Germean Imperialism And Archeaological Excavations On Osmanli Land

Yıl 2013, Cilt: 2013 Sayı: XV, - , 01.12.2012

Hatice PALAZ Erdemir - Halil Erdemir

https://doi.org/10.14225/Joh281

Öz

Southwestern Asia (known as the Middle East) which includes Anatolia, attracted the worlds attention to its land with its rich heritage created thousands of years. The place where the Osmanlı culture and civilisation emerged, was also based on the some wonders of the ancient world left behind by the earlier civilisations. Invisible and intangible moral culture and the differing and various types of remains became common values of contemporary states and world to be claimed. It is controversial whether the Osmanlı was fully aware of the importance of these extants but it is clear that it did not meet any cultural piece of ancient remains peculiar, just because they relinquished by different ancient nations, as today's extreme nationalist views. Buildings and other structures in the new conquered territories were never destroyed or demolished but they were repaired or restored and upkept for the use of Osmanlı. Yet, the artistic, cultural and historical values of these remains were probably evaluated only during the late Osmanlı period. The documents gathered from the Osmanlı and European archieves reveal that the Osmanlı began to understand the reasons of the feverish archeaological excavations which were began at the end of the 18th and at the beginning of 19th centuries on its land, only at the beginning of the 20th century. The antique sources which were translated into the European languages aroused inquisitives curiousity and desire to come to Osmanlı territories. Some of the travellers and itinerants who saw the remnants of Hellen, Roman and Christian values as the basis of their culture or wanted to see other remains from earlier civilisations, decided to uncover, explore and even exerted on taking them to their own countries. This initiated a new motion in European world on Osmanlı. This study will concentrate on the activities of Germans on ancient history and archaeological researchs held within the Osmanlı State depending upon the documents provided especially from the Prime Ministry Osmanlı Archive in Istanbul and German documents from the Politisches des Archiv Auswärtigen Amtes in Berlin.

Anahtar Kelimeler

Ancient history, archaeology, historical materials, museum, restoration, archaeological excavation,

ALMAN EMPERYALİZMİ VE OSMANLI TOPRAKLARINDA ARKEOLOJİ

Öz

Binyıllar boyunca farklı kültür ve medeniyetlerin kurulduğu, Anadolu’yu da içine alan Güneybatı Asya (Ortadoğu), zengin tarihi değerleriyle bütün dünyanın dikkatini üzerine çekmiştir. Osmanlı Devleti’nin doğduğu, kültür ve medeniyetinin oluştuğu ve geliştiği yer de bu eski dünyanın harikalarının, yeraltı ve yerüstü zenginlikleri halinde geride bırakıldığı topraklardır. Gözle görülüp, elle tutulamayan, ancak eski kültürlerden bir sonraki topluluğa geleneksel yollarla yaşatılarak aktarılan manevi kültür ve geride bırakılan şekillenmiş her türlü eserle bütün ya da parça parça günümüze kadar ulaşmış olan maddi kültür kalıntıları artık yaşayan toplumun ve dünyanın da sahip çıkması gereken ortak değerler olmuştur. Osmanlı Devleti’nin kurulduğu ve geliştiği çağlarda, bu değerlerin ne kadar farkında olup olmadığı konusu tartışmalı olmakla birlikte, Osmanlı, karşılaştığı yeni kültürlerin başka milletlerin ürünü olup olmamasını günümüz aşırı milliyetçi bakış açılarından çok farklı değerlendirmiştir. Ele geçirilen yerlerde ayakta kalan yapıların yıkılması yerine, işe yarayacak halde restore edilerek kullanılmaları sayesinde bu yapılar, bakım ve onarım görebilmiş ve varlığını devam ettirmiştir. Ancak bu eserlerin aynı zamanda birer sanat, kültür ve tarihi değerinin olduğunun farkına varılmasının, Osmanlı’nın geç dönemlerine rastladığı belgelerden anlaşılmaktadır. Belgelere göre Osmanlı Devleti yetkilileri, 18. yüzyıl sonları-19. yüzyıl başlarından itibaren toprakları üzerinde başlatılmış olan hummalı tarihi eser araştırmalarının sebebini ancak 20. yüzyıl başlarında anlamlandırmaya başlamıştır. Batı dillerine tercüme edilen antik kaynakların Avrupa’da çeşitli sebeplerle ilgi ve merak uyandırması ve iştah kabartması, pekçok gezginin Osmanlı topraklarında belirmesine yol açmıştır. Gezgin ve seyyahların bir kısmı özellikle kendi kültürlerine temel oluşturmak için Hellen, Roma ve Hıristiyanlık kültürüne ya da daha eskiye ait olan eserleri görmek, keşfetmek ve hatta ülkelerine götürmek için yeni bir çaba içerisine girmişlerdir. Bu, Avrupa dünyasında yeni bir hareketin başlamasına sebep olmuştur. Bu çalışmada, başta özellikle İstanbul Başbakanlık Osmanlı Arşivi olmak üzere Berlin’de Politisches des Archiv Auswärtigen Amtes’daki Alman belgelerine dayanarak Devlet ve şahıslar nezdinde, Almanlar’ın Osmanlı Devleti içerisinde yaptıkları eskiçağ ve arkeoloji araştırmaları ve bunların sonuçları ele alınacaktır.

