Öğretmen güçlendirme ile psikolojik sermaye ve sosyal sermaye arasındaki ilişkinin incelenmesi

Yıl 2023, Cilt: 5 Sayı: 9, 637 - 666, 01.10.2023

Tansu Erdem Kandemir , Neslin İhtiyaroğlu

Öz

Bu araştırmanın amacı öğretmen güçlendirmenin psikolojik sermaye ve sosyal sermaye üzerindeki yordama rolünü incelemektir. İlişkisel tarama modelinin kullanıldığı araştırmada veriler, “Öğretmen Güçlendirme Ölçeği”, “Pozitif Psikolojik Sermaye Ölçeği” ve “Öğretmenlerin Sosyal Sermaye Ölçeği” aracılığıyla toplanmıştır. Verilerin analizinde parametrik testlerden t-testi, tek yönlü varyans analizi (ANOVA), korelasyon ve çoklu regresyon analizi kullanılmıştır. Korelasyon analizi sonuçlarına göre öğretmen güçlendirme ile psikolojik sermaye arasındaki en yüksek ilişkilerin iyimserlik ile mesleki gelişim ve iyimserlik ile güven(ÖG); öğretmen güçlendirme ile sosyal sermaye arasındaki en yüksek ilişkinin ise yönetici ağları ile güven(ÖG) ve yönetici ağları ile işbirliği arasında olduğu saptanmıştır. Çoklu regresyon analizinin sonuçlarına göre mesleki gelişim boyutunun psikolojik sermayenin; güven ve işbirliği boyutlarının ise sosyal sermayenin anlamlı birer yordayıcısı olduğu bulunmuştur.

Anahtar Kelimeler

öğretmen güçlendirme, psikolojik sermaye, sosyal sermaye

Analyzing the relationship between teacher empowerment on psychological capital and social capital

Öz

The aim of this research is to examine the predictive role of teacher empowerment on psychological and social capital. In the study in which the relational screening model was used, the data were collected through the "Teacher Empowerment Scale", "Positive Psychological Capital Scale" and "Teachers' Social Capital Scale". Parametric tests such as t-test, one-way analysis of variance (ANOVA), correlation and multiple regression analysis were used in the analysis of the data. According to the results of the correlation analysis, the highest correlations between teacher empowerment and psychological capital were between optimism and professional development, and optimism and trust (TE); It was determined that the highest relationship between teacher empowerment and social capital was between administrator networks and trust (TE) and administrator networks and cooperation. According to the results of multiple regression analysis, professional development dimension is a significant predictor of psychological capital; trust and cooperation dimensions are significant predictors of social capital.

