The Historical Eras Of Written Turkish Language And The Problem Of Middle Turkic Perıod In Turkish Language History

Yıl 2014, Cilt: 2014 Sayı: XVII, - , 01.12.2013

Mehmet Turgut Berbercan

https://doi.org/10.14225/Joh399

Öz

Assorted differences are seen from the point of remark, explication and classification of the eras and the periods of eras on the question which historical dialect belongs to which era or period when the advancement and alternation process of Turkish language on the stage of Turkish language history, are analysed from past to nowadays in terms of phonetics, morfology, syntax, semantics and vocabulary. Foremost differences appear on the problem of classification of dialects into eras and determination of naming and indication of dialects in the periods. In this work, with in the scope of some notableness different opinions, determinations and classifications, the subjects on starting and finish points and the place among historical periods and belonging dialects of the era of Turkish language which is called as “Old Turkic” are examined and especially the problem of the place of the era “Middle Turkic” in historical advancement and alternation process of Turkish language and in the light of other effective reasons concern with constitution of Middle Turkic which occured after Old Turkic and divided into different periods by reason of political, social and ethnological affairs affected Turkic world of Middle Age and its frontiers and extent are discussed.

Anahtar Kelimeler

Turkish language, historical eras and periods, Middle Turkic

TÜRK YAZI DİLİNİN TARİHÎ DÖNEMLERİ VE ORTA TÜRKÇENİN YERİ MESELESİ

Öz

Türk dilinin ses bilgisi, yapı bilgisi, sözdizimi, anlam bilgisi ve kelime kadrosu bakımından geçmişten günümüze uzanan gelişim ve değişim süreçleri, tarihî dönemler içinde Türk dili tarihi açısından incelendiğinde, dönemlerin ve bu dönemlere bağlı devrelerin sınıflandırılmasında, hangi tarihî lehçenin hangi döneme yahut devreye ait olduğu hususunda görüş, yorum ve tasnif etme noktalarında çeşitli farklılıklar bulunmaktadır. Bu farklılıkların başında lehçelerin dönemlere ayrılması meselesi ile lehçelerin hangi isimlerle anılarak hangi devre içinde gösterilecekleri meselesi başlıca meseleler olarak belirmektedir. Bu çalışmada, bugüne kadar ileri sürülmüş bazı farklı görüş, yorum ve tasnif kategorileri ekseninde, Eski Türkçe olarak belirtilen Türk dili döneminin başlangıç ve bitiş noktaları ile tarihî dönemler içindeki yeri ve devre sıralamasına göre hangi lehçelere ayrılarak incelendiği hususu üzerinde durulmuş ve özellikle Eski Türkçeden sonra gelişerek farklı devrelere ayrılmış, bilhassa Ortaçağdaki Türk dünyasını yoğun bir şekilde etkileyen siyasî, sosyal ve etnolojik hadiselerin etken olduğu nedenlere bağlı olarak ortaya çıkmış bir yapıya sahip bulunan Orta Türkçe döneminin, Türk dilinin tarihî değişim süreci içindeki yerinin neresi olduğu meselesi irdelenerek gelişiminde etkili bulunan diğer sebeplerin ışığında sınırları ve kapsamı tartışılmıştır.

