The Tombstones Which Belong To Chechenian Ingusheitan Emigrees In The District Center Of Beyşehir

Yıl 2013, Cilt: 2013 Sayı: XVI, - , 01.12.2012

Hüseyin Muşmal Mustafa Çetinaslan

https://doi.org/10.14225/Joh314

Öz

The new street in which the Chechenian-Ingusheitan Emigrees were settled at the begining of 20. Century, was named as Hamidiye representing to Sultan Abdülhamid 2nd. The families who descendant from Chechenian- Ingusheitan Emigrees who settled to Beyşehir, are living on this street even now. In our study 38 tombstones which were written with Arabic letters by using Ottoman Turkish in two seperate graveyards belong to Chechenian- Ingusheitan Emigrees in Hamidiye Street, were investigated in terms of historically and art historically. 33 of these tombstones are in Lower graveyard and 5 of them are in Upper Graveyard. It was emphasised on the tombstones whose artistries get behind of identitiy features that these persons who were tombowner came from Caucasia. Being only a headstone on the tomb, being shaped coarsely some of them and not being seen ornamentation generally on them, it must be related with economic problems and social impossibleness which were lived as a natural result of migrate

Anahtar Kelimeler

Beyşehir, Tombstones, Chechenian, Emigree, Ottoman

BEYŞEHİR İLÇE MERKEZİNDEKİ ÇEÇEN-İNGUŞ MUHACİRLERİNE AİT MEZAR TAŞLARI

Öz

20. yüzyılın başlarında, Beyşehir’e Kafkasya’dan gelen Çeçen-İnguş muhacirlerin yerleştirilmesiyle birlikte meydana gelen yeni mahalleye Sultan 2. Abdülhamid’in adına izafeten Hamidiye ismi verilmiştir. Bugün hala aynı adla anılan mahallede Beyşehir’e yerleşen Çeçen-İnguş muhacirlerin soyundan gelen aileler yaşamaya devam etmektedir. Çalışmamızda Hamidiye Mahallesi’nde bütünüyle muhacirlere ait olan iki ayrı mezarlık alanındaki Arap harfleri ile Osmanlı Türkçesi kullanılarak yazılmış olan 38 mezar yapısı, tarih ve sanat tarihi ölçütlerine göre incelenmiştir. Söz konusu mezar taşlarından 33 tanesi Aşağı ve 5 tanesi Yukarı Mezarlık’ta yer almaktadır. Sanatsal özellikleri, kimlik bildirme özelliklerinin gerisinde kalan mezar taşlarında, mezarda yatan kişilerin Kafkasya’dan Anadolu’ya geldikleri sıklıkla vurgulanmıştır. Mezarlara dikilen taşların sadece baş taşı olması, bir kısmının kabaca biçimlendirilmiş olması ve genel anlamda süslemeye yer verilmemesi de göçün doğal bir sonucu olarak yaşanan ekonomik sıkıntılar ve sosyal imkânsızlıklarla alakalı olmalıdır.