Anahtar Kelimeler

teacher empowerment, psychological capital, social capital

Kaynakça

• Aktay, A. (2017). Sosyal sermaye bağlamında Erich Fromm ve sağlıklı toplum. Akademik İncelemeler Dergisi, 12(1), 155-172. https://doi.org/10.17550/akademikincelemeler.308916
• Akyürek, M. İ. (2021). Okul yöneticilerinin psikolojik sermaye düzeyinin incelenmesi. Eğitim ve İnsani Bilimler Dergisi: Teori ve Uygulama, 12(23), 149-170. https://dergipark.org.tr/en/pub/eibd/issue/63474/874734
• Akyürek, M. İ., & Çelik, S. (2020). Okullarda sosyal sermaye ve örgüt sağlığı ilişkisi. Gazi Üniversitesi Gazi Eğitim Fakültesi Dergisi, 40(2), 621-663. https://dergipark.org.tr/tr/pub/gefad/issue/56462/714019
• Altınkurt, Y., Türkkaş Anasız, B., & Ekinci, C. (2016). Öğretmenlerin yapısal ve psikolojik güçlendirilmeleri ile örgütsel vatandaşlık davranışları arasındaki ilişki. Eğitim ve Bilim, 41(187). http://dx.doi.org/10.15390/EB.2016.6437
• Anık, S., & Tösten, R. (2019). Öğretmenlerin pozitif psikolojik sermaye algıları ile problem çözme becerilerinin incelenmesi. Elektronik Sosyal Bilimler Dergisi, 18(69), 332-342.
• Annakkaya, E. E., & Baskan, G. (2021). Lise öğretmenlerinin görüşlerine göre algılanan örgütsel destek, psikolojik sermaye ve iş doyumu arasındaki ilişki. Nevşehir Hacı Bektaş Veli Üniversitesi SBE Dergisi, 11(4), 1835-1853. https://dergipark.org.tr/en/pub/nevsosbilen/issue/67629/998652
• Arriaza, G.,& Rocha, C. (2016). Growing social capital in the classroom. Issues in Teacher Education, 25(1), 59-71.
• Bahadır, E., & Kahveci, G. (2020). Examining the relationship between the psychological capital levels of teachers and toxic leadership behaviours of school principals. Inonu University Journal of the Faculty of Education, 21(2), 858-879.
• Balçık, E., & Ordu, A. (2019). Örgüt kültürü, psikolojik güçlendirme ve örgütsel bağlılık arasındaki ilişkiler. Uludağ Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 32(1), 93-119.
• Balyer, A., Özcan, K., & Yıldız, A. (2017). Teacher empowerment: School administrators’ roles. Eurasian Journal of Educational Research, 17(70), 1-18.
• Başçı, A. Z., & Geçikli, F. (2022). İletişim iklimi ile psikolojik sermaye arasındaki ilişkinin incelenmesi. İşletme Araştırmaları Dergisi, 14(3), 1920–1936. https://doi.org/10.20491/isarder.2022.1480
• Bissessar, C. S. (2014). An exploration of the relationship between teachers' psychological capital and their collective self-esteem. Australian Journal of Teacher Education, 39(9), 35-52.
• Bogler, R., & Somech, A. (2004). Influence of teacher empowerment on teachers’ organizational commitment, professional commitment and organizational citizenship behavior in schools. Teaching and teacher education, 20(3), 277-289.
• Bolat, T. (2010). Personeli güçlendirme: Davranışsal ve bilişsel boyutta incelenmesi ve benzer yönetim kavramları ile karşılaştırılması. Atatürk Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Dergisi, 17(3-4). https://dergipark.org.tr/tr/pub/atauniiibd/issue/2686/35279
• Büyüköztürk Ş., Kılıç Çakmak E., Akgün Ö.E., Karadeniz Ş. ve Demirel F (2013). Bilimsel araştırma yöntemleri. Pegem.
• Coleman, J.S. (1988). Social capital in the creation of human capital. American Journal of Sociology, 94, 95-120. http://dx.doi.org/10.1086/228943
• Comer, J. P. (2015). Developing social capital in schools. Society, 52, 225-231. https://doi.org/10.1007/s12115-015-9891-5
• Çelik, O., & Akar, H. (2020). Öğretmen güçlendirme için öğretmen güçsüzlüğünü anlama. Tarih Okulu Dergisi, 13(47), 2533 - 2563.
• Çimen, İ. (2015). Öğretmenlerin psikolojik sermaye algısına ilişkin faktörlerin incelenmesi (Tez no 298384). [Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi], Gaziantep Üniversitesi. https://tez.yok.gov.tr/UlusalTezMerkezi/
