Öz
There is plenty of information about Sheikh Bedreddin, who is remembered by his rebellion and the ideas which he spread and has still effectiveness, at the sources which are written at his time and also the ones written at later centuries. A type of the sources which we learn about his life is menakıbnâmes. These types of sources were written more likely a tale history and they have a legendary phrase of explaining. It is known that there is a Menakıbname about Sheikh Bedreddin which was written down by his grandson “Hafız Halil” and transmitted to daily Turkish. The Menakıbname which we held at our work is a type of pamphlet about his adventure of mystic life at Egypt. It is founded out only two copy of this pamphlet is available at our manuscript libraries. One of these copies at National Library and other one is in the Library of Süleymaniye. Primarily Menakıbnames are going to be shortly mentioned as the sources of our cultural history in our essay. Afterwards the two manuscripts about Sheikh Bedreddin which we mentioned will be criticized in order to find out which one is the original one. Later on, the different and similar points will be held by comparing his legendary life which was mentioned pamphlets and realistic historical life.
Anahtar Kelimeler
Kaynakça
- Abdülhay b. El-İmâdî, Sezerâtü’z-Zeheb, C.6, Merkezü’l-Mevsûati’l Âlimiyye, tarih yok. Aktan, Bilal, Mustafa Güneş, Menâkıb-ı Akşemseddin, H Yayınları 28, İstanbul 2011. Ateş, Ahmet, “Menâkıb”, İslam Ansiklopedisi, c.7, Mili Eğitim Basımevi, İstanbul 1977, ss.701-702. Ay, Resul, Anadolu’da Derviş ve Toplum 13.-15. Yüzyıllar, Kitap Yayınevi, İstanbul 2008. Balivet, Michel, Seyh Bedreddin, çev. Ela Güntekin, Tarih Vakfı Yurt Yayınları, İstanbul 2000. Gelibolulu Mustafa Âlî, Kitâbu’t-Târîh-i Künhü’l-Ahbâr, Kayseri Rasid Efendi Kütüphanesi, nr. 920, İbn Hacer Askalânî,ed-Dürerü’l-Kâmine, C. 2, Dârü’l Kütübi’l
- Hadisiyye, 1966. İbn Hacer Askalânî, İnbâü’l-Gumr bi-Ebnâi’l-Umr, C. 3, Dârü’l Kütübi’l İlmiyye, Beyrut 1986. Mikail Bayram, Şeyh Evhadü’d-din Hâmid el-Kirmânî ve Menâkıbnâmesi, Konya 2005. Duran, Hamiye, Velâyetnâme, Türkiye Diyanet Vakfı Yayınları, Ankara 200 Eflâkî, Ahmed, Ariflerin Menkıbeleri, çev. Tahsin Yazıcı, Kabalcı Yayınevi, İstanbul 2006. Fığlalı, Ethem Ruhi, Türkiye’de Alevilik Bektaşilik, Selçuk Yayınları, Ankara 1991. Hafız Halil bin İsmail, Simavna Kadısıoğlu Şeyh Bedreddin Manâkıbı, Eti Yayınevi, İstanbul 1967. Hikâye-i Bedreddin Sultân, Müftü Ali Çelebi, Süleymaniye Kütüphanesi Hacı Mahmud Efendi 4679, v. 1b-8a. Kozan, Ali, Şeyh Bedreddin ve Düşünce Tarihimizdeki Yeri, Erciyes Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Basılmamış Doktora Tezi, Kayseri 2007. Köprülü, M. Fuat, Türk Edebiyatında İlk Mutasavvıflar, Diyanet İşleri Başkanlığı Yayınları, Ankara 1987. Menâkıb-ı Bedreddin Sultan, Mili Kütüphane, 06 Mil Yz A 6589\2.
