HUMAN GEOGRAPHICAL RESEARCHES IN THE BAGIRSAK GORGE (KONYA) AND ITS IMMEDIATE SURROUNDINGS

Yıl 2017, Sayı: 7, 202 - 244, 27.09.2018

Mehmet Akif Ceylan

Öz

The paper discusses the Konya Bagirsak Gorge and its immediate surroundings, where the Battle of Myriokephalon (September 17, 1176) took place and have an important position in the national history of Turkey, in terms of the human geography. In addition to local and foreign literature, relatively comprehensive field surveys were conducted between 2014 and 2017, allowing direct observation of many human geography factors. There is continuity in settlements, albeit in different forms, in the study area in almost every period since the time of the Hittites. In this context, tumuli, ruins, fortresses, villages, highlands, and animal pens are major settlements that attract attention. However, it has been seen that no comprehensive researches have been carried out and no publications have been made on these settlements.

In the study, the settlements located in and around the Bagirsak Pass were examined separately taking into consideration the geographical systematic and the scope of a paper, and the location, settlement, population and economic activities of each one of these settlements were addressed concisely. Likewise, the importance of the study area in terms of transportation was also dealt with. Thus, it was aimed to contribute to any future more comprehensive studies, in addition to introduction of the site in the academic terms.

Anahtar Kelimeler

Konya, Bagırsak Gorge, Human Geography, Kızılören Mound, Balkaya/ Meldinis Castle

BAĞIRSAK BOĞAZI (KONYA) VE YAKIN ÇEVRESİNDE BEŞERİ COĞRAFYA ARAŞTIRMALARI

Öz

Makalede, Myriokephalon Savaşı’nın (17 Eylül 1176) yapıldığı ve dolayısıyla milli tarihimizde önemli bir yere sahip olan Konya Bağırsak Boğazı ve yakın çevresi beşeri coğrafya açısından ele alınmıştır. Yerli ve yabancı literatür bilgilerinin yanı sıra 2014-2017 yılları arasında sahada nispeten ayrıntılı arazi çalışmaları yapılmış, birçok beşeri coğrafya unsurunu doğrudan gözlemlemek imkânı bulunmuştur. Araştırma sahasında, Hititlerden günümüze kadar hemen her dönem farklı şekillerde de olsa yerleşme bakımından bir devamlılık söz konusudur. Bu bağlamda höyük, ören, kale, köy, yayla ve ağıllar dikkati çeken başlıca yerleşmelerdir. Fakat bunlarla ilgili bugüne kadar kapsamlı bir inceleme ve yayının yapılmadığı görülür.

Çalışmada Bağırsak Boğazı ve yakın çevresinde bulunan yerleşmeler, coğrafya sistematiği ve bir makalenin kapsamı göz önüne alınarak, ayrı ayrı incelenmiş, her birinin konum, yerleşme, nüfus ve ekonomik faaliyetlerine özlü olarak değinilmiştir. Keza araştırma sahasının ulaşım bakımından önemine de yer verilmiştir. Böylece sahanın akademik anlamda tanıtılmasının yanında daha sonra yapılacak kapsamlı çalışmalara bir katkının sağlanması amaçlanmıştır.

Anahtar Kelimeler

Konya, Bağırsak Boğazı, Beşeri Coğrafya, Kızılören Höyüğü, Balkaya /Meldinis Kalesi

