2009-2017 YILLARI ARASINDA ABD’NİN SURİYE KRİZİNE İNSANİ MÜDAHALE BAĞLAMINDA BAKIŞI: İNGİLİZ OKULU PERSPEKTİFİ

Yıl 2024, Cilt: 5 Sayı: 2, 182 - 227, 02.09.2024

Serdar Çukur

Öz

Bu çalışmanın temel amacı, 2009-2017 yılları arasında İngiliz Okulu perspektifinden insani müdahale bağlamında ABD’nin Suriye politikasını sorgulamaktır. Bu çalışmanın temel savına göre, 2011-2017 yılları arasında, ABD, Suriye’de yaşanan insani krize müdahale etmeye çalışmıştır. Bu çalışmanın hazırlanmasında ulusal ve uluslararası literatürdeki eserlerden faydalanılmıştır. Bu çalışmada ulaşılan bazı sonuçları şu şekilde sıralamak mümkündür. Birincisi, insani müdahaleye dair birçok tanımın olduğu görülmüştür. Ayrıca insani müdahalenin yaklaşık 300 yıllık bir tarihi vardır. İkincisi, İngiliz Okulu ekolü, 1960’lı yıllardan sonra ortaya çıkmış ve gelişme göstermiştir. Bu süreçte Okul’un muhtevasında birbirleriyle bağlantılı devlet, uluslararası toplum, güvenlik ve müdahale gibi terimlerin olduğu görülmüştür. Sonuncusu, 2009-2017 yılları arasında, ABD, Suriye krizine müdahale edilmesine yönelik bir politika izlemiştir. Tüm bunların yanı sıra, bu çalışma üç bölüm üzerinden kurgulanmıştır. Birinci bölümde, insani müdahale hakkında bazı değerlendirmeler üzerinde durulacaktır. İkinci bölümde, İngiliz Okulu hakkında tarihinden temsilcilerine ve temel varsayımlarına, bazı temel kavramlarından insani müdahaleye bakışına kadar çeşitli bilgilere yer verilecektir. Sonuncu bölümde ise, ilk olarak, Suriye’nin kısa tarihi üzerinde durulacaktır. Ardından ise, ABD-Suriye ilişkilerinin kısa tarihine ve 2009-2017 yılları arasında ABD’nin Suriye politikasına değinilecektir.

Anahtar Kelimeler

İnsani Müdahale, İngiliz Okulu, Suriye Krizi, ABD

THE U.S. VIEW OF THE SYRIAN CRISIS IN THE CONTEXT OF HUMANITARIAN INTERVENTION BETWEEN 2009-2017: ENGLISH SCHOOL PERSPECTIVE

Öz

The main purpose of this study is to question the United States (U.S.) policy towards Syria between 2009-2017 in the context of humanitarian intervention from the perspective of the English School. The main argument of this study is that the U.S. tried to intervene in the humanitarian crisis in Syria between 2011-2017. In the preparation of this study, works in national and international literature were utilized. Some of the conclusions reached in this study can be listed as follows. Firstly, it has been observed that there are many definitions of humanitarian intervention. In addition, humanitarian intervention has a history of approximately 300 years. Secondly, the English School emerged and developed after the 1960s. In this process, it has been observed that the content of the School includes interrelated terms such as state, international community, security, and intervention. Lastly, between 2009 and 2017, the U.S. pursued an intervention policy in the Syrian crisis. In addition to all these, this study is structured in three sections. In the first part, some evaluations of humanitarian intervention will be emphasized. In the second part, various information about the English School, from its history to its representatives and basic assumptions as well as some of its basic concepts to its view on humanitarian intervention, will be given. In the last section, the short history of Syria will be emphasized. Then, a brief history of U.S.-Syria relations and U.S. policy towards Syria between 2009 and 2017 will be discussed.