- Menavino, Antonio, “Şeyh Bedreddin Dolayısıyla Torlaklar”, çev. Lütfü Yücer, İş ve Düşünce Dergisi, S. 269, Mart 1970, C.XXXV,s. 6-8. Ocak, Ahmet Yaşar, “Anadolu Heterodoks Türk Sufiliğinin Temel Taşı: Hacı Bektaş-ı Veli El-Horasani (?-1271)”, Türk Sufiliğine Bakışlar, İletişim Yayınları, İstanbul 2002, ss. 160-180. Ocak, Ahmet Yaşar, “Bazı Menâkıbnâmelere Göre 13.-15. Yüzyıllardaki İhtidalarda Heterodoks Şeyh ve Dervişlerin Rolü”, Ortaçağlar Anadolu’sunda İslam’ın Ayak İzleri Selçuklu Dönemi, Makaleler-İncelemeler, Kitap Yayınevi, İstanbul 2011, ss. 127-138. Ocak, Ahmet Yaşar, Kültür Tarihi Kaynağı Olarak Menâkıbnâmeler (Metodolojik Bir Yaklaşım), Türk Tarih Kurumu Yayınları, Ankara 1997. Ocak, Ahmet Yaşar, Osmanlı İmparatorluğu’nda Marjinal Sufilik: Kalenderiler (XIV-XVII. Yüzyıllar), Türk Tarih Kurumu, Ankara 1999. Ocak, Ahmet Yaşar, Türk Halk İnançlarında ve Edebiyatında Evliya Menâkıbnamleri, Kültür ve Turizm Bakanlığı Milli Folklor Araştırma Dairesi Yayınları: 48, Başbakanlık Basımevi, Ankara 1983. Sami, Şemseddin, Kâmûs-ı Türkî, Çağrı Yayınları, İstanbul 2007. Şahin, Haşim, “Menâkıbnâme”, İslam Ansiklopedisi, c.28, Türkiye Diyanet Vakfı, Ankara 2003, ss. 112-114. Şahin, Haşim, “Tarihi Kaynak Olarak Evliyâ Menâkıbnâmeleri”, Prof. Dr. Işın Demirkent Anısına, Dünya Yayıncılık, İstanbul 2008, ss. 547-566. Taşköprülüzâde, eş-Şakâiku’n-Nu’maniyye, C. 1, neşr. Ahmed Subhi Furat, E.Ü.E.F. Basımevi, İstanbul 1985, Taşköprülüzâde, Mevzû’âtu’l-Ulûm, C. 1, terc. Kemâleddin Mahmud Efendi, İkdam Matbaası, İstanbul 1313. Yıldırım, Rıza, Seyyid Ali Sultan (Kızıldeli) ve Velâyetnâmesi, Türk Tarih Kurumu Yayınları, Ankara 2007.
Öz
Osmanlı tarihinde özellikle adının karıştığı isyanla anılan ve propagandasını yaptığı iddia edilen düşünceleriyle etkisi günümüze kadar gelen Şeyh Bedreddin(ö.1420) hakkında dönem ve sonraki asır kaynaklarında pek çok malumat bulunmaktadır. Hayatı hakkında malumat veren kaynaklardan biri de menâkıbnâmelerdir. Daha çok hikaye tarzı anlatımlarıyla ortaya çıkan menâkıbnâmeler kültür tarihimizin önemli menbâlarındandır. Şeyh Bedreddin’le ilgili torunu Hafız Halil tarafından kaleme alınan ve günümüz Türkçesine aktarılan bir menâkıbnâme olduğu bilinmektedir. Çalışmamızda ele aldığımız menâkıbnâme ise, onun daha çok Mısır’daki tasavvuf macerasını aktaran bir risâledir. Yazma eser kütüphanelerimizde bu risâlenin iki farklı nüshası tespit edilmiştir. Bunlardan ilki Milli Kütüphane’de, diğeri ise Süleymaniye Kütüphanesi’nde yer almaktadır. Çalışmamızda öncelikle kültür tarihimizin kaynağı olarak menâkıbnamalerden kısaca bahsedilecektir. Daha sonra Şeyh Bedreddin’in hayatına dair yukarıda bahsettiğimiz iki yazma eser nüsha kritiğine tabi tutularak orijinal nüsha tespiti yapılacaktır. Daha sonra Şeyh Bedreddin’in söz konusu risâlede geçen menkıbevî hayatı ile tarihî hayatı mukayese edilerek aralarındaki ortak ve farklı hususlara değinilecektir.