Anahtar Kelimeler

Eskiçağ tarihi, arkeoloji, tarihi eser, müze, restorasyon, arkeolojik kazı, Osmanlı, Avrupa, Almanya.

Kaynakça

• BOA İ. MF. 1317 N/1.
• BOA İ. MF 1320 Z./3.
• BOA İ. MF. 1323 N./1.
• BOA İ.92 (B.E.O) 320872/ 321077.
• Politisches Archiv des Auswärtiges Amts, R 14149-Turkei No: 197, belge no. 76 ve eki-1901-1904.
• Anderson, Matthew Smith (2001), Doğu Sorunu, 1774-1923: Uluslararası İlişkiler Üzerine Bir İnceleme, çev: İdil Eser, İstanbul.
• Apaydın, Ahmet (2009), “Sultan İkinci Abdülhamid Han’ın Petrol Araştırmaları”, Yedikıta, Şubat 2009, sayı 6, İstanbul, 20-25.
• Armağan, Mustafa (2006), Abdülhamid’in Kurtlarla Dansı, Ufuk Kitap, İstanbul.
• Berliner, Rudolf&Borchardt, Paul (1922), Silberschmiedearbeiten Aus Kurdistan, D. Reimer/E. Vohsen, Berlin. [Türkçesi için bkz. Berliner, Rudolf&Borchardt, Paul (2001), Kürdistan'da Gümüş İşlemeciliği, çev: Neşe Köker, Avesta Yayınları, İstanbul.]
• Çalık, Ramazan (2001), Atatürk ve 1900 Sonrası Türkiye Hakkında Yazılmış Almanca Eserler Bibliyografyası, Celal Bayar Üniversitesi Yüksek Öğrenim Vakfı, Manisa.
• Dörpfeld, Wilhelm (1896), Das griechische Theater, Weidmannsche Buchhandlung, Berlin.
• Dörpfeld, Wilhelm (1902), Troja und Ilion, Beck & Barth, Athens.
• Dörpfeld, Wilhelm (1914), Olympia in römischer Zeit, Weidmannsche Buchhandlung, Berlin.
• Dörpfeld, Wilhelm (1927), Alt-Ithaka: Ein Beitrag zur Homer-Frage, Studien und Ausgrabungen aus der insel Leukas-Ithaka, R. Uhde, München, 1927.
• Dörpfeld, Wilhelm (1935), Alt-Olimpia: Untersuchungen und ausgrabungen zur geschichte des ältesten heiligtums von Olympia und der älteren griechischen kunst, E. S. Mittler & sohn, Berlin.
• Dörpfeld, Wilhelm (1937a), Meine Tätigkeit für die griechische Archäologische Gesellschaft, Archaiologikē Hetaireia, Athenais.
• Dörpfeld, Wilhelm, and Walther Kolbe (1937b), Die beiden vorpersischen Tempel unter dem Parthenon des Perikles, Verlag von E.S. Mittler & Sohn, Berlin.
• Eisenstein, Baron Richard von (1912), Reise nach Konstantinopel, Kleinasien, Rumaenien, Bulgarien und Serbien, Wien.
• Endres, Franz Karl (1919), Die Ruine des Orients; Tûrkische Siaedtebilder, Mûnchen und Leipzig.
• Erdemir, Halil (2008), “The Turkish Role in the Establishment of Israel and its International Expectations”, Proceedings of the International Symposium on Turkish Republic 22-24 October 2008, Editörler: B. Kodaman & S. Seydi, Süleyman Demirel Üniversitesi Fen-Edebiyat Fakültesi Tarih Bölümü Atatürk İlkeleri ve İnkılâp Tarihi Bölümü, Isparta 2008, 402-409.
