Menakibnames In Turkish Culture And Menakibname Handwritten

Yıl 2013, , - , 01.12.2012

Salih Gülerer

https://doi.org/10.14225/Joh383

Öz

Saints legends were formed in the oral tradition. This narrative is a product of the people imagination. For some saints that ocur in the oral culture narratives were transcribed by some handwritters. After XIIIth century these works have started calling as menakibname. Althought menakibname is fictional they have some historical elements in their inside. A saint’s miracle consists of a number of these works were written for some purposes. Menakibnames have been written by usually seen that there is a cult around. Menakibnames send from oral culture period to written period in a kind of structure. Oral written in to the culture medium from the culture a retransferred in a given structure. Saint legends in oral culture exists in separete narratives. A handwritten with the formating has become a top narrative. When transferring the handwritten to written arratives in a specific orderand time sequence observes. Handwritten was handled in dependently of each saint legend organize to form a box. Thus, each narrative in itself creates a whole. Handwritten to read the book, which was held in front of a community is understood. Reading the books onside a community, emerges a second oral culture stage.

Anahtar Kelimeler

saint legent, menakibname, handwritten, written culture, the second oral culture

TÜRK KÜLTÜRÜNDE MENÂKIBNÂMELER VE MENÂKIBNÂME YAZICILIĞI

Öz

Menkabeler sözlü gelenekte teşekkül etmiştir. Bu anlatılar halk muhayyilesinin bir ürünüdür. Bazı velîler için sözlü kültürde oluşan anlatılar birtakım yazıcılar tarafından yazıya aktarılmıştır. XIII. yüzyıldan başlayarak menakıbnâme adı verilen bu eserler böylece ortaya çıkmıştır. Menâkıbnâmeler kurgusal olmakla birlikte içeriklerinde bazı tarihî unsurları da barındırdıkları söylenebilir. Bir velînin kerametlerinden oluşan bu eserler birtakım amaçlar doğrultusunda kaleme alınmıştır. Menâkıbnâme yazıcılarının genellikle bir tarikat çevresinden olduğu görülmektedir. Menkabeler sözlü aktarım süreci içerisinde bir teşekkül evresi geçirirler. Sözlü kültür ortamından yazılı kültür ortamına belli bir yapı içinde aktarılırlar. Menkabeler sözlü kültürde ayrı ayrı anlatılar halinde bulunmaktadır. Bir yazıcın biçimlendirmesiyle bir üst anlatı haline dönüşmüştür. Yazıcı anlatıları yazıya aktarırken belirli bir düzen ve zaman sırası gözetir. Yazıcılar ele aldığı her menkabeyi bağımsız bir kutu oluşturacak şekilde düzenlerler. Böylece her anlatı kendi içinde bir bütün oluşturur. Yazıcının kitabını bir topluluk önünde okunmak üzere düzenlemiş olduğu anlaşılmaktadır. Kitapların bir topluluk önünde okunması ikinci sözlü kültür ortamını oluşturur.

