AN ASSESSMENT ON THE ELEGY “NÂMEH‐YE AHL‐E KHORASAN/ LETTER OF KHORASAN PEOPLE” WRİTTEN BY ANVARÎ ON BEHALF OF PEOPLE OF KHORASAN

Yıl 2017, Sayı: 6, 209 - 240, 26.09.2018

Abdollah Dodangeh

Öz

Toward the end of Sultan Sanjar’s reign, during the invasion of Oghuz, Khorasan region was

dragged to a huge commotion. In fact, many cities and people directly affected by this turmoil. After

falling prisoner Sanjarʹs efforts to re‐establish order could not be successful, the irregularities

continued in conjunction with his death shortly after his captivity.

Envarî who is the Sultanʹs poet laureate, had expressed the grievances of people of Khorasan by

the elegy (qasîdah) called Nâme‐ye Ahl‐e Khorasan/letter of Khorasan’s people to Samarkand’s

governor Rukn al‐Din Tamgach Mahmud Khan. The Poet is begging the rescue of people of

Khorasan from this bad situation. Our study will focus on the causes and consequences of Oguz

rebellion and translation of Envarî’s elegy.

Anahtar Kelimeler

Great Seljuk State, Sultan Sanjar, Oghuz Rebellion, Khorasan, Translation of Envarî’s Elegy (Nâme‐ye Ahl‐e Khorasan/letter of Khorasan’s People)

ENVERÎ’NİN HORASAN HALKININ DİLİNDEN YAZDIĞI “NÂME‐Yİ EHL‐İ HORASAN” ADLI KASİDESİ ÜZERİNE BİR DEĞERLENDİRME

Öz

Sultan Sencer’in döneminin sonlarına doğru yaşanan Oğuz istilası sırasında Horasan bölgesi

büyük bir kargaşaya sürüklenmişti. Öyle ki, pek çok şehir ve insan bu kargaşadan doğrudan

etkilendi. Sencerʹin esir düşmesinden sonra düzeni tekrar tesis etme çabaları başarılı olamamış,

onun esâretten kurtulmasından kısa süre sonra ölümü ile birlikte yaşanan düzensizlik devam

etmişti. Sultan’ın saray şairi Enverî, Horasan halkının mağduriyetlerini Semerkand hâkimi

Rüknüddîn Mahmûd Tamgaç Han’a kaside tarzında yazdığı “Nâme‐yi Ehl‐i Horasan/ Horasan

Halkının Mektubu adlı mektubunda dile getirmişti. Şair mektubunda, Horasan halkının bu kötü

durumdan kurtarılmasını talep etmektedir. Çalışmamızda Oğuz İsyanı’nın sebep ve sonuçları

üzerinde durulacak, Enverî’nin yazdığı kasidenin tercümesi verilecektir.

Anahtar Kelimeler

Büyük Selçuklu Devleti, Sultan Sencer, Oğuz İsyanı, Horasan, Nâme‐yi Ehl‐i Horasan/ Horasan Halkının