• Erdemir, Halil (2009), “İkinci Meşrutiyet’in İlanı ve Uygulanmasında Nesim Masliah’ın Rolü”, 100.Yılında II.Meşrutiyet Gelenek ve Değişim Ekseninde Türk Modernleşmesi, Uluslar arası Sempozyumu Bildiriler, Yayına Hazırlayanlar: Zekeriya Kurşun ve diğerleri, Marmara Üniversitesi ve Kültür ve Turizm Bakanlığı, İstanbul 2009, 321-328.
• Eyive, Semavi (1985), “Bizantinoloji’nin Kurucusu Krumbacher’in 1884- 1885’te Osmanlı Devleti’nde Gördükleri”, Tarih ve Toplum, Kasım 1985, sayı 23, İstanbul, 57-64.
• Gündoğdu, Raşit, Erkan, Kemal ve Temiz, Ahmet (2008), Kırımîzade Mehmed Neş’et Efendi Tarafından Sultan İkinci Abdülhamîd Han’a Takdim Edilen Jurnallerin Tahkik Raporları, ikinci baskı, Çamlıca Basım Yayım, İstanbul.
• Herzl, Theodor (1956), The Diaries of Theodor Herzl, edt. And transl. by Marvin Lowenthal, New York.
• Humann, Karl (1931), “Berichte”, in Der Entdecker von Pergamon. Carl Humann, Carl Schuchhardt & Theodor Wiegand (Ed.), Berlin 1931 (2nd ed.).
• Humbert, Gustav (1927), Konstantinopel-London-Smyrna. Skizzen aus dem Leben eines kaiserlich-deutschen Auslandsbeamten, Berlin.
• Kaiser, Hilmar (1997), İmperialism, Racisim and Development Theories- The construction of a Dominant Paradigm on Otoman Armenians, Gonidas Institute, Michigan.
• Koçoğlu, Özcan F. (2009), “Sultan İkinci Abdülhamid Han’ın Filistin’de Toprak Satışını Yasaklaması”, Yedikıta, Şubat 2009, sayı 6, İstanbul, 10-19.
• Körte, Gustav&Körte, Alfred (1904), Gordion: Ergebnisse der Jahrbuch Ausgrabung im Archaeologischen Instituts, Erganzungsheft V, Reimer, Berlin. 1900, Jahre des Kaiserlich Deutschen
• Lindenberg, Paul (1902), Auf deutschen Pfaden im Orient, Dümmler, Berlin.
• Marchand, Suzanne L., (2008), “Kultur and the World War” in Histories of Archeaology: A Reader in the History of Archeaology, edt. By Murray, Tim& Evans, Christopher, Oxford University Press, Oxford, NewYork, 238-278.
• Muşmal, Hüseyin (2009), Yabancıların İzinde Osmanlı (Konya ve Çevresinde Araştırma Yapan Yabancılar (1876-1914), Me-Sa Yayınları, Konya.
• Palaz Erdemir, Hatice ve Erdemir, Halil (2005), “Kültürel Mirasın Korunması ve Ülke Kalkınmasındaki Önemi”, Türk Kültürü, Türk Kültürünü Araştırma Enstitüsü, Sayı 505-506, Mayıs-Haziran 2005, Yıl XLIII, 129-144.
• P. Erdemir, Hatice ve Erdemir, Halil, “Kudüs’te Yahudi İsyanı ve Yahudiler” History Studies International Journal of History, Ortadoğu Özel Sayısı, Middle East Special Issue 2010, 117-136.
• Peck, William H (2001), “Lepsius, Karl Richard”, in The Oxford Encyclopedia of Ancient Egypt, edited by Donald Bruce Redford, Vol. 2 of 3 vols., Oxford University Press and The American University in Cairo Press, Oxford, New York, and Cairo, 289–290.
• Pınar, İlhan (1997)a,“Talihsiz Bir Gezgin-Otto Friedrichs von Richter’in İzmir’i 1815”, Tarih ve Toplum, cilt 27, sayı 157, İstanbul, 50-53.