Anahtar Kelimeler

Humanitarian Intervention, English School, Syrian Crisis, United States

Kaynakça

• • 21. Yüzyıl Türkiye Enstitüsü (2013), “Suriye İsyanının Kronolojisi”, 02.09.2013, Erişim Tarihi: 01.09.2016, Erişim Adresi: https://www.21yyte.org/tr/merkezler/suriye-krizinin-kronolojisi.
• • Akgün, Birol (2012), “ABD’nin Suriye Politikası”, içinde (editör: Birol Akgün) Suriye Krizi’nde Bölgesel ve Küresel Aktörler, SDE Analiz, Erişim Tarihi: 02.09.2016, Erişim Adresi: https://turkistanilibrary.com/sites/default/files/suriye-analiz.pdf, ss. 10-15.
• • AlJazeera (2013), “ABD Muhaliflere Yardımı Artırıyor”, 28.02.2013, Erişim Tarihi: 06.09.2016, Erişim Adresi: http://www.aljazeera.com.tr/haber/abd-muhaliflere-yardimi-artiriyor.
• • Altınkaş, Evren (2016), “Suriye-Amerika Birleşik Devletleri İlişkileri”, içinde (editör: Barış Adıbelli) Emperyalizmin Oyununda İkinci Perde: Arap Baharı ve Suriye, İstanbul: IQ Kültür Sanat Yayıncılık, ss. 142-154.
• • Arı, Tayyar (2013), Uluslararası İlişkiler Teorileri: Çatışma, Hegemonya, İşbirliği, Bursa: MKM Yayıncılık.
• • Arı, Tayyar (2014), Postmodern Uluslararası İlişkiler Teorileri-2: Uluslararası İlişkilerde Eleştirel Yaklaşımlar, Bursa: Dora Yayıncılık.
• • Arslan, Sinem (2016), “Bir Egemenlik Sorunu Olarak İnsani Müdahaleler”, Yüksek Lisans Tezi, İnönü Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Malatya, Türkiye.
• • Aytaç, Gizem Bilgin (2014), Üçüncü Dünya Güvenliği ve İnsani Müdahale: İnsan Güvenliğinden Irak Müdahalesine Eleştirel Güvenlik Yaklaşımları, İstanbul: Dezanj Yayınları.
• • BBC News Türkçe (2014), “ABD Suriye’de IŞİD’e Yönelik Hava Operasyonu Başlattı”, 23.09.2014, Erişim Tarihi: 28.09.2016, Erişim Adresi: http://www.BBC.com/turkce/haberler/2014/09/140923_isid_saldiri.
• • Bellamy, Alex J. (2017), “İnsani Müdahale”, içinde (editör: Alan Collins) Çağdaş Güvenlik Çalışmaları, Çeviren: Nasuh Uslu, İstanbul: Uluslararası İlişkiler Kütüphanesi, ss. 289-305.
• • Bianet (2018), “Duma’ya Kimyasal Silah İddiaları”, 16.04.2018, Erişim Tarihi: 02.07.2018, Erişim Adresi: https://bianet.org/bianet/siyaset/195929-dogu-guta-da-kimyasal-silah-iddialarina-karsilikli-aciklamalar.
• • Boettcher, William A. (2004), “Millitary Intervention Decisions Regarding Humanitarian Crises: Framing Induced Rick Behavior”, Journal of Conflict Resolution, Cilt 48, Sayı: 3, ss. 331-355.
• • Brown, Chris (1997), Understanding International Relations, UK: Macmillan.
• • Buçukcu, Öner (2012), “Genel Bilgiler”, (editör: Birol Akgün) Suriye Krizi’nde Bölgesel ve Küresel Aktörler, SDE Analiz, Erişim Tarihi: 02.09.2016, Erişim Adresi: https://turkistanilibrary.com/sites/default/files/suriye-analiz.pdf, ss. 4-9.
• • Bull, Hedley (1971), “Order vs. Justice in International Society”, Political Studies, Cilt 19, Sayı: 3, ss. 269-283.
• • Bull, Hedley (1977), The Anarchical Society: A Study of Order in World Politics, London: Red Globe Press London.
• • Bull, Hedley & Kingsbury, Benedict & Roberts, Adam (2015), Hugo Grotious ve Uluslararası İlişkiler, Çeviren: Burç Beşgül, İstanbul: Röle Akademik Yayıncılık.
• • Butterfield, Herbert & Wight, Martin (1966), Diplomatic Investigations, Cambridge: Harvard University Press.
