Ottoman-Austria Political Relatıons In 18th Century

Yıl 2014, , - , 01.12.2013

Uğur Kurtaran

https://doi.org/10.14225/Joh444

Öz

Austria relations which was mentioned as “Beç” or “Nemçe” in Ottoman diplomacy literatur can be dated to 16th century. In this period, struggles which started with Mohaç Battle between Austria which was the strongest state of west and Ottomans which was the strongest state of east continued until the end of 17th century. Initially Ottomans had a superior position in the three century mentioned. This superiority finished in the beginning of 17th century and the superiority of Austria emerged in the beginning of 18th century. In this article, Ottoman-Austria relations which started in 1526 and continued until 1791 in 18th century is evaluated. The reflections of Political and martical changes in the new period started with Pasarofça treaty in 1718 to diplomacy is discussed. The main aim is to show the changes in Ottoman diplomacy in 18th century parallel with martial and politic changes and the influence of Austria relations of the term to these changes. .

Anahtar Kelimeler

Ottoman, Austria, 18th century, diplomacy, treaty

XVIII. YÜZYIL OSMANLI AVUSTURYA İLİŞKİLERİ

Öz

Osmanlı diplomasi literatüründe “Beç” ya da “Nemçe” olarak geçen Avusturya ile olan münasebetleri XVI. yüzyıla kadar gitmektedir. Bu tarihlerde Batı’nın en güçlü devleti olan Avusturya ile doğunun en güçlü devleti Osmanlılar arasında Mohaç Meydan Savaşı başlayan mücadeleler, XVIII. yüzyılın sonlarına kadar devam etmiştir. Belirtilen bu üç yüz yıllık sürede ilişkilerde ilk zamanlarda Osmanlı Devleti’nde olan üstünlük, XVII. yüzyılın başlarında sona ermiş ve XVIII. yüzyılda Avusturya’nın üstünlüğü başlamıştır. Bu makalede 1526’da başlayan ve 1791 yılında sona eren Osmanlı Avusturya ilişkilerinin XVIII. yüzyıldaki süreci ele alınmıştır. Buna göre 1718 Pasarofça ile başlayan bu yeni dönemde yaşanan siyasi ve askeri değişimlerin diplomasi alanındaki yansımaları incelenmiştir. Temel amaç askeri ve siyasi gelişmeler paralel olarak gelişen Osmanlı diplomasisinde XVIII. yüzyılda yaşanan değişimler üzerinde Avusturya ile bu dönemde yaşanan gelişmelerin etkisini ortaya koymaktır

Anahtar Kelimeler

Osmanlı, Avusturya, XVIII. yüzyıl, diplomasi, antlaşma.