• Çöl, G. (2004). Personel güçlendirme (empowerment) kavramının benzer yönetim kavramları ile karşılaştırılması. Endüstri İlişkileri ve İnsan Kaynakları Dergisi, 6(2), 35-46.
• Demir, S. (2018). The relationship between psychological capital and stress, anxiety, burnout, job satisfaction, and job involvement. Eurasian Journal of Educational Research, 18(75), 137-154.
• Donaldson, M.L., & Firestone, W. (2021). Rethinking teacher evaluation using human social and material capital. Journal of Educational Change, 22(5), 1-34. https://doi.org/10.1007/s10833-020-09405-z
• Edinger, S. K., & Edinger, M. J. (2018). Improving teacher job satisfaction: The roles of social capital, teacher efficacy, and support. The Journal of Psychology, 152(8), 573-593.
• Ekinci, A. (2012). The effects of social capital levels in elementary schools on organizational ınformation sharing. Educational Sciences: Theory and Practice, 12(4), 2513-2520.
• Erbaş Kelebek, E. F. (2022). Öğretmenlerin güçlendirilmesinin okullarda örgütsel vatandaşlık davranışı gösterme eğilimleri üzerindeki etkisi. 19 Mayıs Sosyal Bilimler Dergisi, 3(1), 33-46.
• Ersözlü, A. (2008). Sosyal sermayenin ortaöğretim kurumlarında görev yapan öğretmenlerin iş doyumuna etkisi (Tokat İli örneği) (Tez no 227293). [Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi]. https://tez.yok.gov.tr/UlusalTezMerkezi/
• Feng, F. I. (2016). School principals' authentic leadership and teachers' psychological capital: teachers' perspectives. International Education Studies, 9(10), 245-255.
• Fidan Toprakçı, D. (2019). Okul yöneticilerinin öğretmenleri güçlendirme düzeyi (Tez no 593058). [Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi], Aydın Adnan Menderes Üniversitesi. https://tez.yok.gov.tr/UlusalTezMerkezi/
• Field, J. (2008). Sosyal sermaye. İstanbul Bilgi Üniversitesi Yayınları.
• Fukuyama, F. (2000). Social capital and civil society. IMF Working Paper, 00-74. https://ssrn.com/abstract=879582
• Gamarnikow, E., & Green, A. (1999) The third way and social capital: Education action zones and a new agenda for education, parents and community?. International Studies in Sociology of Education, 9(1), 3-22.
• George, D., & Mallery, M. (2010). SPSS for windows step by step: A simple guide and reference, 17.0 update (10a ed.). Pearson.
• Gözübüyük Tamer, M. (2019). Okul yöneticilerinin desteğiyle oluşturulan sosyal sermayenin okul başarısına etkisi. Selçuk Üniversitesi Edebiyat Fakültesi Dergisi, 41, 283-312. https://doi.org/10.21497/sefad.586619
• Günkör, C. (2016). Öğretim elemanlarının sosyal sermaye ve eğitim ortamına ilişkin algıları: Gazi Eğitim Fakültesi örneği (Tez no 429517). [Yayımlanmamış Doktora Tezi], Gazi Üniversitesi. https://tez.yok.gov.tr/UlusalTezMerkezi/
• Günkör, C., & Özdemir, M. Ç. (2017). Sosyal sermaye ve eğitim ilişkisi. The Journal of Turkish Educational Sciences, 15(1), 70-90. Hanifan, L. J. (1916). The rural school community center. The Annals of the American Academy of Political and Social Science, 67, 130–138. http://www.jstor.org/stable/1013498
• İhtiyaroğlu, N. (2017). Yapısal ve psikolojik güçlendirmenin öğretmen motivasyonu üzerindeki etkisi. Kırıkkale Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 7(2), 361-378. https://dergipark.org.tr/tr/pub/kusbd/issue/30549/324038
• Jha, A. S. (2011). Teacher empowerment and ınstitutional effectiveness in teacher education. Journal on School Educational Technology, 6(3), 49-56.
• Karaca, H., & Özer, K. (2019). Örgütlerde personel güçlendirme ve millî eğitim örgütünde personel güçlendirme yaklaşımının belirlenmesine yönelik bir uygulama. Academia Eğitim Araştırmaları Dergisi, 4(2), 108-124. https://dergipark.org.tr/en/pub/egitim/issue/49558/589444