Kaynakça

• Alagöz, Cemal Arif, “Yayla Tabiri Hakkında Rapor”, Birinci Coğrafya Kongresi (6-21 Haziran 1941): Raporlar, Müzakereler, Kararlar, Maarif Vekilliği, Ankara, 1941, s.150-157.
• Bahar, Hasan, “Konya Araştırmaları III; Lykaonia (Konya Merkez Bölgesi)”, Selçuk Üniversitesi Edebiyat Fakültesi Dergisi, Sayı 12, Konya, 1998 (a), s.197-206.
• Bahar, Hasan, “Hatip-Kurunta Anıtı Ve Çevresi Yüzey Araştırmaları 1996”, XV. Araştırma Sonuçları Toplantısı, Cilt II, Kültür Bakanlığı Yayınları, 1998 (b), Ankara, s.105-120.
• Bahar, Hasan, “Konya ve Çevresi Yüzey Araştırmaları 1997”, XVI. Araştırma Sonuçları Toplantısı, Cilt II, Kültür Bakanlığı Yayınları, 1999, Ankara, s.23-54.
• Bahar, Hasan, Koçak, Özdemir, Eskiçağ Konya Araştırmaları 2 (Neolitik Çağ’dan Roma Dönemi Sonuna Kadar), Kömen Yayınları, Konya, 2004.
• Başbakanlık Cumhuriyet Arşivi, Yer No: 245-19-8, Tarih: 14.05.1954, (Https://katalog. devletarsivleri. gov.tr/ Pages/ Arama/ Ara2.aspx Erişim: 23.10. 2017).
• Bildirici, Mehmet, Tarihi Su Yapıları: Konya Karaman Niğde Aksaray Yalvaç Side Mut Silifke, Çevre ve Orman Bakanlığı Devlet Su İşleri Genel Müdürlüğü Yayını, Ankara, 2009.
• Başbakanlık Osmanlı Arşivi, BEO, 06/C/1326 (Hicri), Dosya No: 3350, Gömlek No: 251190.
• Başbakanlık Osmanlı Arşivi, Fon Numarası: AE.SAMD. III, Dosya: 9, Gömlek: 781, Tarih: H-23-01-1138
• Bozyiğit, Recep, Güngör, Şenay, “Bağırsak Boğazı ve Çevresinin (Konya) Jeomorfolojik Özellikleri”, 3rd International Geography Symposium (GEOMED 2013), 2013, s.345-356.
• Ceylan, Mehmet Akif, “Coğrafi Perspektiften Myriokefalon Savaşı’nın Yeri ve Konya Bağırsak Boğazı,” Selçuk Üniversitesi Selçuklu Araştırmaları Dergisi (USAD), Sayı 5, Konya, 2016, s.69-94.
• Ceylan, Mehmet Akif, Eskikurt, Adnan, Tarihi Coğrafya Açısından Myriokephalon Savaşı (17 Eylül 1176) ve Konya Bağırsak Boğazı, Konya Büyükşehir Belediyesi Kültür Yayınları 359, Konya, 2017.
• Cramer, John Anthony, A Geographical And Histori Description Of Asia Minor; With A Map, Volume II, At The University Press, Oxford, 1832.
• Cronin, Harry Stovell, “First Report of a Journey in Pisidia, Lycaonia and Pamphylia (Part I)”, The Journal of Hellenic Studies, Volume XXII, 1902, p.94-125.
• DİE, 23 Ekim 1960 Genel Nüfus Sayımı (İl, İlçe, Bucak ve Köyler İtibariyle Nüfus), DİE Yayınları, Ankara, 1963.
• Erdoğru, Mehmet Akif, “Akşehir Sancağı’ndaki Dirliklerin III. Murad Devri’ndeki Durumu ve 1583/991 Tarihli Akşehir Sancağı İcmal Defteri”, Ankara Üniversitesi Osmanlı Tarihi Araştırma ve Uygulama Merkezi Dergisi (OTAM), Sayı 1, Ankara, 1990, s.127-162.
• Erdoğru, Mehmet Akif, “Beyşehir ve Seydişehir Kazalarından Kıbrıs Adasına Sürülmüş Aileler”, Tarih İncelemeleri Dergisi, Sayı XI, İzmir, 1996, s.9-66.
• Erdoğru, Mehmet Akif, Beyşehir Sancağı’nın 1584 Tarihli Nüfus Sayımı (Beyşehir, Seydişehir, Bozkır), Ege Üniversitesi Edebiyat Fakültesi Yayını, İzmir, 2004.
• Ertürk, Volkan, XVI. Yüzyılda Akşehir Sancağı (Tahrir Defterlerine Göre), Gazi Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Basılmamış Doktora Tezi, Ankara, 2007.
• Eskikurt, Adnan, Ceylan, Mehmet Akif, Selçuklu-Bizans Münasebetlerinde Bir Dönüm Noktası Myriokephalon Zaferi (Beyşehir-Bağırsak Boğazı-Miryokefalon) 17 Eylül 1176, Çamlıca Yayını, İstanbul, 2015.
• Gertrude Bell Archive G_017 (Http://gertrudebell.ncl.ac.uk/photos_in_album.php?album_id=7 Erişim: 06.11.2017).
• Gregory Abû’l-Farac (Bar Hebraeus), Abû’l-Farac Tarihi (Çev. Ömer Rıza Doğrul), Cilt II, Türk Tarih Kurumu Yayınları, Ankara, 1987.
• Hendy, Michael F, Studies in Byzantine Monetary Economy, Cambridge University Press, Cambridge, 1985.
• Http://pelagios.org/maps/greco-roman, Erişim: 15.10.2017.
• Http://www.kgm.gov.tr/SiteCollectionDocuments/KGMdocuments/Trafik/trafikhacimharitasi/2016 HacimHaritalari/Hacim 2016 Devlet.pdf Erişim: 23.10. 2017.
• Http://kizilorenvakfi.org.tr/vakfimiz.html Erişim: 29.10.2017.