Anahtar Kelimeler

menkabe, Menâkıbnâme, yazıcı, yazılı kültür, ikinci sözlü kültür

Kaynakça

• Akarpınar, R. Bahar, Arslan Mustafa (2010). Tekke-Tasavvuf Edebiyatı, Türk Halk Edebiyatı El Kitabı, Editör: M. Öcal Oğuz, Grafiker Yayınları, Ankara, s. 339-392. Arslan, Mustafa vd, (2007). Otman Baba Velayetnamesi (Tenkitli Metin), Grafiker Yayınları, Ankara. Arslan, Mustafa, Gülerer, Salih (2011). Ortak Bellekte Hacı Bektaş-ı Velî ve Hacım Sultan, 1. Uluslararası Nevşehir Tarih ve Kültür Sempozyumu Bildirileri, Cilt 5, Nevşehir, s. 275-284. Arslan, Mustafa (2011). Kültürel Hafıza ve Zamansallık Bağlamında Türk Mitolojisi, Türk Yurdu Dergisi, Cilt: 31, Sayı: 292, s. 57-65. Anadol, Cemal (1994). Anadolu’yu Aydınlatan Güneş Pîr-i Türkistan Hoca Ahmed Yesevî ve Yesvîlik, Kamer Yayınları, İstanbul. Atalay, Adil Ali (1997). Abdal Musa Sultan ve Velayetnâmesi, Can Boratav, Pertev Naili (2000). 100 Soruda Türk Halk Edebiyatı, Gerçek Yayınevi, İstanbul. Cebecioğlu, Ethem (2005). Tasavvuf Terimleri ve Deyimleri Sözlüğü, Anka Yayınları, İstanbul. Çobanoğlu, Özkul (1998). Sözlü Kompozisyon Teorisi ve Günümüz Halkbilimi Çalışmalarındaki Yeri, Prof. Dr. Dursun Yıldırım Armağanı, Ankara. ____________ (1999). Sözlü Kültürden Yazılı Kültür Ortamına Geçiş Bağlamında Erkan Dönem Osmanlı Tarihlerinden Âşıkpaşazâde’nin Epik Karakteri Üzerine Tespitler, Hacettepe Üniversitesi Edebiyat Fakültesi Dergisi, Özel sayı, s. 65-82. Devellioğlu Ferit (2005). Osmanlıca-Türkçe Ansiklopedik Lûgat, Aydın Kitapevi Yayınları, Ankara. Eflâki, Arif (1964). Âriflerin Menkıbeleri I, Çeviren: Tahsin Yazıcı, MEB Yayınları, İstanbul. Eğri, Osman (2011). Alevi Bektaşi Yolu, Hak Muhammed Ali, Ufuk Kitapları, İstanbul. Ekici, Metin (2006). Türk Sözlü Geleneğinde Anlatıcılar ve Anlatmalar Arasındaki İlişkiye Art Zamanlı (Diyakronik) ve Eş Zamanlı (Senkronik) Bir Bakış, Hazr: Oğuz vd., Mitten Meddeha Türk Halk Anlatıları Uluslararası Sempozyum Bildirileri, Ankara, s. 83-89. Gölpınarlı, Abdülbaki (1990). Vilâyet-nâme, Manâkıb-ı Hünkâr Hacı Bektaş-ı Velî, İnkılap Kitapevi, İstanbul. Güzel, Abdurrahman (2004). Dinî-Tasavvufî Türk Edebiyatı, Akçağ Yayınları, Ankara. Kara, Mustafa (2008). Metinlerle Osmanlılarda Tasavvuf ve Tarikatlar, Sır Yayıncılık, Bursa. Köprülü, Mehmet Fuat (1976). Türk Edebiyatında İlk Mutasavvıflar, Diyanet İşleri Başkanlığı Yayınları, Ankara. _____________ (2003). Osmanlı İmparatorluğunun Kuruluşu, Akçağ Yayınları, Ankara. Luthi, Max (2003). Masalın Efsane, Menkabe, Mit, Fabl ve Fıkra gibi Türlerden Farkı, Çeviren: Sevengül Sönmez, Halkbilimde Kuramlar ve Yaklaşımlar, Hazr. Eker vd., Millî Folklor Yayınları, Ankara, s. 314- 319. Noyan, Bedri (1996). Hacı Bektaş Veli, Manzum Vilayetnamesi, Can Ocak, Ahmet Yaşar (1992). Osmanlı İmparatorluğunda Marjinal Sûfîlik: Kalenderîler (XIV-XVII. Yüzyıllar), Türk Tarih Kurumu Yayınları, Ankara. _____________ (1996). Anadolu Sûfîliğinde Ahmed-i Yesevî ve Yesevîlik’in Yerine Dair, Türk Sufîliğine Bakışlar, İletişim Yayınları, İstanbul. s. 64-73. _____________ (1998). Hacım Sultan, Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi, Cilt XIV, TDV Yayınları, Ankara. _____________ (2009). Türk Sufîliğine Bakışlar, İletişim Yayınları, İstanbul. _____________ (2010). Alevî ve Bektaşî İnançlarının İslâm Öncesi Temelleri, İletişim Yayınları, İstanbul. _____________ (2010). Kültür Tarihî Kaynağı Olarak Menâkıbnâmeler (Metodolojik Bir Yaklaşım), Türk Tarih Kurumu Yayınları, Ankara. Oğuz, Mehmet Öcal (2011). Çok Mekânlı ve/veya Çok Mezarlı Anlatı Kahramanları: Yunus Emre, Millî Folklor Uluslararası Kültür Araştırmaları Dergisi, Cilt: 12, Sayı: 91, s. 5-11. Ong, Walter Jackson (2007). Sözlü ve Yazılı Kültür, Sözün Teknolojileşmesi, Çeviren: Sema Postacıoğlu Banon, Metis Yayınları, İstanbul. Turan, Osman (2009). Selçuklular Tarihî ve Türk-İslâm Medeniyeti, Ötüken Neşriyat A. Ş. İstanbul. Üçüncü, Kemal (2011). Sözlü Tarih, Türkiye’de Tarih Yazımı, Editörler: Vahdettin Engin, Ahmet Şimşek, Yeditepe Yayınevi, İstanbul, s. 435-452. Yüce, Kemal (1987). Saltuk-nâme’de Tarihî, Dinî ve Efsanevî Unsurlar, Kültür ve Turizm Bakanlığı Yayınları, Ankara.