Anahtar Kelimeler

Beyşehir, Mezar Taşları, Çeçen, Muhacir, Osmanlı,

Kaynakça

• A- Arşiv Kaynakları: 1-Başbakanlık Osmanlı Arşivi (BOA) BOA, Temettuat Defterleri, (ML.VRD.TMT), Nr. 9820. BOA, A. MKT. MHM, Nr. 514-25. BOA, A. MKT. MHM, Nr. 517-21. BOA, A. MKT. MHM, Nr. 522/17. BOA, DH. KMS, Nr. 48/56. BOA, DH. KMS, Nr. 53-3/2. BOA, DH. KMS, Nr. 53-2/36. BOA, DH. MKT, Nr. 1016/26. BOA, İD, 5 S 1321. BOA, İ. ML, Nr. 13 Z 1320. BOA, İ. ML, Nr. 53/54. 3-Başbakanlık Cumhuriyet Arşivi (BCA): BCA, Nr. 18. 81/38.1934. 3-Süreli Yayınlar
• H.1300 (1883) Konya Vilâyeti Sâlnâmesi, Defa 16, Konya Vilâyet Matbaası, 1300/1883. BYayınlanmış Kaynaklar: Arık, Remzi Oğuz (1956), Ankara-Konya-Eskişehir, Yazılıkaya Gezileri, (Haz. Tahsin Özgüç), Ankara. Arslan, Aslı Sağıroğlu (2005), Kayseri Zamantı Irmağı Çevresindeki Bezemeli Mezar Taşları, Kayseri. Arslan, Ayşegül (2007), Edirne Üç Şerefeli Cami Haziresi Mezar Taşları, Ankara, (G.Ü. Sosyal Bilimler Enstitüsü, Sanat Tarihi Anabilim Dalı Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi). Aşıkpaşa (1985), Âşıkpaşaoğlu Tarihi, (Haz. A. Nihal Atsız), Ankara. Bacque-Grammon, Jean-Louis – Vatin, Nicolas – Laqueur, Hnas-Peter (1990), “Tarihsel Kaynak Olarak Osmanlı Mezarlıkları, Uygulanan Yöntemler ve Bilgisayarda Yapılabilecek İşlemler”, Erdem, 6, 16, Ankara, 197-216.
• Bacque-Grammont, Jean-Louis (1996), “Osmanlı Mezarlıklarının İncelenmesi: Yöntemler ve Geleceğe Dönük Düşünceler”, İslâm Dünyasında Mezarlıklar ve Defin Gelenekleri I, (Ed. Jean-Louis Bacque-Grammont) Ankara, 135-157. Biçici, H. Kamil (2012), “Osmanlı Dönemi Ortakent Başlıklı Mezar Taşları”, Turkish Studies - International Periodical For The Languages, Literature and History of Turkish or Turkic, Volume 7/4, Fall 2012, Ankara, 1063-1105. Bozkurt, Nebi (1998), “Sembol Olarak Hilâl”, TDVİA, Cilt: 18, İstanbul, 13- Çakar, Gülşen (2007), Bursa Emir Sultan Mezarlığı’ndaki 18. Ve 19. Yüzyıl Mezar Taşları, Ankara, (G. Ü. Sosyal Bilimler Enstitüsü Sanat Tarihi Anabilim Dalı Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi). Çal, Halit – Ataoğuz Çal, Özlem (2008), Kastamonu Atabey Gazi Camisi ve Türbesi Hazirelerindeki Mezar Taşları, Ankara. Çal, Halit (2000), “İstanbul Eyüp’teki Erkek Mezartaşlarında Başlıklar”. Tarihi Kültürü ve Sanatıyla III. Eyüpsultan Sempozyumu Tebliğler (28-30 Mayıs 1999). İstanbul, 226-241. Çal, Halit (2007), “Göynük (Bolu) Şehri Mezar Taşları”, Vakıflar Dergisi, 30. Sayı, Ankara, 307-395. Çal, Halit-İltar, Gazanfer (2011), Giresun İli Mezar Taşları, Ankara. Canyurt, Filiz (2007), Kastamonu Şehri İsmail Bey Külliyesi, Saray Camisi, Hepkebir Camisi, Muzafferiddin Gazi Türbesi Hazirelerinde Bulunan Mezar Taşları, Ankara, (G. Ü. Sosyal Bilimler Enstitüsü Sanat Tarihi Anabilim Dalı Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi). Çetinaslan, Mustafa (2013), “İnegöl Kavaklaraltı Mezarlığındaki Muhacirlere Ait Mezar Taşları”, İdil Sanat ve Dil Dergisi, Cilt: 2, Sayı: 6, 2013, 158-1 Çoruhlu, Yaşar (1997), “Orta Asya’dan Anadolu’ya Çatma lahit veya Taş Sandukalarda Görülen Hançer-Bıçak Tasvirlerinin Sembolizmi”, 1. Eyüp Sultan Sempozyumu –Tebliğler, İstanbul, 60-70. Çulpan, Cevdet (1961), Serviler, Cilt: I-II, İstanbul. Demircioğlu, Halil – İnalcık, Halil (1947), “Tarih Enstitüsünün Orta Anadolu Gezisi”, AÜDTCFD.,V, Ankara.