Kaynakça

• ABDULLAHB. ÖMER BEYZÂVÎ, Nizamu’t‐tevarih, haz, Mîr Haşim Muhaddis, Bonyâd‐i Mevkufât‐ı Dr. Mahmûd Efşâr, Tahran, hş. 1382/2003.
• BOSWORTH, Clifford Edmund, The History of the Seljuq State (A translation with commentary of the Akhbâr al‐dawla al‐saljûquiyya), Routledge Taylor & Francis Group, London and New York, 2011.
• BROWNE, E. G, A Literary History of Persia (Tarih‐i Edebiyat‐ı İran), trc. Gulamhüseyin Sedrî Efşar, c. II, İntişârât‐i Morvârid, Tahran, hş. 1387/2008.
• DÂDBEH,ASGHER, “Enverî”, Dâyiretü’l‐Mu‘arif‐i Bozorg‐i İslâmî, c. X, Tahran, 1380/2001, s. 403‐405.
• DEHHUDA, Ali Ekber, Lugatnâme, “Enverî”, c. III, Müessese‐i İntişârât ve Çâp‐i Dânişgâhi Tahran, Tahran, hş. 1377/1998, s. 3608‐3609.
• ENVERÎ, Muhammed, Divân‐ı Eş‘âr‐ı Evhadüddîn Enverî, Merkez‐i Tahkikât‐ı Râyânei‐yi Kâimiye‐yi İsfahan, tyk.
• EL‐FETH B. ALİ B. MUHAMMED EL‐BUNDÂRÎ, Zübdetü’n‐nusra ve Nusbetü’l‐usra, nşr, Houtsma, M. Th. Leiden 1889/ tercüme, Kıvâmeddîn Burslan, Irak ve Horasan Selçuklular Tarihi, Türk Tarih Kurumu, Ankara, 1943.
• FESÎH‐İ HÂFÎ, MÜCMELÎ FESÎHÎ, c. II, haz, Muhsin Nâcî Nesâbâdî, İntişârât‐ı Esâtîr, Tahran, hş.1386/2007.
• FİRDEVSÎ, Şehnâme, trc, Necati Lugal, Kabalcı Yayınları, İstanbul, 2005.
• HAMDULLAH MÜSTEVFÎ, Tarih‐i Güzide, haz, Abdülhüseyin Nevâî, İntişârât‐ı Emîr‐i Kebîr, Tahran, hş. 1387/2008.
• HİNZ, Walther, İslâm’da Ölçü Sistemleri, trc. Acar Sevim, Edebiyat Fakültesi Basımevi, İstanbul, 1990.
• HIZRÎ, Seyyid Ahmed Rıza,Tarih‐i Hilafet‐i Abbâsî (ez Âğâz tâ Payân‐ı Âl‐ı Bûye), Sâzimân‐ı Mütalaa ve Tedvîn‐i Kutub‐i Ulûm‐i İnsânî‐yi Dânişgâhhâ (Semt), Tahran, hş. 1391/2012.
• İBNÜ’L‐ESÎR, el‐Kâmil fi’t‐târîh, trc. Ali Hâşimî, c. XXIV, Çap‐i İlmî, Merkez‐i Tahkikât‐ı Râyânei‐yi Kâimiye‐yi İsfahan, tyk.
• KARAHAN, Abdülkadir, “Enverî Evhadüddîn” DİA, c. II, Ankarak, Ankara, 1995, s. 267‐ 268.
• KÖYMEN, Mehmet Altay, Büyük Selçuklu İmparatorluğu Tarihi, c. II, Türk Tarih Kurumu, Ankara, 1954.
• __________, Büyük Selçuklu İmparatorluğu Tarihi II, İkinci İmparatorluk Devri, TTKY, Ankara, 1991.
• MERÇİL, Erdoğan, Müslüman‐Türk Devletleri Tarihi, Türk Tarih Kurumu, Ankara, 2011.
• A. MUHAMMED AVFÎ, Lubâbü’l‐elbâb, haz, Edward Granville Browne, c. I, Brill Publication, Leiden, 1903.
• MUHAMMED B. ALÎ B. SÜLEYMÂN ER‐RÂVENDÎ, Râhatü’s‐sudûr ve âyetü’s‐surûr, haz. Muhammed İkbal, İntişârât‐ı Esâtîr, Tahrah, hş. 1386/2007.
• ÖZAYDIN, Abdülkerim “Sencer”, DİA, c. XXXVI, Ankara, 2009, s. 507‐511.
• ÖZGÜDENLİ, Osman G. Selçuklular (Büyük Selçuklu Devleti Tarihi, 1040‐1157), c. I, İSAM Yayınları, İstanbul, 2013.
• PİYADEOĞLU, Cihan, Güneş Ülkesi Horasan, Bilge Kültür Sanat Yayınları, İstanbul, 2012.
• REŞÎDÜDDÎN FAZLULLAH, Camiu’t‐tevarih (Tevarih‐i Âl‐i Selçuk), tsh, Muhammed Ruşen, Mirâs‐ı Mektûb, hş. 1386/2007.
• RIZAZÂDE Şafak, Sadık, Tarih‐i Edebiyat‐ı İran, İntişârât‐ı Emîrkebîr, hş. 1341/1962, s. 176.
• B. SAFA, Zebihullah, Tarih‐i Edebiyât der İran, c. II, İntişârât‐ı Firdevs, Tahran, hş. 1388/ 2009.
• SÜMER, Faruk, “Oğuzlar”, DİA, c. XXXIII, Ankara, 2007, s. 328‐329.
• __________, “Selçuklular”, DİA, c. XXXVI, Ankara, 2009, s. 365‐371.
• ŞEŞEN, Ramazan, İslâm Coğrafyacılarına göre Türkler ve Türk Ülkeleri, Türk Tarih Kurumu, Ankara, 2001.
• TAŞAĞIL, Ahmet “Hıtâynâme”, DİA, c. XVII, Ankara, 1998, s. 405.
• VANLIOĞLU, Mehmet, “Horasan’ın Gözyaşları”, Nüsha Şarkıyat Araştırmaları Dergisi, Yıl, II, S. 4, İstanbul, 2002, s. 91‐108.
• ZÂHÎRUDDÎN‐İ NİŞABURÎ, Selçuknâme, tsh, Mirza İsmail Efşâr‐ Muhammed Ramazanî, İntişârât‐ı Esâtîr, hş. 1390/2011.
• C. İnternet Kaynakları
• http://ganjoor.net/anvari/divan‐anvari/ghaside‐anvari/sh70