Anahtar Kelimeler
Kaynakça
- Abdülhay b. El-İmâdî, Sezerâtü’z-Zeheb, C.6, Merkezü’l-Mevsûati’l Âlimiyye, tarih yok. Aktan, Bilal, Mustafa Güneş, Menâkıb-ı Akşemseddin, H Yayınları 28, İstanbul 2011. Ateş, Ahmet, “Menâkıb”, İslam Ansiklopedisi, c.7, Mili Eğitim Basımevi, İstanbul 1977, ss.701-702. Ay, Resul, Anadolu’da Derviş ve Toplum 13.-15. Yüzyıllar, Kitap Yayınevi, İstanbul 2008. Balivet, Michel, Seyh Bedreddin, çev. Ela Güntekin, Tarih Vakfı Yurt Yayınları, İstanbul 2000. Gelibolulu Mustafa Âlî, Kitâbu’t-Târîh-i Künhü’l-Ahbâr, Kayseri Rasid Efendi Kütüphanesi, nr. 920, İbn Hacer Askalânî,ed-Dürerü’l-Kâmine, C. 2, Dârü’l Kütübi’l
- Hadisiyye, 1966. İbn Hacer Askalânî, İnbâü’l-Gumr bi-Ebnâi’l-Umr, C. 3, Dârü’l Kütübi’l İlmiyye, Beyrut 1986. Mikail Bayram, Şeyh Evhadü’d-din Hâmid el-Kirmânî ve Menâkıbnâmesi, Konya 2005. Duran, Hamiye, Velâyetnâme, Türkiye Diyanet Vakfı Yayınları, Ankara 200 Eflâkî, Ahmed, Ariflerin Menkıbeleri, çev. Tahsin Yazıcı, Kabalcı Yayınevi, İstanbul 2006. Fığlalı, Ethem Ruhi, Türkiye’de Alevilik Bektaşilik, Selçuk Yayınları, Ankara 1991. Hafız Halil bin İsmail, Simavna Kadısıoğlu Şeyh Bedreddin Manâkıbı, Eti Yayınevi, İstanbul 1967. Hikâye-i Bedreddin Sultân, Müftü Ali Çelebi, Süleymaniye Kütüphanesi Hacı Mahmud Efendi 4679, v. 1b-8a. Kozan, Ali, Şeyh Bedreddin ve Düşünce Tarihimizdeki Yeri, Erciyes Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Basılmamış Doktora Tezi, Kayseri 2007. Köprülü, M. Fuat, Türk Edebiyatında İlk Mutasavvıflar, Diyanet İşleri Başkanlığı Yayınları, Ankara 1987. Menâkıb-ı Bedreddin Sultan, Mili Kütüphane, 06 Mil Yz A 6589\2.
- Menavino, Antonio, “Şeyh Bedreddin Dolayısıyla Torlaklar”, çev. Lütfü Yücer, İş ve Düşünce Dergisi, S. 269, Mart 1970, C.XXXV,s. 6-8. Ocak, Ahmet Yaşar, “Anadolu Heterodoks Türk Sufiliğinin Temel Taşı: Hacı Bektaş-ı Veli El-Horasani (?-1271)”, Türk Sufiliğine Bakışlar, İletişim Yayınları, İstanbul 2002, ss. 160-180. Ocak, Ahmet Yaşar, “Bazı Menâkıbnâmelere Göre 13.-15. Yüzyıllardaki İhtidalarda Heterodoks Şeyh ve Dervişlerin Rolü”, Ortaçağlar Anadolu’sunda İslam’ın Ayak İzleri Selçuklu Dönemi, Makaleler-İncelemeler, Kitap Yayınevi, İstanbul 2011, ss. 127-138. Ocak, Ahmet Yaşar, Kültür Tarihi Kaynağı Olarak Menâkıbnâmeler (Metodolojik Bir Yaklaşım), Türk Tarih Kurumu Yayınları, Ankara 1997. Ocak, Ahmet Yaşar, Osmanlı İmparatorluğu’nda Marjinal Sufilik: Kalenderiler (XIV-XVII. Yüzyıllar), Türk Tarih Kurumu, Ankara 1999. Ocak, Ahmet Yaşar, Türk Halk İnançlarında ve Edebiyatında Evliya Menâkıbnamleri, Kültür ve Turizm Bakanlığı Milli Folklor Araştırma Dairesi Yayınları: 48, Başbakanlık Basımevi, Ankara 1983. Sami, Şemseddin, Kâmûs-ı Türkî, Çağrı Yayınları, İstanbul 2007. Şahin, Haşim, “Menâkıbnâme”, İslam Ansiklopedisi, c.28, Türkiye Diyanet Vakfı, Ankara 2003, ss. 112-114. Şahin, Haşim, “Tarihi Kaynak Olarak Evliyâ Menâkıbnâmeleri”, Prof. Dr. Işın Demirkent Anısına, Dünya Yayıncılık, İstanbul 2008, ss. 547-566. Taşköprülüzâde, eş-Şakâiku’n-Nu’maniyye, C. 1, neşr. Ahmed Subhi Furat, E.Ü.E.F. Basımevi, İstanbul 1985, Taşköprülüzâde, Mevzû’âtu’l-Ulûm, C. 1, terc. Kemâleddin Mahmud Efendi, İkdam Matbaası, İstanbul 1313. Yıldırım, Rıza, Seyyid Ali Sultan (Kızıldeli) ve Velâyetnâmesi, Türk Tarih Kurumu Yayınları, Ankara 2007.
Ayrıntılar
| Birincil Dil | Türkçe |
|---|---|
| Bölüm | Makaleler |
| Yazarlar | |
| Yayımlanma Tarihi | 1 Aralık 2012 |
| Yayımlandığı Sayı | Yıl 2013 Cilt: 2013 Sayı: XIV |