THE IMPORTANCE OF THE OTTOMAN SOCIAL-ECONOMIC HISTORY AMONG THE ARCHIVE DOCUMENTS OF THE ŞERIYYE REGISTRIES

Yıl 2021, Sayı: 6, 1127 - 1144, 25.08.2021

Sevil Akyol

https://doi.org/10.47994/usbad.934523

Öz

Archive documents are important sources that shed light on the period of a state or a community lived. These documents, which we call the primary source in terms of historical science, have taken part in the literature with different names due to their reasons for writing and the information they have. Important sources that guide us about the bureaucracy, military, political, social and economic structure of the Ottoman state is Tevârih-i Âlies, Tahrir Books, Muhimme Register, Vakıf Books, Şer’iyye Sicils. Apart from these main sources, there are many archive documents with different contents (surname, ruznamçe etc.). However, our priority is to emphasize the importance of the Şer’iyye Sicils, proving juridical, administrative, social and economic relations between the Ottoman state and the its society. No doubt only the Şer’iyye Sicils are not sufficient to reveal precise information about the Ottoman state structure. However, in these documents, we see the problems an individual has with the state, the ruler or the ruler of a community, or with each other, the judgments or penalties given injustice. This study we have prepared aims to draw attention to the importance of the registries by giving examples of the documents we use in our thesis as well as the information about the Şer’iyye Sicils.

Anahtar Kelimeler

Ottoman State, Şer, Qadi, Socio-Economy

ŞER’İYYE SİCİLLERİ’NİN ARŞİV BELGELERİ ARASINDA OSMANLI SOSYO-EKONOMİ TARİHİ AÇISINDAN ÖNEMİ

Öz

Arşiv belgeleri bir devletin veya bir topluluğun yaşadığı döneme ışık tutan önemli kaynaklardır. Tarih bilimi açısından birincil kaynak olarak adlandırdığımız bu belgeler yazılış sebepleri ve ihtiva ettiği bilgiler bakımından farklı isimlerle literatürde yerlerini almışlardır. Tevârîh-i Âl-i’ler, Tahrir Defterleri, Mühimme Defterleri, Vakıf Defterleri ve Şer’iyye Sicilleri; Osmanlı devletinin idarî, siyasî, askerî, sosyal ve iktisadî yapısı hakkında bize yol gösteren önemli kaynaklardır. Bu ana kaynakların dışında farklı ihtivalarda (surname, ruznamçe vb.) birçok arşiv belgesi vardır. Fakat bizim önceliğimiz Osmanlı devletiyle hükmettiği toplum arasındaki hukuki, idari, sosyal ve iktisadi ilişkilerin nasıl yürütüldüğünü belgeleyen kadı sicillerinin önemini vurgulamaktır. Şer’iyye sicilleri Osmanlı devlet yapısı hakkında kesin bilgilerin ortaya konulması açısından elbette ki tek başına yeterli değildir. Ancak bireyin devletle, bireyin yöneticiyle veya bir topluluğun yönetenle, bireyin bireyle yaşadığı sorunları, haksızlığı; yapılan haksızlık durumunda verilen hüküm veya cezaları bu belgelerde görmekteyiz. Hazırladığımız bu çalışma, şer’iyye sicilleriyle ilgili bilgilerin dışında; tez çalışmamızda kullandığımız belgelerden de örnekler verilerek sicillerin ehemmiyetine dikkat çekmeyi amaçlamaktadır.

