Chronica Maiora’s Records on the Mongols

Yıl 2013, Cilt: 2013 Sayı: XVI, - , 01.12.2012

Altay Tayfun Özcan

https://doi.org/10.14225/Joh336

Öz

Matthew Parisiensis who was the one of the most important Engilish historian had wrote a book named Chronica Maiora in the middle of XIII. century. This book gives a lot of informations not only England and France or Germany but also outside of the Europa such as the Middle East or Asia. One of the most important part of Chronica Maiora concerned with the record about Mongol invasion. This book has nearly 30 chapter on Mongol matter. Although some of this he didn’t refrain states his point of view, author never loosed his narrative character and present letters which is kept in the St. Alban’s archive as is. In this study we will examine general value of this sources on Mongol History and present it’s record about them.

Anahtar Kelimeler

Mongols, Europe, Middle East, Frederic IInd, Bela IVth

CHRONICA MAIORA’DA MOĞOLLARA DAİR KAYITLAR

Öz

En önemli İngiliz tarihçilerinden birisi olan Parisli Matthew XIII. yüzyılın ortalarında Chronica Maiora adlı bir eser kaleme almıştır. Eser sadece İngiltere ve Orta Avrupa ile ilgili değil aynı zamanda Ortadoğu ve Asya gibi Avrupa dışında kalan ülkeler hakkında da pek çok bilgi verir. Chronica Maiora’nın en önemli taraflarından birisi de Moğol işgali ile ilgili kayıtlarıdır. Eser Moğol meselesine ilişkin 30’a yakın başlığa sahiptir. Bazı kısımlarda Parisli Matthew değerlendirmelerini ifade etmekten çekinmemesine karşın asla anlatıcı kimliğini kaybetmemiş ve St Alban arşivlerinde saklanan mektupları asıllarına uygun bir şekilde takdim etmiştir. Çalışmamızda eserin Moğol tarihi açısından önemini genel bir şekilde değerlendirdikten sonra Moğollarla ilgili kayıtlarını sunacağız.