Kaynakça

• I. ARŞİV KAYNAKLARI A. Başbakanlık Osmanlı Arşivi (BOA) Hatt-ı Hümâyûn Tasnifi (HH) nr. 1428/58472.
• Divân-ı Hümâyûn ve Bâb-ı Âsafî Defterleri a. Divân-ı Hümâyûn, Nâme-i Hümâyûn Defterleri (A. DVNS. NMH. d.) nr. b. Divân-ı Hümâyûn, Mühimme Defterleri (A. DVNS. MHM. d.) nr. 142, 147. c. Bâb-ı Âsafî, Düvel-i Ecnebiye Defterleri (A. DVNS. DVE. d.) Nemçe Ahidnâme Defteri, nr. 57/1; 59/3. II. DİĞER KAYNAKLAR A. KİTAPLAR A.SEVİM-Y.Yücel (1989). Türkiye Tarihi, III, Ankara: TTK. Yayınları.
• AKTEPE, M. Münir (1989). Mehmed Emin Beyefendi (Paşa)’nin Rusya Sefareti ve Sefaretnâmesi, Ankara: TTK. Yayınları. ALTUĞ, Uğur (2001). 1740-1755 Tarihli Ecnebi Defterlerine Göre Osmanlı-Avusturya Münasebetleri, Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Ankara: Gazi Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü. BEYDİLLİ, Kemal (1985), Büyük Friedrick ve Osmanlılar, İstanbul: İstanbul Üniversitesi Edebiyat Fakültesi Yayınları, nr. 3212. _________________ (1984). 1790 Osmanlı-Prusya İttifakı, Meydana Gelişi, Tatbiki ve Tahlili, İstanbul: İstanbul Üniversitesi Edebiyat Fakültesi Yayınları. BOZKURT, Nurgül (1994). 1699-1736 Tarihli Ecnebi Defterlerine Göre XVIII. Yüzyılın İlk Yarısında Osmanlı-Avusturya Münasebetleri, Yayımlanmamış Doktora Tezi, Samsun: Ondokuz Mayıs Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü. ÇELİKER, Fahri (t.y). Avusturya’nın ve Türk Avusturya İlişkilerinin Tarihçesi, TTK. Ktph. nr. 63314. DANİŞMEND, İ. Hami (1971-72). İzahlı Osmanlı Tarihi Kronolojisi, IV, İstanbul: Türkiye Yayınevi. DUKAKİN-ZÂDE, Feridun (1928). 1736-1739 Türk-Avusturya Rus Seferi, (71 Nolu Askeri Mecmua İlavesi) Sa: 12, İstanbul: Askeri Matbaa. ERBAKAN, Cevat (1832). 1736-1739 Osmanlı Rus ve Avusturya Savaşları, İstanbul: Askeri Matbaa. ERİM, Nihat (1953). Devletlerarası Hukuku ve Siyasi Tarih Metinleri, I, Ankara: TTK. Yayınları. FERİDUN AHMED BEY (1274-75). Münşeatü’s-selâtin, I, II, İstanbul. HAMMER, J. V. (1998). Osmanlı Devleti Tarihi, II, V, VI, ,İstanbul: Kapı Yayınları. KOÇU, R. Ekrem (1934). Osmanlı Muahedeleri ve Kapitülasyonlar 1300-1920 ve Lozan Muahedesi, İstanbul: Muallim Ahmet Halit Kitaphanesi. KURAT, Akdes Nimet (1990). Türkiye ve Rusya, Ankara: TTK. Yayınları.
• KURTARAN, Uğur (2009). Osmanlı Avusturya Diplomatik İlişkileri 1526-1791, , Kahramanmaraş: Ukde Yayınları. MEHMET SÜREYYA (1996). Sicill-i Osmanî, İstanbul: Tarih Vakfı Yurt Yayınları. MUAHEDAT MECMUASI (1294-96). IV-V. MUSTAFA MÜNİF (t.y). Fetihnâme-i Belgrad, Süleymaniye Ktph. Esad Efendi Ksm. nr. 365513, Var. 26a-48a. MUSTAFA HATTİ EFENDİ (1999). Viyana Sefaretnâmesi, (Haz. Ali İbrahim Savaş), Ankara: TTK. Yayınları. RAGIP PAŞA (t.y). Fetihnâme-i Belgrad, Var. 11a-37a. ROİDER, Karl (1982). Austrias Eastern Questions 1700-1790, New Jersey: Princeten University Press. SELÂHİ (t.y). Zapt-ı Vekayi-i Yevmiye, Ünv. Ktbh. TY. nr. 2518, Var. 64b-68a SERTOĞLU, Mithat (1962). Resimli Haritalı Mufassal Osmanlı Tarihi, V, İstanbul: Güven Yayınevi. Stanford J. SHAW- Ezel Kural Shaw (1994). Osmanlı İmparatorluğu ve Modern Türkiye, I, (Çev. Mehmet