• Karasar, N. (2020). Bilimsel araştırma yöntemi: Kavramlar ilkeler teknikler. Nobel.
• Kaya, Ç., & Altınkurt, Y. (2018). Öğretmenlerin psikolojik sermayeleri ile tükenmişlik düzeyleri arasındaki ilişkide psikolojik ve yapısal güçlendirmenin rolü. Eğitim ve Bilim, 43(193), 63-78. http://dx.doi.org/10.15390/EB.2018.6961
• Kılıç Doğan, E., & Sarı, O. (2017). Uluslararası eğitim yönetimi forumu program kitabı, EYFOR 8. TOBB Ekonomi ve Teknoloji Enstitüsü.
• Kıral, B. (2019). Eğitim yönetiminde öğretmen güçlendirme. N., Cemaloğlu ve M., Özdemir (Ed.), Eğitim yönetimi (2. Basım) içinde (ss: 627-664). Pegem Akademi.
• Kimwarey, M. C., Chirure, H. N., & Omondi, M. (2014). Teacher empowerment in education practice: Strategies, constraints, and suggestions. Journal of Research & Method in Education, 4(2), 51-56.
• Köklü, N., Büyüköztürk Ş.& Bökeoğlu, Ö.Ç. (2006). Sosyal bilimler için istatistik. Pegem-A.
• Krithikadatta J. (2014). Normal distribution. Journal of conservative dentistry: JCD, 17(1), 96–97. https://doi.org/10.4103/0972-0707.124171
• Kulekci Akyavuz, E. (2021). Teachers’ perceptions of positive psychological capital: A mixed method approach. International Journal of Research in Education and Science (IJRES), 7(3), 933-953. https://doi.org/10.46328/ijres.2020
• Lee, H. M., Chou, M. J., Chin, C. H., & Wu, H. T. (2017). The relationship between psychological capital and professional commitment of preschool teachers: The moderating role of working years. Universal Journal of Educational Research, 5(5), 891-900.
• Luthans, F. (2002). Positive organizational behavior: developing and managing psychological strengths. Academy of Management Executive, 16(1), 57-75.
• Luthans, F., Avey, J. B., Avolio, B. J., & Peterson, S. J. (2010). The development and resulting performance impact of positive psychological capital. Human Resource Development Quarterly, 21(1), 41-67.
• Luthans, F., Avey, J. B., Avolio, B. J., Norman, S. M., & Combs, G. M. (2006). Psychological capital development: toward a micro‐intervention. Journal of Organizational Behavior: The International Journal of Industrial, Occupational and Organizational Psychology and Behavior, 27(3), 387-393.
• Luthans, F., Avolio, B. J., Avey, J. B., & Norman, S. M. (2007). Positive psychological capital: Measurement and relationship with performance and satisfaction. Personnel Psychology, 60(3), 541-572.
• Luthans, F., Luthans, K. W., & Luthans, B. C. (2004). Positive psychological capital: beyond human and social capital. Published in Business Horizons, 47(1), 45-50.
• Namalır, M. M. (2015). Okul yöneticileri ve öğretmenlere göre sosyal sermayenin okullarda kullanılma düzeyi (Tez no 388161). [Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi], Gazi Üniversitesi. https://tez.yok.gov.tr/UlusalTezMerkezi/.
• Ordu, A., & Balçık, E. (2019). Örgüt kültürü, psikolojik güçlendirme ve örgütsel bağlılık arasındaki ilişkiler. Uludağ Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 32(1), 63-91.
• Ökmen, A.(2018). Öğretmen güçlendirmeye ilişkin lisede görev yapan öğretmenlerin algıları (Tez no 531025). [Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi], Yıldız Teknik Üniversitesi. https://tez.yok.gov.tr/UlusalTezMerkezi/.
• Özan, M. B., Özdemir, T. Y., & Yaraş, Z. (2017). The effects of social capital elements on job satisfaction and motivation levels of teachers. European Journal of Education Studies, 3(4), 49-68.
• Özan, M., Gündüzalp, S., Yaraş, Z., Polat, H., & Şener, G. (2016). Kadınların yönetici olma isteğinde personel güçlendirme uygulamalarının etkisi. Ahi Evran Üniversitesi Kırşehir Eğitim Fakültesi Dergisi, 17(3), 537-558. https://dergipark.org.tr/en/pub/kefad/issue/59425/853514