Anahtar Kelimeler

Moğollar, Avrupa, Ortadoğu, II. Frederik, IV. Bela

Kaynakça

• Aigle, D.; “The Letters of Eljigidei, Hülegü and Abaqa: Mongol Overtures or Christian Ventriloquism?”, Inner Asia, Vol.7/2005, S.143-162. Ak, M. – Başar, F., İstanbul'un Fetih Günlüğü, Çamlıca yay., İstanbul 20 Aknerli Grigor, Okçu Milletin Tarihi, çev. H.D. Andreasyan, Yeditepe yay, İstanbul 2007. Alaaddin Ata Melik Cuveyni, Tarih-i Cihangüşa, çev. M. Öztürk, Kültür Bakanlığı yay., Ankara 1998. Anderson, A.R.; Alexander’s Gate, Gog and Mogog, and the Inclosed Nations, Cambridge, Massachusets 1932. Andreyeva, M.A.; “Priyem Tatarskih Poslov pri Nikeyskom Dvore”, Sbornik Statey Posvyaşçennıh Pamyati N.P. Kondakova, Praga 1926, s.187-200. Ayönü, Y.; “Dördüncü Haçlı Seferi’nin Batı Anadolu’nun Türkleşme Sürecine Etkisi”, Tarih İncelemeleri Dergisi, C.XXIV, S.1, Temmuz 2009, s.5Bar Gregory Abul Farac (Bar Habraeus), Abul Farac Tarihi, C.II, İngilizceye Çev. E.A.W. Budge, Türkçeye çev. Ö.R. Doğrul, TTK yay, Ankara 19 Barthold, V.V.; Moğol İstilasına Kadar Türkistan, haz. H.D. Yıldız, TTK yay., Ankara 1990. ___ Orta Asya Türk Tarihi Hakkında Dersler, haz. K.Y. Kopraman-İ. Aka, TTK yay, Ankara 2006. Boyle, J.A.; “Alexander and the Mongols”, Journal of the Royas Asiatic Society, No.2/1979, ss.123-136. Brend, N.; At the Gate of Christendon Jews, Muslims and Pagans in Medieval Hungary c.1000-1300, CUP 2001. ___“Defense de la Chretiente et naissance d’une identite: Hongrie, Pologne et peninsule Iberique au Moyen Age,” Anneles Histoire, Sciences Sociales, 5/2005, s.1009-1027. Cheshire, H.T.; “The Great Tatar Invasion of Europe”, The Slavonic Review, Vol.5/No.13, Jun 1926, s.89-105. Claverie, P.V.; “Deux Lettres Inedites de la Premiere Mission en Orient d’Andre de Longjumeau (1246)”, Bibliotheque de l’ecole des chartes, Tome 158/1, 2000, s.283-292.
• Dienes, M.; “Eastern Mission of the Hungarian Dominicans in the First Half of the Thirteenth Century”, Isis, Vol.27, No.2/Aug 1937, s.225-241. Dowson, C.; The Mongol Mission, New York 1955. Draskovitz, Z.T., Tardy, J.; “Some Hungarian Aspects of Early European Maps”, Studia Cartologica, 13/2006, 413-417. Erdem, İ., "Türkiye Selçuklu-İlhanlı İktisadi, Ticari İlişkileri ve Sonuçları", Tarih Araştırmaları Dergisi, S. 33/ 2003, s. 49-67. Ersan, M.; Selçuklular Zamanında Anadolu’da Ermeniler, TTK yay., Fedorov-Davıdov, G.A.; Koçevniki Vostoçnoy Evropı pod Vlastiyu Zoloto Ordınskih Hanov, İzdatel’stvo Moskovskogo Universiteta, Moskva 1966. Fennel, J.; The Crisis of Medieval Russia 1200-1304, Longman Press, London-New York 1990. Friedman, L.J.; “Joinville’s Tartar Visionary”, Medium Aevum, Vol.XXVII/No.1, 1958, s.1-7. Grousset, R.; Stepler İmparatorluğu: Attila, Cengiz Han, Timur, çev. H. İnalcık, TTK yay, Ankara 2011. Guzman, G.G.; Simon of St. Quentin and the Dominican Mission to the Mongol Baiju: A Reappraisal, Speculum, Vol.46/2, 1971, s.232-249. ___“Reports of Mongol Cannibalism in the Thirteenth Century Latin Sources: Oriental Farct or Western Fiction?”, Discovering New Worlds, ed. S.D. Westrem, London-New York 1991, s. 31-68. Halikova, E.A.; “Magna Hungaria”, Voprosı İstorii, No.7/1975, s.37-42. Haytonus, “Flos Historiarum Tere Orientis”, Recueil des Historiens des Croisades, Documents Armeniens, Tome II, Paris 1906. Hornstein, L.H.; “The Historical Background of the King of the Tars”, Speculum, Vol.XVI/No.4, 1941, s.404-414. Ioannisyan, O.M.; “Archeological Evidence for the Development and Urbanization of Kiev from the 8th to the 14th Centuries”, From the Baltic to the Black Sea Studies in Medieval Archeology, ed. D. Austin, Routladge Press, London and New York 1990, s. 285-309. İpatievskaya Letopis, Polnoe Sobranie Russkih Letopisey, İzdanoe Arheografiçeskoy Komissieyu, Tom Vtoroy, Sanktpeterburg 1843. Jackson, P.; “The Crisis in the Holy Land in 1260”, The English Historical Review, Vol.95/376, 1980, s.481-513.
