Kurdish Tribes In The Region According To The Iranian Azerbaijan Research Report Of The General Staff Dated 1927

Yıl 2013, Cilt: 2013 Sayı: XV, - , 01.12.2012

Emin Özdemir - Ali Çakırbaş

https://doi.org/10.14225/Joh308

Öz

From the Ottoman Empire to the early years of the Republic, uncontrolled behavior of the residential Kurdish tribes along the border of the two countries used to be effective in the development of relations with Iran. Kurdish tribes that didn’t recognize the central authority acted according to the changing balance of power in the region. The main reason for the disputes between the two countries used to be those attitudes of the tribes. This kind of uncontrolled behavior of the Kurdish tribes which continued in the early years of the Republic not only presented a threat to the internal security of both Iran and Turkey but also prevented the Turkish-Iranian relations from being on a solid foundation. A comprehensive report on the Kurdish tribes threatening the internal security on the other side of the border was drawn up by Turkish General Staff in 1927. The aim of this study is to throw a light on the activities of the Iranian Kurdish tribes living in Iranian Azerbaijan in light ofintelligence work called “Iranian Azerbaijan Research Report” prepared by the General Staff.

Anahtar Kelimeler

Turkish-Iranian relations, Iranian Azerbaijan, Kurdish tribes, Kurdish rebellions, The Turkish-Irani

1927 TARİHLİ GENELKURMAY’IN İRAN AZERBAYCAN’I TEDKİK RAPORUNA GÖRE BU BÖLGEDEKİ KÜRT AŞİRETLERİ

Öz

Osmanlı Devleti’nden Cumhuriyet’in ilk yıllarına kadar İran ile olan münasebetlerin gelişiminde, iki ülkenin sınır boyunda meskûn Kürt aşiretlerin kontrolsüz davranışları etkili olmuştur. Merkezi otoriteyi tanımayan Kürt aşiretleri, bölgedeki değişen güç dengelerine göre hareket etmişlerdir. Aşiretlerin bu tutumları iki ülke arasındaki anlaşmazlıkların temel sebebi olmuştur. Cumhuriyet’in ilk yıllarında da devam eden Kürt aşiretlerinin kontrol dışı bu türlü davranışları gerek Türkiye’nin gerekse de İran’ın iç güvenliğinde tehlike oluşturduğu gibi Türk-İran münasebetlerinin sağlam temellere oturmasını da engellemiştir. 1927’de Türk Genel Kurmay’ı iç güvenliği tehdit eden sınırın diğer tarafındaki Kürt aşiretler hakkında kapsamlı bir rapor hazırlattırmıştır. Yapmış olduğumuz bu çalışmanın amacı, Genel Kurmay’ın hazırlattığı “İran Azerbaycan’ı Tetkik Raporu” isimli istihbarat çalışması ışığında İran Azerbaycan’ında yaşayan Kürt aşiretlerin faaliyetlerine ışık tutmaktır.