• • Buzan, Barry (1993), “From International System to International Society: Structural Realism and Regime Theory Meet the English School”, International Organization, Cilt 47, Sayı: 3, ss. 327-352.
• • Buzan, Barry (2004), From International to World Society? English School Theory and The Social Structure of Globalisation, Cambridge: Cambridge University Press.
• • Buzan, Barry (2015), İnsanlar, Devletler & Korku, Çeviren: Emre Çıtak, İstanbul: Röle Akademik Yayıncılık.
• • Buzan, Barry (2015), Uluslararası İlişkilerde İngiliz Okulu: Toplumsal Yaklaşım, Çeviren: Haluk Özdemir, İstanbul: Röle Akademik Yayıncılık.
• • Cerrah, Ufuk (2016), “ABD’nin Suriye Politikası”, içinde (editörler: Hasret Çomak & Caner Sancaktar & Zafer Yıldırım) Uluslararası Politikada Suriye Krizi, İstanbul: BETA Yayıncılık, ss. 319-333.
• • Çakmak, Haydar (2016), ABD’nin Askeri Müdahaleleri: 1801’den Günümüze, Ankara: Kaynak Yayınları.
• • Çapar, Gökhan (2006), “NATO’nun Kosova’ya Müdahalesinin Birleşmiş Milletler Kurucu Andlaşması Açısından Analizi”, Yüksek Lisans Tezi, Uludağ Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Bursa, Türkiye.
• • Dalar, Mehmet (2016), “Birleşmiş Milletler Güvenlik Konseyi’nin Suriye Krizindeki Tutumu”, içinde (editör: Fatma Taşdemir) Suriye: Çatışma ve Uluslararası Hukuk, Ankara: Nobel Akademik Yayınları, ss. 1-44.
• • Demir, Mert C. (2012), “Suriye Tarihi-3”, Gündem Türkiye, 07.06.2012, Erişim Tarihi: 16.09.2016, Erişim Adresi: http://www.gundemturkiye.com/tarih/dunya-tarihi/suriye-tarihi-3.html.
• • Demir, Sertif & Çomak, Hasret (2016), “NATO ve Suriye Krizi”, içinde (editörler: Hasret Çomak & Caner Sancaktar & Zafer Yıldırım) Uluslararası Politikada Suriye Krizi, İstanbul: BETA Yayıncılık, ss. 335-345.
• • Demirel, Naim (2013), “Uluslararası Hukukta İnsani Müdahale ve Hukuki Meşruiyet Sorunu”, FSM İlmi Araştırmalar İnsan ve Toplum Bilimleri Dergisi, Cilt 1, ss. 152-172.
• • Devlen, Balkan & Özdamar, Özgür (2010), “Uluslararası İlişkilerde İngiliz Okulu Kuramı: Kökenleri, Kavramları ve Tartışmaları”, Uluslararası İlişkiler Dergisi, Cilt 25, Sayı: 7, ss. 43-68. • Duran, Burhanettin & Ardıç, Nurullah (2014), “Arap Baharı”, içinde (editörler: Şaban Kardaş & Ali Balcı) Uluslararası İlişkilere Giriş: Tarih, Teori, Kavram ve Konular, İstanbul: Küre Yayınları, ss. 456-465.
• • DW Türkçe (2016), “Suriye’deki İç Savaşın Kronolojisi”, Erişim Tarihi: 02.12.2016, Erişim Adresi: http://www.dw.com/tr/suriyedeki-i%C3%A7-sava%C5%9F%C4%B1n-kronolojisi/a-19546767.
• • Ensonhaber.com (2013), “ABD Savunma Bakanı: Suriye Kimyasal Silah Kullandı”, 26.04.2013, Erişim Tarihi: 10.09.2016, Erişim Adresi: http://www.ensonhaber.com/abd-savunma-bakani-suriye-kimyasalsilah-kullandi-2013-04-26.html. • Fixdal, Mona & Smith, Dan (1998), “Humanitarian Intervention and Just War”, Mershom International Studies Review, Cilt 2, Sayı: 42, ss. 283-321.
• • Friedman, Thomas L. (2001), “Hama Rules”, The New York Times, 21.09.2001, Erişim Tarihi: 06.10.2016, Erişim Adresi: http://www.nytimes.com/2001/09/21/opinion/foreign-affairs-hama-rules.html.
• • Gonzalez-Pelaez, Ana & Buzan, Barry (2003), “A Viable Project of Solidarism? The Neglected Contributions of John Vincent’s Basic Rights Initiative”, International Relations, Cilt 17, Sayı: 3, ss. 321-339.