• Pınar, İlhan (1997)b,“Alman Gezgini J. P. Fallmerayer’in Gözüyle Trabzon”, Tarih ve Toplum, cilt 27, sayı 159, İstanbul, 8-11.
• Pınar, İlhan (1997)c, “Karsten Niebuhr’un Gözüyle 1760’larda Mardin ve Diyarbakır”, Tarih ve Toplum, cilt 27, sayı 161, İstanbul, 41-45.
• Pınar, İlhan (1997)d, Hacılar, Seyyahlar, Misyonerler ve Gezginlerin Gözüyle Osmanlı Döneminde İzmir (1608-1918), İzmir.
• Richter, Otto Friedrich von (1822), Wallfahrten im Morgenlande, Berlin.
• Schiltberger, Johannes (1995), Türkler ve Tatarlar Arasında (1394- 1427), çev: Turgut Akpınar, İletişim Yayınları, İstanbul.
• Schulte, Eduard (1974), Humann, Carl, in Neue Deutsche Biographie, Band 10, Duncker & Humblot, Berlin.
• Schweinitz, Hermann, Hans Graf von, (1906), in Kleinasien-Ein Reitausflug durch das innere Kleinasiens im Jahre 1905, Dietrich Reimer, Berlin.
• Silberman, Neil Asher (1990), Between Past and Present: Archaeology, Ideology, and Nationalism in the Modern Middle East, Doubleday, New York. Stupperich, Reinhard (1985), Carl Humann, in Westfälische Lebensbilder, Band 13, Münster.
• Terzi, Arzu (2009), Bağdat-Musul’da Abdülhamid’in Mirası Petrol ve Arazi, Timaş Yayınları, İstanbul.
• Tolstikov, Vladimir and Treister, Mikhail (1996), The Gold of Troy, Searching for Homer's Fabled City, (A catalog of the artifacts Schliemann excavated at Troy, with photographs), Harry N. Abrams.
• Traill, David A. (1995), Schliemann of Troy: Treasure and Deceit, St. Martin's Press, New York.
• Türker, Orhan (1998), “İstanbul Rum Edebiyat Derneği (1861-1923)”, Tarih ve Toplum, Temmuz 1998, sayı 175, İstanbul, 4-9.
• Yalçınkaya, Alaeddin (2006), Sömürgecilik Pan-İslamizm Işığında Türkistan 1856’dan Günümüze, Lalezar Kitabevi, Ankara.
• Yarcı, Güler (2009), “Osmanlı İmparatorluğu’nda Alman Hastaneleri”, I. Uluslararası Tarihi ve Kültürel Yönleriyle Türk-Alman İlişkileri Sempozyumu, 8-10 Ekim 2009, Konya. Wratislaw, Wenceslaw (1981), İmparatorluğu’ndan Çizgiler, çev: M. Süreyya Dilmen, Karacan Yayınları, İstanbul.
• Anılar: 16. Yüzyıl Osmanlı İnternet
• Fuhrmann, Malte “Visions of Germany in Turkey: Legitimizing German Imperialist http://users.ox.ac.uk/~oaces/conference/papers/Malte_Fuhrmann.pdf- (31.08.2009-saat 12.28). of the Otoman Empire”,
• Fuhrmann, Malte (2003), “Cosmopolitan imperialists and the ottoman port cities. Conflicting logics in the urban social fabric”, Chaiers de la Mediterranee, vol. 67, http://cdlm.revues.org/index128.html.
• http://en.wikipedia.org/wiki/Gustav_K%C3%B6rte.
• http://www.specialcamp11.fsnet.co.uk/Konteradmiral%20Hans Hermann%20Graf%20von%20Schweinitz%20und%20Krain%20Freiherr%20v on%20Kauder.htm- (02.10.2009).