Anahtar Kelimeler

Türk-İran ilişkileri, İran Azerbaycan’ı, Kürt aşiretleri,

Kaynakça

• ARMAOĞLU Fahir (1995), 20. Yüzyıl Siyasi Tarihi, Ankara.
• AS Efdal (2010), “XVI. YY’dan Cumhuriyet’in İlk Yıllarına Kadar Türkİran Sınır Sorunları ve Çözümü”, Ankara Üniversitesi Türk İnkılâp Tarihi Enstitüsü Atatürk Yolu Dergisi, S.46, ss.219-253. AZER San’an (1942), İran Türkleri, Cumhuriyet Matbaası, İstanbul. BAYKARA Hüseyin (1978), İran İnkılâbı ve Azatlık Hareketleri, İstanbul. BLAGA Rafael (1997), İran Halkları El Kitabı, Yeni Zamanlar Dağıtım, İstanbul. BRUİNESSEN Martin Van (2006), “ A Kurdish Warlord on the Turkish persian Frontier in the Early Twentieth Century, Ismail Aga Simko” Iran and The First World War, Edit. Touraj Atabaki, New York. BURKAY Kemal (2008), Geçmişten Bugüne Kürtler ve Kürdistan Coğrafya Tarih Edebiyat, Deng Yayınları. CHALİAND Gerard (1993), A People Without A Country, New York. ÇADIRCI Musa (1991), Tanzimat Sürecinde Anadolu Kentlerinin Sosyal ve Ekonomik ve Sosyal Yapıları, Ankara. ÇADIRCI Musa (2006), Tanzimat’ın Uygulanmasında Karşılaşılan Bazı Güçlükler”, Tanzimat Değişim Sürecinde Osmanlı İmparatorluğu, Phonix Yayınevi, Ankara. ÇETİNSAYA Gökhan (2000) “Milli Mücadeleden Cumhuriyete Türkİran İlişkileri 1919-1925”, Atatürk Araştırma Merkezi Dergisi, C.XVI, Ankara. ss.769-796. David Mc Dowall, A Modern History Of the Kurds, New York, 2004, s. DOĞAN Cabir (2010), “Bedirhan Bey İsyanı; Tanzimat’ın Diyarbakır ve Çevresinde Uygulanmasına Karşı Bir Tepki Hareketi”, Süleyman Demirel üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi S.12, ss.18-34. DOĞAN Cabir (2011), “Tanzimat’ın Van’da Uygulanması ve Han Mahmud isyanı”, Turkish Studies, V.3/2, ss.147-162.
• İran Azerbaycanı Tedkik Raporu (1927),Türkiye Cumhuriyeti Erkan-ı Harbiye-i Umumiye Riyaseti İstihbarat Dairesi, Erkan-ı Harbiye-i Umumiye Matbaası, Ankara. KAYGUSUZ Hakan (2009), İran Azerbaycanı’nın Sosyo-Kültürel Yapısı ve Siyasal Coğrafya, Selçuk Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Basılmamış Yüksek Lisans Tezi Konya. KÖÇER Mehmet (2004), “Ağrı isyanı (1926-1930)”, Fırat Üniversitesi, Sosyal Bilimler Dergisi, C.14, S.2, s.379-388. KURTCEPHE İsrafil ve Suat Akgül (1995), “Rusya’nın I.Dünya Savaşı Öncesinde Kürt Aşiretleri Üzerindeki Faaliyetleri”, OTAM, S.6, ss. 249-256. METİN Barış (2007), Birinci Dünya Savaşı’nda Iran Coğrafyasında Etnik, Dini ve Siyasi Nüfuz Mücadeleleri, Gazi Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Basılmamış Doktora Tezi, Ankara. METİN Barış (2010), “Urmiye ve Havalisinde Ermeni ve Nasturilerin Faaliyetleri” Gazi Akademik Bakış, C.4, S.7, ss.153-163. METİN Barış (2012), “Türkiye-İran İlişkilerinde Güney-Azerbaycan Meselesi (1918-1938)”, Türkiye Sosyal Araştırmalar Dergisi, Yıl.12, S.2, ss. 157-1 ÖREN Mehmet (1980), İran Türkleri Hürriyet Hareketleri, Mars Matbaası, İstanbul. SARAY Mehmet (2006), Türk-İran ilişkileri, Ankara. ŞİMŞİR Bilal (2009), Kürtçülük 1887-1923, Bilgi Yayınevi, İstanbul. TOGAN Zeki Validi (1970), “Azerbaycan”,İslam Ansiklopedisi, C.2, ss.91-118. Türk İstiklal Harbi (1965), Doğu Cephesi 1919-1921, Genel Kurmay Basım Evi, Ankara. ÜNAL Fatih (2006), “Şikak Aşireti ve Reisi Simko Lakaplı İsmail Ağa’nın Faaliyetleri”, Tarih Dergisi, S.44, ss.169-198. ÜNAL Fatih (2008), Rusların Kürt Aşiretleri Osmanlı Devletine Karşı Kullanma Çabaları”, Karadeniz Araştırmaları Dergisi, C.5, S.17, ss.133-152. YALÇIN Edip Semih (2007), Atatürk’ün Milli Dış Siyaseti, Ankara.