Anahtar Kelimeler

Türk dili, tarihî dönemler ve devirler, Orta Türkçe

Kaynakça

• Arat, R. R. (1987). Türk Dilinin İnkişafı. Makaleler I. Haz. O. F. Sertkaya. Ankara: TKAE, 598-611. Ata, A. (2002). Harezm - Altınordu Türkçesi. Türk Dili Araştırmaları Dizisi: 36, İstanbul. Barutçu Özönder, F. S. (1992). Türk Dilinin Bugünkü Durumu. Orta Asya’da Türkçe Sempozyumu (Bildiri). AÜ TÖMER, Ankara. Barutçu Özönder, F. S. (1996). ‘Ali Şir Nevâyî Muhakemetü’l-Lugateyn İki Dilin Muhakemesi. Ankara: TDK. Banguoğlu, T. (1964). Eski Türkçe Üzerine. TDAY Belleten, 1964, 77-84. Banguoğlu, T. (2007). Türkçenin Grameri, Ankara: TDK.
• Benzing, J. (1953). Einführung in das Studium der Altaischen Philologie und der Turkologie. Wiesbaden. Bodrogligeti, A. J. E. (2001). A Grammar of Chagatay. Muenchen: Lincom Europa, Borovkov, A. K. (1954). Özbek Yazı Dilinin Kurucusu Ali Şir Nevaî. Çev. R. Uygun. TDAY Belleten, 1954, 59-96. Brockelmann, C. (1928). Mittelturkischer Wortschatz nach Mahmud alKaşgaris Divan Lugat at-Turk. Bibliotheca Orientalis Hungarica I, BudapestLeipzig. Brockelmann, C. (1954). Osttürkische Grammatik der Islamischen Litteratur-sprachen Mittelaisens. Leiden. Caferoğlu, A. (1974). Türk Dili Tarihi II. İstanbul: İÜ Edebiyat Fakültesi. Clauson, G. (1972). A Dictionary of Pre-thirteenth Century Turkish. Oxford. Oxford University Press. Demir, N., Yılmaz, E. (2006). Türk Dili El Kitabı. Ankara: Grafiker. Dilaçar, A. (1964). Türk Diline Genel Bir Bakış. Ankara: TDK. Eckmann, J. (2003). Harezm, Kıpçak ve Çağatay Türkçesi Üzerine Araştırmalar. Haz. O. F. Sertkaya. Ankara: TDK. Eckmann, J. (2005). Çağatayca El Kitabı. Çev. G. Karaağaç. Ankara: Akçağ. Eraslan, K. (1999). Mevlana Sekkakî Divanı. Ankara: TDK. Ercilasun, A. B. (1996). Batı Türkçesinin Doğuşu. Uluslararası Türk Dili Kongresi, 26 Eylül-03 Ekim 1988. Ankara: TDK, 39-45. Ercilasun, A. B. (2008), Türk Dili Tarihi. Ankara: Akçağ. Erdal, M. (2004). A Grammar of Old Turkic. Leiden: Brill. Ergin, M. (2002). Türk Dil Bilgisi. İstanbul: Bayrak. Gabain, A. (2007). Eski Türkçenin Grameri. Çev. M. Akalın. Ankara: TDK. Gülensoy, T. (2010). Türkçe El Kitabı. Ankara: Akçağ. Hacıeminoğlu, N. (1997). Harezm Türkçesi ve Grameri. Ankara: TDK. Hacıeminoğlu, N. (2003). Karahanlı Türkçesi Grameri. Ankara: TDK. Heyet, C. (2008). Türk Dilinin ve Lehçelerinin Tarihî Seyri. Çev. M. Öztürk. Ankara: TDK. Karamanlıoğlu, A. F. (1973). Türk Dili. İstanbul: Dergah. Korkmaz, Z. (2005). Türk Dili Üzerine Araştırmalar (I. C.). Ankara: TDK.
• Köprülü, M. F. (1945). Çağatay Edebiyatı. İslam Ansiklopedisi. III, 2703 Köprülü, M. F. (2009). Türk Edebiyatı Tarihi. Ankara: Akçağ. Öner, M. (1998). Bugünkü Kıpçak Türkçesi. Ankara: TDK. Özkan, M. (2000). Türk Dilinin Gelişme Alanları ve Eski Anadolu Türkçesi. İstanbul: Filiz. Özyetgin, A. M. (2006). Tarihten Bugüne Türk Dili Alanı (Konferans metni). Beijing/China: Chinese Academy of Social Science, Sino-Foreign Relationship Department of Institute of History, 23 January 2006. Pritsak, O. (1959). Das Armenisch-Kiptschakische. Philologiae Turcicae Fundamenta (C. I), Wiesbaden, 74-87. Samoyloviç, A. N. (1942). Orta Asya Edebi Türkçesinin Tarihine Dair. Çev. A. İnan. Ankara: Cumhuriyet Matbaası (DTCF Yıllık Çalışmaları C. I’den Ayrı Basım), 74-94. Sçerbak, A. M. (1953). K istorii uzbekskogo literaturnogo jazyka drevnego perioda. Gordlevskij Armağanı. Moskova, 317-323. Sertkaya, O. F. (1976). Osmanlı Şairlerinin Çağatayca Şiirleri IV. İÜ Türk Dili ve Edebiyatı Dergisi. 22, 169-189. Tekin, Ş. (1974). 1343 Tarihli Bir Eski Anadolu Türkçesi Metni ve Türk Dili Tarihinde Olga-Bolga Sorunu. TDAY Belleten, 1973-1974, 59-157. Tekin, Ş. (1976). Eski Türkçe. Türk Dünyası El Kitabı. Ankara, 142 1 Tezcan, S. (1978). En Eski Türk Dili ve Yazını. Bilim Kültür ve Öğretim Dili olarak Türkçe (Ayrıbasım), Ankara: TTK Basımevi. Timurtaş, F. K. (1976). Küçük Eski Anadolu Türkçesi Grameri. Türkiyat Mecmuası, 18, 331-368. Timurtaş, F. K. (1992). Eski Anadolu Türkçesi. Türk Dünyası El Kitabı (C. II). Ankara: TKAE, 120-145. Tryarski, E. (1968-1972). Dictionnaire Arméno-Kiptchak, d’aprés trois manuscrits des collections Viennoises. Tome I, Fas. I-IV, Warszawa. Vural, H., Toparlı, R. (2004). Kıpçak Türkçesi. Sivas: Dilek Matbaa & Ofset Tesisleri.