://www.taiwannews.com.tw/en/news/4024691.
• Halil, Eltan (2019), “Akıncı ‘dismayed’ by Greek Cypriot rejection of gas and oil cooperation offer”, T-VINE, 18.07.2019, Erişim Tarihi: 13.07.2021, Erişim Adresi: http://www.t-vine.com/akinci-dismayed-by-greek-cypriot-rejection-of-gas-and-oil-cooperation-offer/.
• Hasanoğlu, İbrahim & Abbasov, Emin (2019), “Rusya Federasyonu’nun Akdeniz Politikasında Kıbrıs”, içinde Akdeniz Jeopolitiği Cilt I (editörler: Hasret Çomak & Burak Şakir Şeker), Ankara: Nobel Akademik Yayıncılık, ss. 803-818.
• Hürriyet Daily News (2020), “Varosha town ‘open area’: President of Turkish Cypriots”, 26.12.2020, Erişim Tarihi: 13.07.2021, Erişim Adresi: https://www.hurriyetdailynews.com/varosha-town-open-area-president-of-turkish-cypriots-161151.
• Holodny, Elena (2015), “Russia reportedly getting military bases in an EU state”, Business Insider, 08.02.2015, Erişim Tarihi: 09.07.2021, Erişim Adresi: https://www.businessinsider.com/russia-military-agreement-in-cyprus-2015-2.
• Işıksal, Hüseyin (2015), “Four Stages of Turkish Position in Cyprus: The Elements of Continuity and Change”, içinde Turkish Foreign Policy in the New Millennium (editörler: Ozan Örmeci & Hüseyin Işıksal), Frankfurt am Main: Peter Lang, ss. 297-312.
• Işıksal, Hüseyin (2016), “Türkiye‐Güney Kıbrıs Rum Yönetimi (Kıbrıs Cumhuriyeti) İlişkileri: Geçmişin Prangaları Arasında Gelecek Arayışları”, içinde Mavi Elma: Türkiye‐Avrupa İlişkileri (editörler: Ozan Örmeci & Hüseyin Işıksal), Ankara: Gazi Kitabevi, ss. 257-273.
• İlke Haber (2021), “Rusya’dan Maraş tepkisi: Desteklemiyoruz”, 23.07.2021, Erişim Tarihi: 26.07.2021, Erişim Adresi: https://www.ilkehaber.com/haber/rusyadan-maras-tepkisi-desteklemiyoruz-56245.htm.
• Helvacıköylü, Gamze (2021), “Türkiye-Kuzey Afrika İlişkilerinin Önemi”, içinde Uluslararası Güç Mücadelesinin Yeni Arenası Doğu Akdeniz (editörler: Tayyar Arı & Mesut Hakkı Caşın), İstanbul: İdeal Kültür Yayıncılık, ss. 261-292.
• Kara-Aydin, Havva (2019), “UN release on Maras, Cyprus 'abuse of mandate': Turkey”, Anatolian Agency, 11.10.2019, Erişim Tarihi: 13.07.2021, Erişim Adresi: https://www.aa.com.tr/en/energy/energy-diplomacy/un-release-on-maras-cyprus-abuse-of-mandate-turkey/26948.
• Kesgin, Serdar (2018),Küresel ve Bölgesel Perspektiften Doğu Akdeniz Güvenliği,Ankara: Berikan Yayınevi.
• Kısacık, Sina (2021), “21. Yüzyılda Türkiye’nin Doğu Akdeniz Enerji Güvenliği Politikaları: Çatışma mı yoksa İşbirliği mi?”, içinde Uluslararası Güç Mücadelesinin Yeni Arenası Doğu Akdeniz (editörler: Tayyar Arı & Mesut Hakkı Caşın), İstanbul: İdeal Kültür Yayıncılık, ss. 239-260.
• Kısacık, Sina (2020), “21. Yüzyılda Türk-Rus İlişkilerinin Ege Bölgesi Güvenlik Parametrelerine Olası Yansımalarını Anlamak”, içinde Ege Jeopolitiği Cilt I (editörler: Hasret Çomak & Burak Şakir Şeker & Dimitrios Ioannidis), Ankara: Nobel Akademik Yayıncılık, ss. 984-1015.
• Kurtbağ, Ömer (2019), “2000’li Yıllarda Türk-Yunan İlişkileri”, içinde Türk Dış Politikası (2000’li Yıllar) Cilt III: 2000’den 2018’e kadar Alanlar ve Konular (editörler: Serkan Kekevi & Ömer Kurtbağ), Ankara: Berikan Yayınevi, ss. 153-186.