Harmancı), İstanbul: E Yayınlar., ŞEMDANİZÂDE FINDIKLILI SÜLEYMAN EFENDİ (1974). Mür’itTevarih, I, (Haz. M. Münir Aktepe), İstanbul: İstanbul Üniversitesi Edebiyat Fakültesi Yayınları. UZUNÇARŞILI, İsmail Hakkı (1988). Osmanlı Devleti Tarihi, III-V, Ankara: TTK. Yayınları. ÜNAL, Tahsin (1974). Türk Siyasi Tarihi, 1700-1958, İstanbul: Kamer Yayınları. VAK’ANÜVİS SUPHÎ MEHMET EFENDİ (2007). Suphî Tarihi, (Haz. Mesut Aydıner), İstanbul: Kitabevi Yayınları. YILMAZ, Ömer Faruk (1999). Belgelerle Osmanlı Tarihi, III, İstanbul: Osmanlı Yayınevi. B. MAKALELER AKTEPE, M. Münir (1979). “Nevşehirli İbrahim Paşa”, İA, VI, s. 3443 ______________ (1985). “Mahmud I”, İA, VII, s. 158-165. BAYSUN, Cavid (1979). “Ahmed II”, İA, I, s. 547-557. _____________ (1989). “Belgrad”, İA, III, s. 475-485.
• BOZKURT, Rıza (1996). “1787-1792 Osmanlı-Avusturya ve Rus Savaşları Ziştovi ve Yaş Antlaşmaları ile Bu Savaşlardan Alınan Dersler”, Askeri Tarih Bülteni, Sayı: 20, s. BENDA, Kalman (1975). “XV. Asırda Osmanlı-Macar Münasebetleri”, İ. Ü. T. D. Sayı 28, s. 53-83. DAVİD, Geza (1992). “Budin”, DİA, VI, s. 456-467. EL HAJ, Rıfa’at A. Abou (1999). “Karlofça’da Osmanlı Diplomasisi II”, Tarih ve Toplum, Sayı 192, s. 359-365. İLGÜREL, Müçteba (1993). “III. Osman, III. Mustafa”, Doğuştan Günümüze Büyük İslâm Tarihi, XI, Çağ Yayınları, s. 586-593. _____________ (1989). “Kanuni Sultan Süleyman”, Doğuştan Günümüze Büyük İslâm Tarihi, XI, Çağ Yayınları, s. 32-45. İNALCIK, Halil (1993). “Mehmet II”, İA, VII, s. 510-520. KÖSE, Osman (2002). “Kırım’ın Ruslar Tarafından İşgâl ve İlhakı”, Türkler, XVII, (Ed. Güler Eren), Yeni Türkiye Yayınları, s. 349-360. ____________________, (1992). “XVIII. Yüzyıl Osmanlı Rus Münasebetleri”, Osmanlı, XI, (Ed. Güler Eren), Yeni Türkiye Yayınları, s. 536-549 SAVAŞ, Ali İbrahim (1996). “Takrir-i Ahmed Merami Efendi (Azak Muahaddidi Ahmed Merami Efendi’nin 1740-1741 Sınır Tespit Çalışmaları”, Belgelerle Türk Tarih Dergisi, XVI, Sayı 20’den ayrı basım, s. 219-253. _____________ (1999). “Genel Hatlarıyla Osmanlı Diplomasisi”, Osmanlı, I, (Ed. Güler Eren), Yeni Türkiye Yayınları, s. 643-659. _____________ (2002). “Osmanlı Devleti İle Habsburg İmparatorluğu Arasındaki Diplomatik İlişkiler”, Türkler, IX, (Ed. Güler Eren), Yeni Türkiye Yayınları, s. 555-566. _____________ (1997). “Osmanlı Diplomasisinde El-Kadimu Yüzaru Kaidesi”, Tarih Enstitüsü Dergisi (Prof. Dr. M. Münir Aktepe’ye Armağan), s. 431-4 _____________ (1992). “XVIII. Asırda Osmanlı Avusturya İlişkileri”, Askeri Tarih Bülteni, Sayı 32, s. 23-54. TANSEL, Salahaddin (1946) “Büyük Friedrich Devrinde Osmanlı-Prusya Münasebetleri Hakkında”, Belleten, C. X, S. 37, s. 133-166. TUKİN, Cemal (1964). “Pasarofça”, İA, VI, s. 514-523. VOCELKA, Karl (1977). “Osmanlı Avusturya Çekişmelerinin Dahili Etkileri”, Tarih Dergisi, Sayı XXXI, s. 15-25.
• YALÇINKAYA, M. Alaadin (2002). “XVIII. Yüzyıl: Islahat, Değişim ve Diplomasi Dönemi (1703-1789)”, Türkler, XII, (Ed. Güler Eren), Yeni Türkiye Yayınları, s. 479-511. EK: Pasarofça Antlaşması Metni (BOA. Nemçelü Ahidnâmesi nr. 57/1, s. 55-61)