• Http://www.csb.gov.tr/db/ced/editordosya/konya_icdr2011.pdf Erişim: 15.11.2016.
• İzbırak, Reşat, Coğrafya Terimleri Sözlüğü, Milli Eğitim Basımevi, İstanbul, 1986.
• Jüthner, Julius, Knoll, Fritz, Patsch, Karl, Swoboda, Heinrich, Vorläufiger Bericht Über Eine Archäologische Expedition Nach Kleinasien, Unternommen im Auftrage der Gesellschaft zur Förderung Deutscher Wissenschaft, Kunst und Literatur in Böhmen, Verlag der Gesellschaft, Prag, 1903.
• Karauğuz, Güngör, Kunt, Halil İbrahim, Eskiçağ Kaleleri, Çizgi Kitabevi, Konya, 2004.
• Kiepert, Richard, Karte von Kleinasien, Band CII, Afiun Karahisar, Berlin, 1905.
• Kiepert, Richard, Karte von Kleinasien, Berlin, Band CIII, Konia, 1912. Konya İli Maden Ve Enerji Kaynakları, Http://www.mta.gov.tr/v3.0/sayfalar/bilgi-merkezi/maden_ potansiyel_ 2010/ konya_madenler.pdf Erişim: 12.11. 2017.
• Konyalı, İbrahim Hakkı, Abideleri ve Kitabeleri ile Konya Tarihi, Yeni Kitap Basımevi, Konya, 1964.
• Konyalı, İbrahim Hakkı, Ȃbideleri ve Kitâbeleriyle Beyşehir Tarihi (Haz. Ahmet Savran), Atatürk Üniversitesi Fen Edebiyat Fakültesi Yayını, Erzurum, 1991.
• Muşmal, Hüseyin, XIX. Yüzyılın İlk Yarısında Beyşehir ve Çevresinin Sosyal ve Ekonomik Yapısı (1790-1864), Selçuk Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Basılmamış Doktora Tezi, Konya, 2005.
• Niketas Khoniates, Historia (Ioannes ve Manuel Komnenos Devirleri), (Çev. Fikret Işıltan), Türk Tarih Kurumu, Ankara, 1995.
• Ramsay, William Mitchell, “Note on W.M. Ramsay's Antiquities of Southern Phrygia”, The American Journal of Archaeology and of the History of the Fine Arts, Volume 4 (3), 1888, p.320.
• Ramsay, William Mitchell, The Cities and Bishoprics of Phrygia, Volume I, Clarendon Press, Oxford, 1895.
• Ramsay, William Mitchell, “Pisidia and the Lycaonian Frontier”, The Annual of the British School at Athens, Volume 9, 1902, p.243-273.
• Ramsay, William Mitchell, Gertrude L. Bell, The Thousand and One Churches, Hodder And Stoughton, London, 1909.
• Ramsay, William Mitchell, Anadolu’nun Tarihi Coğrafyası, (Çev. Mihri Pektaş), Milli Eğitim Bakanlığı yayını, İstanbul, 1960.
• Sanır, Ferruh, Coğrafya Terimleri Sözlüğü, Gazi Kitapevi, Ankara, 2000.
• Sarre, Friedrich, Küçük Asya Seyahati-1895 Yazı (Çev. Dara Çolakoğlu), Pera Yayınları, İstanbul, 1998.
• Selçuk Biricik, Ali, Beyşehir Gölü Havzasının Strüktürel ve Jeomorfolojik Etüdü, İstanbul Üniversitesi Coğrafya Enstitüsü Yayınları, İstanbul, 1982.
• Smbat Sparapet, Chronique Du Royaume De La Petite Arménie Par Le Connétable Sěmpad, (Çev. Edouard Dulaurier), Recueil Des Historiens Des Croisades Documents Arméniens, Publie Par Les Soins De L’Academie Des Inscriptions Et Belles-Lettres, Tome Premier, Paris, 1869.
• Smbat Sparapet, Chronicle (translated from Classical Armenian by Robert Bedrosian), Sources of the Armenian Tradition, New Jersey, 2005,
• (http://rbedrosian.com/ Downloads/Chronicle_ Smbat_ Sparapet.pdf). Erişim Tarihi: 27.10.2017
• Sterrett, John Robert Sitlington, The Wolfe Expedition to Asia Minor, Volume III, Archeological Enstitute of American, Boston, 1888.
• Swoboda, Heinrich, Keil, Josef, Knoll, Fritz, Denkmäler Aus Lykaonien Pamphylien und Isaurien, R.M. Rohrer, Brünn-Präg-Leipzig-Wien, 1935.
• Şeşen, Ramazan, İslam Coğrafyacılarına Göre Türkler ve Türk Ülkeleri, Türk Tarih Kurumu Yayınları, Ankara, 2001.
• Tunçdilek, Necdet, Türkiye İskân Coğrafyası: Kır İskânı (Köy - Altı İskân Şekilleri), İstanbul Üniversitesi Edebiyat Fakültesi Yayınları, 1967, s.157.
• Umar, Bilge, Türkiye’deki Tarihsel Adlar, İnkılâp Kitabevi, İstanbul, 1993.
• Yazıcı, Hakkı, İç Anadolu Bölgesi Coğrafyası, Nobel Yayınları, Ankara, 2002.
• Yörük, Doğan, “Karaman Eyaletinde Osmanlı Tımar Düzeninin Tesisi (1483)”, Ankara Üniversitesi Tarih Araştırmaları Dergisi, Cilt XXV (40), 2006, s.177-202.
• Yücel, Talip, “Türkiye’de Kır Yerleşme Tipleri”, Türk Kültürü Araştırmaları (Prof.
• Yaşar Önen’e Armağan, Ayrı Basım), Ankara, 1988, s.61-69.