• Kuzey Kıbrıs Türk Cumhuriyeti Cumhurbaşkanlığı (2021), “Cumhurbaşkanı Ersin Tatar’ın 20 Temmuz 2021 BRTK Konuşması”, 20.07.2021, Erişim Tarihi: 23.07.2021, Erişim Adresi: https://www.kktcb.org/tr/cumhurbaskani-ersin-tatarin-20-temmuz-2021-brtk-konusmasi-8630.
• Lekakis, Nikos & Xenakis, Demetrios (2021), “Football as a national security threat for the Turkish Republic of Northern Cyprus”, Security Journal, Erişim Tarihi: 14.07.2021, Erişim Adresi: https://link.springer.com/content/pdf/10.1057/s41284-021-00305-2.pdf, https://doi.org/10.1057/s41284-021-00305-2.
• NTV Haber (2020), “KKTC’de cumhurbaşkanlığı seçimini Ersin Tatar kazandı”, 18.10.2020, Erişim Tarihi: 17.05.2021, Erişim Adresi: https://www.ntv.com.tr/dunya/kktcde-oylama-sona-erdi-cumhurbaskani-belli-oluyor,sQsOh6paCEypEE-9Cm7HAg.
• Oprita, Antonia (2013), “Why Russia won’t do 'whatever it takes' for Cyprus”, Global Markets, 20.03.2013, Erişim Tarihi: 09.07.2021, Erişim Adresi: https://www.globalcapital.com/article/yvxr9l56l87h/why-russia-wont-do-whatever-it-takes-for-cyprus.
• Örmeci, Ozan & Kısacık, Sina (2020), “Cutting the Gordian Knot: Turkish Foreign Policy Towards Cyprus During AK Party Era (2002–2020)”, Studia I Analizy Nauk O Polityce (Studies and Analyses of Political Science), 1(1), ss. 21-64.
• Örmeci, Ozan & Kısacık, Sina (2019) , “2002-2017 Döneminde Kıbrıs Sorunu ve Türk Dış Politikası: Gordion Düğümü Henüz Çözülemedi”, içinde Türk Dış Politikası (2000’li Yıllar)Cilt III: 2000’den 2018’e kadar Alanlar ve Konular (editörler: Serkan Kekevi &Ömer Kurtbağ), Ankara:Berikan Yayınevi, ss. 47-116.
• Özgen, Cenk (2021), “KKTC’de Deniz ve Hava Üssünün Kurulmasının Analizi”, içinde Uluslararası Güç Mücadelesinin Yeni Arenası Doğu Akdeniz (editörler: Tayyar Arı & Mesut Hakkı Caşın), İstanbul: İdeal Kültür Yayıncılık, ss. 311-329.
• Peel, Michael (2020), “Moscow on the Med: Cyprus and its Russians”, The Financial Times, 15.05.2020, Erişim Tarihi: 09.07.2021, Erişim Adresi: https://www.ft.com/content/67918012-9403-11ea-abcd-371e24b679ed.
• Presidency of the Republic of Turkey (2020), “President Erdoğan visits Closed Maraş in the TRNC”, 15.11.2020, Erişim Tarihi: 13.07.2021, Erişim Adresi: https://www.tccb.gov.tr/en/news/542/122829/president-erdogan-visits-closed-maras-in-the-trnc.
• Reuters (2019), “Cyprus says pays off 2011 Russian debt”, 02.09.2019, Erişim Tarihi: 09.07.2021, Erişim Adresi: https://www.reuters.com/article/cyprus-russia-loans-idUSL5N25T324.
• Stronski, Paul (2021), “A Difficult Balancing Act: Russia’s Role in the Eastern Mediterranean”, Carnegie Endowment for International Peace, 28.06.2021, Erişim Tarihi: 09.07.2021, Erişim Adresi: https://carnegieendowment.org/files/Stronski_RussiaEastMed_final1.pdf.
• Şahin, İsmail & Günar, Altuğ (2021), “Türkiye’nin Doğu Akdeniz ve Kıbrıs Siyaseti”, içinde Uluslararası Güç Mücadelesinin Yeni Arenası Doğu Akdeniz (editörler: Tayyar Arı & Mesut Hakkı Caşın), İstanbul: İdeal Kültür Yayıncılık, ss. 43-66.
