TÜRKİYE SELÇUKLULARI–EYYUBİ İLİŞKİLERİNDE ÇUKUROVA ERMENİ PRENSLİĞİ’NİN ROLÜ

Yıl 2017, Sayı: 6, 13 - 24, 26.09.2018

Süleyman Özbek

Öz

Selçuklu‐Eyyubi ilişkileri genellikle tâbi devletlere ve ortak düşmanlara bağlı olarak ittifak ve

askeri harekât şeklinde gelişme göstermiştir. Bu ortak düşmanlardan birisi de, bölgede takip ettiği

saldırgan ve tahrik edici siyasetiyle olumsuz bir rol oynayan Çukurova Ermeni Prensliği’dir.

Çukurova Ermeni Prensliğiʹnin Selçuklu ve Eyyübiler arasında tampon bir bölge olması nedeniyle,

bazen Türkiye Selçuklu Devletine bazan da Eyyübilerʹe tâbi olarak hüküm sürmeye çalıştığı

görülmektedir. Ermeni Prensliğinin, bölgedeki hakim güç olan bu iki devletin iç meselelerindeki

karışıklıklardan faydalanarak bölgedeki nüfuzunu artırmak için siyasi hamleler yaptığı

görülmektedir. Bu hamleler bölgeden geçen ticaret yollarına saldırı, hac kervanlarını vurmak, Haçlı

ve Moğol istilacılar ile ittifak kurmak gibi farklı alanlarda takip edilen bir siyaset şeklinde kendisini

göstermiştir. Bu siyaset sonucunda Çukurova Ermeni Prensliği hem kendi devletini hem de

bölgedeki olayları şekillendirmede olumlu ya da olumsuz bir rol oynamıştır.

Anahtar Kelimeler

Türkiye Selçukluları, Ayyubiler, Çukurova Ermeni Prensliği, Haçlılar, Moğollar.

THE ROLE OF CHUKUROVA ARMENIAN PRINCEDOM IN THE RELATIONS BETWEEN TURKEY SELJUKIANS AND AYYUBIDS

Öz

The Relations between Turkey Seljukians and Ayyubids maked progress with alliance and

military action depends on vassal states and common enemies. One of these common enemies was

Cukurova Armenian Princedom that played a role in agressive and provocatives follow‐up policy in

the region. By the reason of Çukurova Armenian Princedom is a buffer zone between the Seljukians

and Ayyubids states so it dependently reigns in Turkey Seljuq Empire and sometimes Ayyubids

states. It is seen that Armenian Princedom make a political moving to raise its prestige make use of

the domestic affairs between these two states which they have dominant power in the region. These

political moves manifest itself a policy that is pursued in different fields such as attacks on trade routes passing through the region, beating the hadj camel train, making allience with Crusader and

Mongol invaders. As a result of these politics Chukurova Armenian Princedom played a role to form

its own state and shaping the events in the region either positive or negative way.

Anahtar Kelimeler

Turkey Seljukians, Ayyubids, Chukurova (Cilician) Armenian Princedom, Crusaders, Mongols.