• ___ “The Crusades of 1239-41 and their Aftermath”, Bulletin of the School of Oriental and African Studies, Vol.50, No.1/1987, s.32-60. ___ “The Crusade Against the Mongols (1241)”, Journal of the Ecclesiastical History, Vol.42/1, 1991, s.18. ___“Medieval Christendom’s Encounter with the Alien”, Historical Research, Vol.74/186, 2001, s.347-369. ___ The Mongols and the West 1221-1410, Harlow 2005. Jean de Joinville, Bir Haçlının Hatıraları, çev. C. Kanat, Vadi yay, Kafesoğlu, İ.; Harezmşahlar Devleti Tarihi, (1092-1221), TTK yay, Ankara 2000. Karatay, O.; “Türkler, Dağlar ve Demir: Güney Kafkaslarda Küçük bir Ergenekon”, Güney Kafkasya Dil-Tarih-Kültür İlişkileri Uluslararası Bilgi Şöleni Bildirileri, Ordu 2011, s.489-495. Kargalov, VV.; Konets Ordınskogo İga, Moskva 1984. Kerimüddin Mahmud-i Aksarayî, Müsâmeretü’l-Ahbâr, çev. M. Öztürk, TTK yay., Ankara 2000. Kozlowski, W.; “The Marriage of Boleslaw of Piasts and Kinga of Arpads in 1239 in the Shadow of Mongol Menace”, Medieval Studies in Memory of Zoltan J. Kosztolnyik, Ed. I. Petrovicz et al, Szeged 2010, s.79-99. Kurat, A.N.; IV-XVIII. Yüzyıllarda Karadeniz Kuzeyindeki Türk Kavimleri ve Devletleri, Murat yay, Ankara 1992. Lederer, E.; “Vengersko-Russkie Otnoşeniya i Tataro-Mongol’skoe Naşestvie”, Mejdunarodnıe Svyazi Rossii do XVII v., red. A.A. Zimin, V.T. Paşuto, İzdatel’stvo Akademii Nauk SSSR, Moskva 1961, s.181-202. Letopisnıy Sbornik, İmenuemıy Partiarşey ili Nikonovskoy Letopis’yu, Polnoe Sobranie Russkih Letopisey, Tom X, İzdanoe Po Vısoçayşemu Poveleniyu Arheografiçkuyu Kommissieyu, Sanktpeterburg 1885. Magistri Rogerii, “Epistola in Miserabile Carmen Super Destructione Rengi Hungarie per Tartaros Facta”, Anonymus and Master Roger, translated and edited by J.M. Bak and M. Rady, Central European Press, Budapest-New York 2010, s.133-227. Marco Polo, Dünyanın Hikâye Edilişi: Harikalar Kitabı, C.I, çev. I. Ergüden, İthaki yay, İstanbul 2003. Matthaei Parisiensis, Chronica Majora, Vol. III-VI, ed. H.R. Luard, London 1876-1882.
• Matthew Paris’s English History, trans. J.A. Giles, Vol.I, London 1889, Vol.II, London 1853, Vol.III, London 1854. Matuzova, V.I.; Angliyskiye Srednevekovıye Istoçniki IX-XIII vv., İzdatel’stvo Nauka, Moskva 1979. May, T.; “A Mongol-Ismaili Alliance: Thoughts on the Mongols and Assasins”, Journal of Royal Asiatic Society, Ser.3, 14/3, 2004, s.231-239. Menache, S.; “Tatars, Jews, Saracens and the Jewish-Mongol Plot of 1241”, History, 81/1996, s.319-342. Moğolların Gizli Tarihçesi, çev. M.L. Kaya, Kabalcı yay, İstanbul 2011. Moğolların Gizli Tarihi, terc. A. Temir, TTK yay, Ankara 1995. Monumenta Hungariae Historica, Vol. VII, Pest 1861. Morgan, D.; “Who Ran the Mongol Empire?”, The Journal of the Royal Asiatic Society of Great Britain and Ireland, 1/1982, s.124-136. Negyesi, L.; Muhi Muharebesi”, çev. G. Dilbaş, Tarih Okulu, S.XIV/2013, s.245-265. Novgorodskaya Pervaya Letopis, red. A.N. Nasanov, Moskva-Leningrad 19 Ogle, M.B.; “Petrus Comestor, Methodius and Saracens”, Speculum, Vol.21/3, 1946, s.318-324. Ögel, B.; Sino Turcica: Çingiz Han’ın Türk Müşavirleri, IQ yay, İstanbul 200 Özcan, A.T., “Macar Papaz Julian’ın 1237 Tarihli Moğol Raporu”, Tarih Araştırmaları Dergisi, C.XXIX/S.48, Eylül 2010, s.89-99. ___“Chronica Maiora’da Moğol İmajı”, Tarih İncelemeleri Dergisi, C.XXVII/II, 2012, s.427-458. ___“Moğol Tarihine İlişkin Latince Kaynaklarda Uygurlar”, Türkiyat Araştırmaları Dergisi, S.34/2013, s.147-163. Paşuto, V.T.; “Mongol’skiy Pohod v Glub’ Evropı”, Tataro-Mongolı v Azii i Evrope, red. S.L. Tihvinskiy, İzdatel’stvo Nauka 1977, s.210-227. Paşuto, V.T.; Oçerki po İstorii Galitsko-Volınskoy Rusi, İzdatel’stvo Akademi Nauk SSSR 1950. Paviot, J.; “England and the Mongols”, Journal of the Royal Asiatic Society, Vol.10, No.3/Nov. 2000, s.305-318. Pelliot, P.; “Les Mongols et la Papaute”, Revue de L’Orient Chretien, Tome IV, Tom.XXIV/1924, s.29-139.