• The San Diego Union Tribune (2010), “Russian president begins first-ever Cyprus visit”, 07.10.2010, Erişim Tarihi: 08.07.2019, Erişim Adresi: https://www.sandiegouniontribune.com/sdut-russian-president-begins-first-ever-cyprus-visit-2010oct07-story.html.
• Türkiye Cumhuriyeti Cumhurbaşkanlığı (2021), “Kıbrıs Türkü’nün asli unsuru olduğu bu topraklarda güven ve huzur içinde yaşaması bizim için her şeyden önemlidir”, 20.07.2021, Erişim Tarihi: 23.07.2021, Erişim Adresi: https://www.tccb.gov.tr/haberler/410/128788/-kibris-turku-nun-asli-unsuru-oldugu-bu-topraklarda-guven-ve-huzur-icinde-yasamasi-bizim-icin-her-seyden-onemlidir-.
• Türkiye Cumhuriyeti Cumhurbaşkanlığı (2021), “Maraş bölgesi çözümsüzlüğün değil, Kıbrıs Adası’nın huzurlu ve müreffeh geleceğinin sembolü olacaktır”, 20.07.2021, Erişim Tarihi: 23.07.2021, Erişim Adresi: https://www.tccb.gov.tr/haberler/410/128780/-maras-bolgesi-cozumsuzlugun-degil-kibris-adasi-nin-huzurlu-ve-mureffeh-geleceginin-sembolu-olacaktir-.
• Türkiye Cumhuriyeti Dışişleri Bakanlığı (2021), “No: 260, 23 Temmuz 2021, KKTC Hükümetinin Maraş Açılımının İkinci Aşamasına Yönelik Kararı Hk.”, Erişim Tarihi: 26.07.2021, Erişim Adresi: https://www.mfa.gov.tr/no_-260_-kktc-hukumetinin-maras-aciliminin-ikinci-asamasina-yonelik-karari-hk.tr.mfa.
• The Times of India (2021), “UNSC condemns plan by Turkish Cypriot leaders for reopening Varosha”, 24.07.2021, Erişim Tarihi: 26.07.2021, Erişim Adresi: https://timesofindia.indiatimes.com/world/rest-of-world/unsc-condemns-plan-by-turkish-cypriot-leaders-for-reopening-varosha/articleshow/84693590.cms.
• T24 (2021), “ABD, Avrupa ve Rusya, Erdoğan’ın 'Maraş bölgesinin bir kısmının daha açılacağı' açıklamasına sert tepki gösterdi”, 21.07.2021, Erişim Tarihi: 26.07.2021, Erişim Adresi: https://t24.com.tr/haber/maras-abd-avrupa-ve-rusya-erdogan-in-maras-bolgesinin-bir-kisminin-daha-acilacagi-aciklamasina-sert-tepki-gosterdi,967233.
• Turkish Heritage Organization, “The Cyprus Dispute At A Glance, Erişim Tarihi: 21.05.2021, Erişim Adresi: https://www.turkheritage.org/en/publications/factsheets/issue-briefs/the-cyprus-dispute-at-a-glance-3300,
• Türksam (2004), “Rusya’nın Kıbrıs Politikası Değişiyor”, 21.06.2004, Erişim Tarihi: 20.07.2021, Erişim Adresi: https://www.turksam.org/detay/29630-rusyanin-kibris-politikasi-degisiyor.
• Ülger, İrfan Kaya (2021), “Deniz Yetki Alanları, Enerji Kaynakları İhtilafı ve Eastmed Projesi”, içinde Uluslararası Güç Mücadelesinin Yeni Arenası Doğu Akdeniz (editörler: Tayyar Arı & Mesut Hakkı Caşın), İstanbul: İdeal Kültür Yayıncılık, ss. 153-173.
• Xuequan, Mu (2019), “Turkish Cypriots make proposal for joint committee on hydrocarbons”, Xinhuanet, 14.07.2019, Erişim Tarihi: 13.07.2021, Erişim Adresi: http://www.xinhuanet.com/english/2019-07/14/c_138224369.htm.
• Yazıcı, Hanefi (2021), “Arap Baharı Sonrası Türkiye-Libya İlişkileri”, içinde Uluslararası Güç Mücadelesinin Yeni Arenası Doğu Akdeniz (editörler: Tayyar Arı & Mesut Hakkı Caşın), İstanbul: İdeal Kültür Yayıncılık, ss. 293-309.
• Young, Emily (2013), “Russian money in Cyprus: Why is there so much?”, BBC, 18.03.2013, Erişim Tarihi: 09.07.2021, Erişim Adresi: https://www.bbc.com/news/business-21831943.