• • Gözen, Ramazan (2014), Uluslararası İlişkiler Teorileri, İstanbul: İletişim Yayıncılık.
• • Griffiths, Martin & Roach, Steven C. & Salamon, M. Scott (2011), Uluslararası İlişkilerde Temel Düşünürler ve Teoriler, Çeviren: CESRAN, Ankara: Nobel Akademik Yayınları.
• • Güner, Reyhan (2016), “Bitmeyen Kavga: Suriye-ABD İlişkilerinin Dünü, Bugünü”, içinde (editörler: Mehmet Akif Okur & Nuri Salık) Bağımsızlıktan Arap Bahar’ına Suriye İç ve Dış Politika, Ankara: Nobel Akademik Yayınları, ss. 263-289.
• • Gürsel, Seyfettin (2013), “Dönemin Bilançosu”, içinde (editör: Baskın Oran) Türk Dış Politikası: Kurtuluş Savaşından Bugüne Olgular, Belgeler, Yorumlar (Cilt 3: 2001-2012), İstanbul: İletişim Yayınları, ss. 13-70.
• • Hürriyet (2014), “Erbil’e Dayanan IŞİD’i Vurdu”, 09.08.2014, Erişim Tarihi: 08.10.2016, Erişim Adresi: https://www.hurriyet.com.tr/dunya/erbil-e-dayanan-isid-i-vurdu-26970528.
• • Jackson, Robert (2000), The Global Covenant: Human Conduct in a World of States, Oxford University Press.
• • Jadrane, Jihane (2012), “English School and Humanitarian Intervention: The Case of Libya and Syria”, Yüksek Lisans Tezi, Groningen Üniversitesi, Hollanda, Erişim Tarihi:17.06.2017, Erişim Adresi: http://arts.studenttheses.ub.rug.nl/16233/1/MA_2189402_J_Jadrane.pdf.
• • Jorgensen, F. Aslı Ergül (2014), “İngiliz Okulu”, içinde (editörler: Şaban Kardaş & Ali Balcı) Uluslararası İlişkilere Giriş: Tarih, Teori, Kavram ve Konular, İstanbul: Küre Yayınları, ss. 123-136.
• • Kapani, Münci (2007), Politika Bilimine Giriş, Ankara: Bilgi Yayınevi.
• • Kardaş, Tuncay (2014), “Güvenlik”, içinde (editörler: Şaban Kardaş & Ali Balcı) Uluslararası İlişkilere Giriş: Tarih, Teori, Kavram ve Konular, İstanbul: Küre Yayınları, ss. 226-234.
• • Kepsutlu, Benan (2016), Amerika’nın Ortadoğu Politikası, İstanbul: İnkılap Kitabevi.
• • Klob, Robert (2003), “Note On Humanitarian Intervention”, International Rewieved The Red Cross, Cilt 85, Sayı: 849, ss. 119-134.
• • Lake, David A. (2008), “The State and International Relations”, içinde (editörler: Duncan Snidal & Christian Reus-Smi) The Oxford Handbook of International Relations, Oxford University Press, ss. 41-62.
• • Linklater, Andrew (2015), “İngiliz Okulu”, içinde (editörler: Scott Burchil vd.) Uluslararası İlişkiler Teorileri, Çevirenler: Ali Aslan & Muhammed Ali Ağcan, İstanbul: Küre Yayınları, ss. 84-109.
• • Mercan, H. Muhammed (2016), “1970’ten Günümüze Suriye Dış Politikasının Temel Parametreleri”, içinde (editörler: Mehmet Akif Okur & Nur Salık) Bağımsızlıktan Arap Bahar’ına Suriye İç ve Dış Politika, Ankara: Nobel Akademik Yayınları, ss. 239-289.
• • ORSAM (2011), “Suriye Politik Kültüründe Tarihsel Pragmatizm, Beşar Esad Dönemi Suriye Dış Politikası ve Türkiye-Suriye İlişkileri”, Erişim Tarihi: 05.10.2016, Erişim Adresi: http://orsam.org.tr//d_hbanaliz/20111116_85raportum.pdf.
• • ORSAM (2014), “ABD’nin IŞİD Stratejisi ve Irak ile Suriye’ye Olası Yansımaları”, Rapor: 191, Erişim Tarihi: 01.07.2018, Erişim Adresi: http://orsam.org.tr//d_hbanaliz/2014924_rapor191tur.pdf.