• ___ “Les Mongols et la Papaute”, Revue de L’Orient Chretien, Tome VIII, Tom.XXVIII, 1931-32, s.141-222. Reşidüddin, Sbornik Letopisey, Tom. II, per. Yu. P. Verhovskiy, İzdatel’stvo Akademii Nauk SSSR, Moskva-Leningrad 1960. Richard, J.; “L’extreme Orient legendaiere au Moyen Age: Roi David et Pretre Jean”, Annales d’Ethiopie, Vol.2/1957, s.225-244. Rockhill, W.W.; The Journey of William of Rubruck to Eastern Parts of the World, London 1900. Rogers, G.S.; “An Examinaion of Historians Explanations for the Mongol Withdrawal from East Central Europe”, East European Quarterly, XXX/1, Spring 1996, s.3-26. Runciman, S.; Haçlı Seferleri Tarihi, C.II, çev. F. Işıltan, TTK yay, Ankara 2008. Ruysbroeckli Willem, Mengü Han’ın Sarayına Yolculuk (1253–1255), ed. P. Jackson, D. Morgan, çev. Z. Kılıç, Kitap yay, İstanbul 2010. Saunders, J.J.; “Matthew Paris and the Mongols”, Essays in Medieval History presented to Bertie Wilkinson, Toronto 1969, s.116-132. Schein, S.; “Gesta Dei per Mongolos 1300: The Genesis of a Non-Event”, The English Historical Review, Vol.94, No.373/Oct 1979, s.805-819. Schiel, J.; “Crossing Paths between East and West”, Historical Social Research, Vol.34/2, 2009, s.161-183. Schmeider, F.; “Cum hora undecima: The Incorporation of Asia into the orbis Christianus”, Christianizing Peoples and Converting Individuals, ed. G. Armstorng, I.N. Wood, Brepols Publ. 2000, s.259-265. ___“Christians, Jews, Muslims-and Mongols: Fitting a Foreign People into the Western Christian Apocalyptic Scenario”, Medieval Encounters, Vol.12/2, 2006, s.274-295. Simon de Saint Quentin, Bir Keşişin Anılarında Tatarlar ve Anadolu 1245–1248, çev. E. Özbayoğlu, Daktav yay, Antalya 2006. Sinor, D.; “Un Voyageur du Treizieme siecle: Le Dominicain Julien de Hongrie”, Bulletin of the School of Oriental and Africal Studies, Vol.14/No.3, s.589-602. Spuler, B.; İran Moğolları, çev. O. Köprülü, TTK yay., Ankara 1987. Strayer, J.R.; “The Political Crusades of the XIIIth Century”, A History of the Crusades, genr. ed. K.M. Setton, Vol.II, University of Winconsin Press 1969, s.343-377.
• Sweeney, J.W.; “Thomas of Spalato and the Mongols: A Thirteenth Century Dalmatian View of Mongol Customs”, Florilegium, Vol.IV/1982, s.156-183. Sweeney, J.R.; “‘Spurred on by the Fear of Death’: Refugees and Displaced Populations during the Mongol Invasion of Hungary”, Nomadic Diplomacy, Destruction and Religion from Pasific to the Adriatic, ed. M. Gervers and W. Schlepp, Toronto 1994, s.34-62. Thomae Archidiaconi Spalatensis, Historia Salonitanorum atque Spalatinorum Pontificum, edited, translated and annotated by D. Kabric et al, Central European University Press, Budapest-New York 2006. Troitskaya Letopis, rek. M.D. Priselkov, İzdatel’stvo Akademi Nauk SSSR, Moskva-Leningrad 1950. Turan, O.; Selçuklular Zamanında Türkiye, Ötüken yay, İstanbul 2004. Vasary, I.; Cumans and Tatars: Oriental Military in the Pre-Ottoman Balkans 1185–1365, Cambridge University Press 2005. Voegelin, E.; “The Mongol Orders of Submission to European Powers 1245-1255”, The Collected Works of Eric Voegelin, Vol.X, ed.E. Sandoz, University of Missouri Press, Columbia-London 2000, s.76-125.