Anahtar Kelimeler

Osmanlı Devleti, Şer’iyye Sicilleri, Kadı, Sosyo-Ekonomi

Kaynakça

• Afyoncu, E. (2012). Tanzimat Öncesi Osmanlı Tarihi Araştırma Rehberi. İstanbul: Yeditepe Yayınevi.
• Barkan, Ö. L. & Meriçli, E. (1988). Hüdavendigar Livası Tahrir Defterleri. Ankara: TTK Basımevi.
• Binark, İ. (1969). Osmanlı Türklerinde Vakıf Müessesesi ve Yabancı Gözü ile Türklerde Vakıf. Türk Kültürü 79, 461-473.
• Binark, İ. (1994). 5 Numaralı Mühimme Defteri. Ankara: Devlet Arşivleri Genel Müdürlüğü.
• BOA. (1993). 3 Numaralı Mühimme Defteri (966-968/1558-1560), Ankara.
• Cansel, E. (1988). Vakıf, Kuruluşu, İşleyişi ve Amacı. Vakıflar Dergisi 20, 321-328.
• Çakır, İ. E. (2006). 10 Numaralı Mühimme Defteri'nin (S.179–356) Transkripsiyon ve Değerlendirilmesi. (Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi). Atatürk Üniversitesi, Erzurum.
• Çam, M., Turan, İ. & Akçatepe, R. E. (2020). Vakıflar Genel Müdürlüğü Arşiv Rehberi. Ankara: Vakıflar Genel Müdürlüğü Yayınları.
• Emecen, M. F. (1991). Sosyal Tarih kaynağı Olarak Osmanlı Tahrir Defterleri. Tarih ve Sosyoloji Semineri, 143-156.
• Emecen, M. F. (2005). Osmanlı Divanı'nın Ana Defter Serileri: Ahkam-ı Miri, Ahkam-ı Kuyud-ı Mühimme ve Ahkam-ı Şikayet. Türkiye Araştırmaları Literatür Dergisi 5, 107-139.
• Giese, F. (1992). Anonim Tevârih-i Âl-i Osman. İstanbul: Edebiyat Fakültesi Basımevi.
• Gök, İ. & Kırca, E. (2016). 103 Numaralı Mühimme Defteri. İstanbul: Çamlıca Basın Yayın.
• Gökçen, A. (1985). Vakıfların Ekonomik Yönü ve Vakıf Müesseselerinin İktisadi Tesirleri. Türk Dünyası Araştırmaları 35, 86-98.
• Günay, H. M. (2012). Vakıf. TDV İslam Ansiklopedisi, C. 42, 475-479.
• Güneş, A. (2004). Osmanlı Tahrir Defterleri ve Bunların Tarih Yazıcılığında Kullanımı Hakkında Bazı Düşünceler. Türk Dünyası Araştırmaları 150, 165-184.
• İnalcık, H. (1943). Osmanlı Tarihi hakkında Mühim Bir Kaynak. Ankara Üniversitesi Dil-Tarih ve Coğrafya Fakültesi Dergisi 1(2), 89-96.
• İnalcık, H. (1980-1981). Osmanlı İdare, Sosyal ve Ekonomik Tarihiyle İlgili Belgeler: Bursa Kadı Sicillerinden Seçmeler. Belgeler Türk Tarih Belgeleri Dergisi 10(14), 1-100.
• İnalcık, H. (1993). Osmanlı İdare, Sosyal ve Ekonomik Tarihiyle İlgili Belgeler: Bursa Kadı Sicillerinden Seçmeler-III. Belgeler Türk Tarih Belgeleri Dergisi 15(19), 23-167.
• İnalcık, H. (2000). Osmanlı İmparatorluğu'nun Ekonomik ve Sosyal Tarihi (1300-1600). İstanbul: Eren Yayıncılık.
• İpşirli, M. (1999). Osmanlı Tarih Yazıcılığı. Osmanlı Ansiklopedisi, C. 8, 247-256.
• İslamoğlu, H. (2010). Osmanlı İmparatorluğu'nda Devlet ve Köylü. İstanbul: İletişim Yayınları.
• Köprülü, M. F. (1938). Vakıf Müessesesi. Vakıflar Dergisi 1, 1-6.
• Kütükoğlu, M. (2006). Mühimme Defteri. TDV İslam Ansiklopedisi, C. 31, 520-523.
• Milli Kütüphane Başkanlığı. Bursa Şer'iyye Sicil Defterleri. A/4, A/7, A/9, A/25, A/61, A/191.
• Öz, M. (1991). Tahrir Defterlerinin Osmanlı Tarihi Araştırmalarında Kullanılması Hakkında Bazı Düşünceler. Vakıflar Dergisi 22, 429-439.
• Öz, M. (2010). Tahrir. TDV İslam Ansiklopedisi, C. 39, 425-429.
• Özcan, A. (2011). Tevârih-i Âl-i Osman. TDV İslam Ansiklopedisi, C. 40, 579-581.
• Tak, E. (2009). Diplomatik Bilimi Bakımından XVI.-XVII. Yüzyıl Kadı Sicilleri ve Bu Sicillerin İhtiva Ettiği Belge Türlerinin Form Özellikleri ve Tanımlanması. (Yayınlanmamış Doktora Tezi). Marmara Üniversitesi Türkiyat Araştırmaları Enstitüsü, Bilgi ve Belge Yönetimi Anabilim Dalı, İstanbul.
• Tekindağ, Ş. (1971). Osmanlı Tarih Yazıcılığı. Belleten 35(140), 654-663.
• Uğur, Y. (2010). Şer'iyye Sicilleri. TDV İslam Ansiklopedisi, C. 39, 8-11.
• Uzunçarşılı, İ. H. (1935). Şer'i Mahkeme Sicilleri. Ülkü Mecmuası 5(29), 365-368.
• Uzunçarşılı, İ. H. (1984). Osmanlı Devleti'nin Merkez ve Bahriye Teşkilatı. Ankara: TTK Yayınları.
• Yaman, T. M. (1938). Şer'i Mahkeme Sicilleri. Ülkü Mecmuası 12(68), 153-164.
• Yediyıldız, B. (2002). Türk Vakıf Medeniyeti. Vakıf ve Kültür Dergisi 2, 21-25.