• Özdemir, M., & Gören, S. (2016). Politik beceri ve psikolojik sermaye arasındaki ilişkinin öğretmen görüşlerine göre incelenmesi. Hacettepe Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 31(2), 333-345.
• Özkan Hıdıroğlu, Y., & Tanrıöğen, A. (2020). Development of teachers' empowerment scale: A validity and reliability study. International Journal of Assessment Tools in Education, 7(4), 753-772.
• Özkan Hıdıroğlu, Y., & Tanrıöğen, A. (2021). Examining teachers' perceptions on empowerment according to various variables. International Journal of Curriculum and Instructional Studies, 11(1), 127-146.
• Pawar, M. (2006). Social "capital"?. Social Science Journal, 43(2), 211-226. https://doi.org/10.1016/j.soscij.2006.02.002
• Polatcan, M., & Balci, A. (2019). Social capital wealth as a predictor of innovative climate in schools. International Journal of Contemporary Educational Research, 6(1), 183-194.
• Quinn, D. M., & Kim, J. S. (2018). Experimental effects of program management approach on teachers’ professional ties and social capital. Educational Evaluation and Policy Analysis, 40(2), 196-218.
• Rinehart, J. S., & Short, P. M. (1994). Job satisfaction and empowerment among teacher leaders, reading recovery teachers and regular classroom teachers. Education, 114(4),570-577.
• Sadık, F., & Ergüven Akbulut, S. (2020). Okulların sosyal sermayesi ile öğretmenlerin akademik iyimserlik düzeyleri arasındaki ilişki. Akdeniz Eğitim Araştırmaları Dergisi, 14(34), 396 - 420.
• Sertel, G., & Karadağ, E. (2022). Okullardaki örgüt iklimi ile öğretmenlerin pozitif psikolojik sermaye algıları arasındaki ilişki. Marmara Üniversitesi Atatürk Eğitim Fakültesi Eğitim Bilimleri Dergisi, 55(55), 318-350.
• Şanlı, Ö., Altun, M., & Tan, Ç. (2018). Öğretmenlerin personel güçlendirme algılarının çeşitli değişkenler açısından incelenmesi. Çağdaş Yönetim Bilimleri Dergisi, 5(2), 177-191. https://dergipark.org.tr/en/pub/cybd/issue/40030/424712
• Tindowen, D. J. (2019). Influence of empowerment on teachers’ organizational behaviors. European Journal of Educational Research, 8(2), 617-631.
• Töremen, F., & Ersözlü, A. (2010). Eğitim örgütlerinde sosyal sermaye ve yönetimi. İdeal Kültür&Yayıncılık.
• Tösten, R., & Özgan, H. (2014). Pozitif psikolojik sermaye ölçeği: geçerlik ve güvenirlik çalışması. EKEV Akademi Dergisi, 59, 429-442. https://dergipark.org.tr/tr/pub/sosekev/issue/71552/1151446
• Tösten, R., & Özgan, H. (2017). Öğretmenlerin pozitif psikolojik sermayelerine ilişkin algılarının incelenmesi. Elektronik Sosyal Bilimler Dergisi, 16(62), 867-889.
• Ulufer Kansoy, S. (2021). Personel güçlendirmenin işletmeler açısından önemi. Opus International Journal of Society Researches, 18 (Yönetim ve Organizasyon Özel Sayısı), 1828-1848.
• Uygur, K., & Arabacı, İ. B. (2019). Lise öğretmenlerinin personel güçlendirme algıları ile örgütsel güven algıları arasındaki ilişki: Elazığ ili örneği. Van Yüzüncü Yıl Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 16(1), 744-770. https://dergipark.org.tr/tr/pub/yyuefd/issue/50700/659966
• Yalçın, S. (2019). Öğretmenlerin pozitif psikolojik sermaye düzeylerinin incelenmesi. Anadolu Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 19(1), 13-26.
• Yang, H. (2017). The role of social capital at home and in school in academic achievement: the case of South Korea. Asia Pacific Education Review, 18(3), 373-384. https://doi.org/10.1007/s12564-017-9492-7
• Zewude, G. T., & Hercz, M. (2021). Psychological capital and teacher well-being: the mediation role of coping with stress. European Journal of Educational Research, 10(3), 1227-1245. https://doi.org/10.12973/eu-jer.10.3.1227
• Zimmerman, M. A. (2000). Empowerment theory: Psychological, organizational and community levels of analysis. Handbook of Community Psychology, 43-63