• • Özlük, Erdem (2014),“Uluslararası İlişkilere Disiplinin Doğuşu, Kimliği ve Sorunları”, içinde (editörler: Şaban Kardaş & Ali Balcı) Uluslararası İlişkilere Giriş: Tarih, Teori, Kavram ve Konular, İstanbul: Küre Yayınları, ss. 74-84.
• • Reçber, Sercan (2016), İnsancıl Müdahale ve Koruma Sorumluluğu, İstanbul: On İki Levha Yayıncılık.
• • Sabah (2012), “İlk Saniyeden Bugüne Suriye İç Savaşının Takvimi”, 21.11.2012, Erişim Tarihi: 06.10.2016, Erişim Adresi: https://www.sabah.com.tr/aktuel/2012/11/21/ilk-saniyesinden-bugune-suriye-ic-savasinin-takvimi.
• • Sarraj, Abdürrahim & Taşgın, Cihan (2015), “Arap Baharı ve Suriye İç Savaş Çatışması”, Erişim Tarihi: 06.10.2016, Erişim Adresi: http://ife.org.tr/wp-content/uploads/2015/12/Arap-Bahar%C4%B1-ve-Suriye-%C4%B0%C3%A7%C3%87at%C4%B1%C5%9Fmas%C4%B1.pdf.
• • SETA (2011), “İsyan, Müdahale ve Sonrası: Libya’da Dönüşümün Sancıları”, Erişim Tarihi: 25.02.2019, Erişim Adresi: http://file.setav.org/Files/Pdf/20121126133624_setalibyada_donusumun_sancilari.pdf.
• • SETA (2012),“Suriye’de Aktörler: Rejim, Muhalefet, Dini Yapı ve Medya”, Erişim Tarihi: 05.12.2016, Erişim Adresi: http://file.setav.org/Files/Pdf/20131009145306_suriyedeaktorlerrejimmuhalefetdiniyapivemedya.pdf.
• • SETA (2014), “2013’te Dış Politika”, Erişim Tarihi: 02.07.2018, Erişim Adresi: http://file.setav.org/Files/Pdf/20140311135555_2013te-dis-politika-pdf.pdf.
• • Şen, Yağmur (2013), “Suriye’de Arap Baharı”, Erişim Tarihi: 14.10.2016, Erişim Adresi: http://www.yasader.org/web/yasama_ dergisi/2013/sayi23/54-79.pdf.
• • Taştekin, Fehim (2015), Suriye: Yıkıl Git, Diren Kal!, İstanbul: İletişim Yayınları.
• • Torun, Abdullah (2015), “İngiliz Okulu Perspektifinde NATO’nun Kosova’ya Müdahalesi”, içinde (editörler: Sibel Turan & Nergiz Özkural Köroğlu) Uluslararası İlişkilerde Teoriden Pratiğe Güncel Yaklaşımlar, Bursa: Dora, ss. 167-184.
• • TRT Haber (2013), “Suriye’nin Dostları” Toplandı”, 28.02.2013, Erişim Tarihi: 08.10.2016, Erşim Adresi: http://www.trthaber.com/haber/dunya/turkiyeden-suriye-icin-acil-kodlu-cagri-76583.html.
• • Türkmen, Füsun (2006), İnsan Haklarının Yeni Boyutu: İnsancıl Müdahale, İstanbul: Okumuş Adam Yayınları.
• • Vincent, John R. (1988), “Hedley Bull and Order in International Politics”, Millennium, Cilt 17, Sayı: 2, ss. 195-213.
• • Viotti, R. Paul & Kauppi, V. Mark (2016), Uluslararası İlişkiler Teorisi, Çeviren: Metin Aksoy, Ankara: Nobel Akademik Yayınları.
• • Watson, Adam (1987), “Hedley Bull, State Systems and International Studies”, Review of International Studies, Cilt 13, Sayı: 2, ss. 147-153.
• • Watson, Adam (1992), The Evolution of International Society, London: Routledge.
• • Wheeler, J. Nicholas (2000), Saving Strangers-Humanitarian Intervention in Internatonal Society, Oxford University Press.
• • Wight, Martin (1977), Systems of States, Leicester: Leicester University.
• • Williams, Paul D. (2008), Security Studies: An Introduction, New York: Routledge.
• • Yavlal, Nermin (2011), “İnsancıl Müdahalede Etik, Hukuksal ve Siyasal Sorunlar”, Doktora Tezi, Hacettepe Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Ankara, Türkiye.
• • Yazıcı, Nevin (2012), “Suriye Siyasi Tarihi”, 21. Yüzyıl Türkiye Enstitüsü, Erişim Tarihi: 05.10.2016, Erişim Adresi: http://www.21yyte.org/tr/arastirma/suriye/2012/05/29/6619/suriye-siyasi-tarihi.