DOUBLE-HEADED EAGLE AND SELJUKS

Yıl 2016, Sayı: 5, 117 - 141, 01.06.2016

Erkan Göksu

Öz

Beginning from the civilisations of ancient times, the symbol of “The double-headed eagle” is
one of the oldest iconographical element which is seen in many states founded in Mesopotamia,
Egypt, Anatolia, Iran and even in America and the Far East. It is noteworthy that this
iconographical element had been adopted by the societies, having different ethnical, religious and
socio-cultural structures, which were founded in different geographies and that it had taken place in
socio-cultural life and in official institutions.
In the studies made by the researchers belonging to different disciplines, art historians in
particular, it reveals that “The double-headed eagle” is an iconographical element that is present in
early Turkish beliefs, Turkish mythology and folk literature and that the Sultanate of Rum had had
the most evident examples of that element.
That case caused various studies to be made about the meaning it expressed and the importance
of that element in Turkish history. Besides, some different views were put forward about it. In this
context, the first of those views was the argument that “The double-headed eagle” had been the state
symbol of the Seljuks.
In this study, it will be considered whether “The double-headed eagle” can be qualified as the
the state symbol along with the meaning of it in the era of Seljuks, by inspecting the figures of
double-headed eagle that were seen in buildings of the era of the Sultanate of Rum, coins and the
other art works and by regarding the records of Ibn Bibi that constitute the source of the topic.

Anahtar Kelimeler

Seljuks, Seljuk Sultanate of Rum, symbols of sovereignty, iconographical elements, the double-headed eagle.

ÇİFT BAŞLI KARTAL ve SELÇUKLULAR

Öz

Mezopotamya, Mısır, Anadolu, İran hatta Amerika ve Uzak Doğu’da kurulmuş eski çağ medeniyetlerinden itibaren birçok devlette tesadüf edilen çift başlı kartal sembolü, dünyanın en eski ikonografik öğelerinden biridir. Bu ikonografik öğenin, tarih boyunca farklı coğrafyalarda kurulan, farklı etnik, dinî ve sosyo-kültürel yapıya sahip toplumlar tarafından benimsenmesi ve gerek devlet hayatında gerekse sosyo-kültürel hayatta yer edinmiş olması dikkat çekicidir.Başta sanat tarihçileri olmak üzere farklı disiplinlere mensup araştırmacılar tarafından yapılan çalışmalar, çift başlı kartalın eski Türk inançları, Türk mitolojisi ve halk edebiyatında mevcut olan ikonografik bir öğe olduğunu ve bunun en belirgin örneklerinin Türkiye Selçukluları Devrine ait olduğu ortaya koymaktadır.Bu durum, söz konusu sembolün Türk tarihi bakımından önemi ve ifade ettiği anlam konusunda çeşitli çalışmaların yapılmasına, farklı görüşler ileri sürülmesine sebep olmuştur. Bu cümleden olmak üzere ortaya çıkan görüşlerin başında, çift başlı kartalın Selçukluların devlet sembolü olduğu iddiası gelmektedir.Bu çalışmada, Türkiye Selçuklu dönemine ait mimari eserlerde, sikkelerde ve sair sanat eserlerinde tesadüf edilen çift başlı kartal figürleri ve özellikle İbn Bîbî’nin meseleye mehaz teşkil eden kayıtlarından hareketle çift başlı kartalın Selçuklular dönemindeki anlamı ve devlet sembolü olarak nitelendirilip nitelendirilemeyeceği incelenecektir.

Anahtar Kelimeler

Selçuklular, Türkiye Selçukluları, Hâkimiyet Alâmetleri, İkonografik Öğeler, Çift başlı kartal