• Doğan, Burcu (2009), Edirne Gazi Mihal Camisi Haziresi’ndeki Mezar Taşları, Edirne, (Trakya Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Sanat Tarihi Anabilim Dalı Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi). Jüthner, Julıus - Knoll, Frıtz – Patsch, Karl - Swobboda – Heinrich (1903), Archaologısche Expedıtıon, Vorlaufıger Berıcht, Über Eıne Im Auftrage Der Gesellschaft Unternommene Archaologısche Expedıtıon Nach Kleınasıen (Sommer 1902), Prag. Kara, Hacer-Danışık, Şerife (2005), Konya Mezarlıkları ve Mezar Taşları, Konya. Konyalı, İbrahim Hakkı (1991), Abideleri ve Kitabeleriyle Beyşehir Tarihi, (Haz. Ahmet Savran), Erzurum. Laqueur, Hans-Peter (1996), “Mezartaşları Başlıkları Tasnifi Hakkında Bazı Mülahazalar”, İslâm Dünyasında Mezarlıklar ve Defin Gelenekleri I, (Ed. Jean-Louis Bacque-Grammont) Ankara, 159-163. Laqueur, Hans-Peter (1997), Hüve’l-Baki, İstanbul’da Osmanlı Mezarlıkları ve Mezar Taşları, Çev. Selahattin Dilidüzgün. İstanbul. Mehmet Neşri (1995), Kitab-ı Cihannümâ, II, (Yay. Faik Reşit Unat Mehmet A. Köymen), Ankara. Muşmal, Hüseyin (2005), XIX. Yüzyılın İlk Yarısında Beyşehir ve Çevresinin Sosyal ve Ekonomik Yapısı (1790-1864), Konya (Selçuk Üniversitesi Sosyal Bilimler Ensititüsü Yayınlanmamış Doktora Tezi). Muşmal, H., – Çetinaslan, M., “Konya İli Beyşehir İlçesi fasıllar Köyü Mezar Taşları”, Turkish Studies - International Periodical For The Languages, Literature and History of Turkish or Turkic, Volume 8/7 Summer 2013, Ankara, 323-354. Naumann, Rudolf (1998), Eski Anadolu Mimarlığı, Ankara. Nermutlu, Bedri – Öcalan, Hasan Basri (2011), Tarihi Bursa Mezar Taşları – I, Bursa Hazireleri, İstanbul. Sekendiz, Serap (1998), Yenikapı Mevlevihanesi Mezartaşlarına Sanatsal Eleştiri Açısından Bir Bakış, Ankara, (G.Ü. Sosyal Bilimler Enstitüsü Resim-İş Eğitimi Bölümü Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi). Tibet, Aksel-Işın, Ekrem-Yelkenci, Dilek (1996), “Stelae Turcicae VIII Yenikapı Mevlevihanesi Haziresi”, İslâm Dünyasında Mezarlıklar ve Defin Gelenekleri I, (Ed. Jean-Louis Bacque-Grammont), Ankara, 223-281.
• Topçu, Sultan Murat (2009), “Talas İlçe Mezarlığında (Cemil Baba Mezarlığı) Yer Alan Bezemeli Mezar Taşları”, Adıyaman Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, Yıl: 2, Sayı: 3, 141-175. Totaysalgır, Gaffar (1935), Eti Tapınaklarından Gargara İkizin Eti Tapınağı, Konya. Tuncel, Gül (1989), Batı Anadolu Bölgesinde Cami Tasvirli Mezartaşları, Ankara. Turan, Osman (1933), Selçuklular Zamanında Türkiye, İstanbul. Uyanık, Necmi (1996), “Vatana Can Verenler: Mehmet Nazım ve Süleyman Sırrı Ekseninde Beyşehir Kuvâ-yı Milliyesi”, I. Uluslararası Beyşehir ve Yöresi Sempozyumu Bildiriler Kitabı, 11-13 Mayıs 2006, Konya, 519-5 Uzunçarşılı, İsmail Hakkı (1988), Anadolu Beylikleri ve Akkoyunlu, Karakoyunlu Devletleri, Ankara. Yılmaz, Mehmet (1996), Konya Vilâyetinde Muhacir Yerleşmeleri 18541914, (SÜSBE, Yayınlanmamış Doktora Tezi), Konya. Yinanç, Mükrimin Halil (1944), Türkiye Tarihi Selçuklular Devri, İstanbul.