Kaynakça

• ABÛʹL‐FEREC, Bar Hebraus, Ebû’l‐Ferec Tarihi (Trc. Ö. Rıza Doğrul) C. I‐II. Ankara 1945‐ 1950.
• AKKUŞ, Fatma, “Memluk Ermeni Münasebetleri”, Gazi Akademik Bakış, C. 8/ 16 (2015) , s. 171‐204.
• ‐‐‐‐‐‐‐‐‐‐‐‐‐‐‐‐‐‐‐‐‐‐,”Memlûk Sultanı Kalavun Zamanında Ermeniler”, Türkiye Sosyal Araştırmalar Dergisi, S. III ( Aralık 2012), s. 11‐20.
• ‐‐‐‐‐‐‐‐‐‐‐‐‐‐‐‐‐‐‐‐‐‐, Ermeni Baronluğu’nun Kuruluşu”, Selevcia, S. III, Mersin, Nisan 2013, s. 129‐141.
• AKNERLI GRIGOR, Moğol Tarihi, (Trc. H. Andreasyan), İstanbul 1954.
• ANNA KOMMENA, Alexiad (Trc. Bilge Umar), İstanbul 1996.
• CAHEN, C., La Syrie du Nord a L’Epoque des Croisades et la Principauté Franque d’Antioche, Paris 1940.
• ÇIFTÇIOĞLU, İsmail. “Türkiye Selçuklu Devleti İktisat Tarihine Genel Bir Bakış”. Afyon Kocatepe Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi (1) 1998, 137‐146.
• ERSAN Mehmet, Selçuklular Zamanında Anadolu’da Ermeniler, TTK. Yay. Ankara 2007.
• ‐‐‐‐‐‐‐‐‐‐‐‐‐‐‐‐‐‐‐‐‐‐‐, “Selçuklu –Ermeni İlişkileri”, Türkler, Yeni Türkiye Yayınları, C. VI, Ankara 2002.
• ‐‐‐‐‐‐‐‐‐‐‐‐‐‐‐‐‐‐‐‐‐‐‐‐, “Türk Ermeni İlişkileri (XI_XIII Yüzyıllar)”, Tarihte Türkler ve Ermeniler (Ortaçağ), C.II, Ankara 2014.
• EBU ŞÂME, Kitabu’r‐Ravzateyn fi Ahbârı’d‐Devleteyn, (thk. M. H. Muhammed Ahmed), C.III ,Kahire 1956‐1962.
• GÜÇLÜTAY, Sezgin, “Anadolu Selçuklu Devletinin Ticaret Politikası”, Türkler, Yeni Türkiye Yayınları, Ankara 2002, C. VII, s. 365‐374;
• HACIGÖKMEN, Mehmet Ali. “Türkiye Selçukluları Zamanında Konya’nın Devlet Merkezi Oluşu” S.Ü. Türkiyat Araştırmaları Dergisi. Bahar 2011/ 25, s. 231‐261.
• GALSTYAN, A.G., Ermeni Kaynaklarına Göre Moğollar (Trc. İ. Kamalov), İstanbul 2005
• İBNÜ’L‐ ADİM, Zübdetu’l‐Haleb Min Tarihi Haleb (Nşr. S. Dehhan) Dımaşk, C. III, 1951‐ 1968,
• İBN BİBİ, el‐Evâmiru’l‐Alâiyye fi’l‐ Umurı’l‐Alâiyye (Nşr. A. Erzi) Ankara 1956; el‐Evâmiru’l‐ Alâiyye fi’l‐ Umurı’l‐Alâiyye ( Selçuk Nâme), (trc. M. Öztürk), C. I‐II, Ankara 1996,
• İBNÜʹL‐ESÎR, el‐Kâmil fî’t‐Tarih (Nşr. C. eş‐ Şeyyal),C. XI‐XII, Kahire 1953‐1960; İslam Tarihi, İbnü’l‐Esir el‐Kâmil fi’t‐Tarih Tercümesi (Trc. A. Özaydın), C. XI‐XII, İstanbul 1987.
• İBN KESIR, el‐Bidâye ve’n‐Nihâye (Nşr. A. Ebu Mülhim‐A. N. Attavi) 4. Bsk., C. XII, Beyrut 1988,
• İBN ŞEDDAD, Kitabu en‐Nevâdiru’s‐Sultaniyye ve’l‐Mehâsinu’l‐Yusufiyye (nşr. C. Şeyyal), Kahire 1964.
• İBN VASIL, Müferricü’l‐Kürûb fi Ahbârı Beni Eyyûb (Nşr. C. Şeyyal) C. I‐II, Kahire 1953‐1960.
• KANAT, Cüneyt, ʺMemlûklerin Baybars Zamanındaki (1360‐1377) Suriye Çukurova Siyaseti ve Bu Siyasetin Çukurovanın Türkleşmesindeki Rolü”, III. Uluslararası Çukurova Halk Kültürü Bilgi Şöleni (Sempozyumu) Bildiriler, Adana 1999, 423‐434.
• KAŞGARLI, Mehlika Aktok, Kilikya Ermeni Baronluğu Tarihi, Ankara 1990
• KAYA, Selim, I. Gıyâseddin Keyhüsrev ve II. Süleymanşah Dönemi Selçuklu Tarihi (1192‐1211), Ankara 2006.
• KAYMAZ, Nejat, II. Gıyâsü’d‐dîn Keyhüsrev ve Devri, Ankara 2014.
• EL‐MAKRİZİ, Kitabu’s‐Sulûk li Marifeti Düveli’l‐Mülûk, (Nşr. M. M. Ziyade) C. I‐II, Kahire 1934‐1958.
• KOCA, Salim, Sultan I. İzzeddin Keykâvus (1211‐1220), Ankara 1997.
• ‐‐‐‐‐‐‐‐‐‐‐‐‐‐‐‐‐‐‐,“Türkiye Selçuklu Sultanlarının İzledikleri Ekonomik Politikalar”, Türkler, Yeni Türkiye Yayınları, C. VII, Ankara 2002.
• OSTROGORSKY, G., Bizans Devleti Tarihi, (Trc. Fikret Işıltan), Ankara 1991.
• ÖZBEK Süleyman, Türkiye Selçukluları‐Eyyubiler Arası Siyasi Münasebetler Üzerine (1175‐1250)” , Prof. Dr. İsmail Aka Armağanı, İzmir 1999, s. 427‐448.
• RAVENDİ, Râhatu’s‐Sudûr ve Ayâtu’s‐Surûr (Trc. A. Ateş), Ankara 1957.
• RUNCİMAN, S., Haçlı Seferleri Tarihi (Trc. F. Işıltan), C. I‐ III, Ankara 1987.
• SETTON, Kenneth M., History of the Crusades (1189‐1311), The University of Wisconsin Press, Madison, Milwaukee and London 1969,
• SEVİM, Ali, Anadoluʹnun Fethi, Selçuklular Dönemi, Ankara 1988.
• ‐‐‐‐‐‐‐‐‐‐‐‐‐‐‐, Genel Çizgileriyle Selçuklu‐Ermeni İlişkileri, Ankara 2002.
• SIBT İBNÜ’L‐CEVZİ, Mir’atu’z‐Zemân fi Tarihi’l‐Ayân, C. I‐II, Haydarabad 1951.
• SIMBAT, Başkumandan Simbat Vekayinamesi (951‐1134) (trc. H. Andresyan), Tarih Kurumu basılmamış Daktilo nüsha,
• SÜMER, Faruk , ʺÇukurova Tarihine Dair Araştırmalar (Fetihten XVI. Yüzyılın İkinci Yarısına Kadar)ʺ, A.Ü. Dil ve Tarih‐Coğrafya Fakültesi, Tarih Araştırmaları Dergisi, 1/1, Ankara 1963. S. 1‐113.
• ‐‐‐‐‐‐‐‐‐‐‐‐‐‐‐‐‐‐‐‐, “Keykavus I”, Diyanet Vakfı, İslâm Ansiklopedisi, Ankara 2002, C. XXV.
• ŞEŞEN, Ramazan, Selahaddin Devrinde Eyyubiler Devleti, İstanbul 1983.
• ‐‐‐‐‐‐‐‐‐‐‐‐‐‐‐‐‐‐‐‐‐‐‐, “İmadeddin Katip el‐ İsfehani’nin Eserlerindeki Anadolu Tarihi İle İlgili Bahisler”, Selçuklu Araştırmaları Dergisi, Sayı III, (1971), s. 249‐369.
• TEKINDAĞ, Şehabettin ʺAlâüddin Keykubad ve Halefleri Zamanında Selçuklu‐Küçük Ermenistan Hudutlarıʺ, Tarih Dergisi, I, İstanbul 1949‐50, s. 29‐34.
• TURAN, Osman, Doğu Anadolu Türk Devletleri Tarihi, İstanbul 2004.
• ‐‐‐‐‐‐‐‐‐‐‐‐‐‐‐‐‐‐‐‐‐‐, Selçuklular Zamanında Türkiye Tarihi, İstanbul 1971.
• TURAN, Osman, “Keykâvus I”, İslâm Ansiklopedisi (MEB), İstanbul 1977, C. VI.
• URFALI MATEOS, Urfalı MateosVekayinâmesi (952‐1136) ve Papaz Grigorʹun Zeyli (1131‐ 1162), (Trc.Hrant D. Andreasyan), Ankara 1987.