ORTADOĞU'DA İNGİLİZ-KÜRT İLİŞKİLERİNİN TARİHSEL KÖKLERİ: MİSYONERLER VE ORYANTALİSTLER

Yıl 2019, Cilt: 2 Sayı: 4, 37 - 46, 31.12.2019

Bora İyiat

Öz

• Orta
  Doğu yerkürenin en kıymetli noktası ve bu yüzden de uluslararası hesaplaşmanın
  merkezidir. Bu yönüyle tarihin her evresinde dünyaya hükmetmek isteyen her
  devlet, önce söz konusu sahaya hakim olmaya çalışmıştır. Bu hakimiyet çabası
  içerisinde olan devletler, bölgede yaşayan halklardan faydalanarak, hedeflerine
  ulaşma yolunu seçmişlerdir. Bu noktada İngiltere’nin XX yüzyıl başlarında Orta
  Doğu’da Arapları ve Kürtleri kendi menfaatleri için kullanması, projenin
  sahipleri için bölgenin o tarihlerde hakimi Osmanlı Devleti’nin hakimiyetini
  kırması yönüyle de en optimum yol olarak görülmüştür. İngiltere için Orta
  Doğu’nun bir sosyolojik gerçeği olan Kürtler’e yönelik çalışmalarda, birlikte
  yaşama ve ortak kültür olgusu, ilk hedefe konulanlar arasında yer almaktadır.
  Farklı bir millet yaratarak, Türk toplumsal birliğini parçalamak bu projelerin
  eski ve en uzun süreni olmuştur. Bölgede faaliyet gösteren İngiliz istihbarat
  görevlileri için Kürt etnisitesi bölge üzerinde İngiliz politikalarının
  uygulanabilmesi için kullanılabilir bir araç olmuş ve bu amaçla sahada XX.
  yüzyılın başlarından itibaren görev yapan İngiliz istihbaratçıları bu hedefe
  yönelik çalışma yapmışlarsa da bu çalışmanın temelleri çok daha önceleri
  atılmıştır. İşte bu makale, İngiliz – Kürt ilişkilerinin başlangıcına daha
  yakından bakmak amacıyla hazırlanmıştır.

Anahtar Kelimeler

Ortadoğu, İngiltere, Kürtler, Oryantalistler

Kaynakça

• AĞCA Akın, Şark Meselesinde Kürtçülük (1787-1923), Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi, T. C. Uludağ Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Tarih Anabilim Dalı Tarih Bilim Dalı, Bursa 2012ALPTEKİN Yavuz M, Ortadoğu’da Emperyalist Kışkırtma ve Kürtler, Karadeniz Teknik Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Sosyal Bilimler Dergisi, Yıl: 7, Sayı: 14, Trabzon 2017BİÇER Bekir, Sultan II. Abdülhamit’in Kürt Politikası, Tarih Okulu Dergisi, Haziran Ayı, Yıl: 9, Sayı: XXVI, İzmir 2016BOLAT Bengül – AYAZ Ratip, İngiliz Misyonerlik Faaliyetlerinin Osmanlı Devleti’nin Yıkılış Sürecine Etkileri, Ankara Üniversitesi Türk İnkılap Tarihi Enstitüsü Atatürk Yolu Dergisi, Sayı: 61, Güz, Ankara 2017 BULUT Yücel, Hindistan’da İngiliz Sömürgeciliği Oryantalizm ve William Jones, İstanbul Üniversitesi Sosyoloji Dergisi, Cilt: 3, Sayı: 6, İstanbul 2006CABBAR Fatih A – DAVUD Hoşam, Kürtler Milliyetçilik ve Politika (Çev: Emine Ayhan), Ayrıntı Tarih Yayınları, İstanbul 2017ÇATALBAŞ Resul, Anglikan (İngiliz) Kilisesi Misyonerliği ve Osmanlı-İngiliz İlişkilerine Etkileri, Harran Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi, Sayı: 25, Ocak-Haziran, Urfa 2011ÇAY Abdulhaluk M, Her Yönüyle Kürt Dosyası, İlgi Kültür Sanat Yayınevi, İstanbul 2010DAYHAN Ahmet Tahir, Yıkılış Döneminde Asya ve Kuzey Afrika’daki Osmanlı Topraklarını “Keşfeden” Oryantalistler, Kongre Bildirisi, 38. ICANAS Uluslar arası Asya ve Kuzey Afrika Çalışmaları Kongresi, Ankara 2007GÜNDÜZ Şinasi, Misyonerlik ve Hıristiyan Misyonerler, Diyanet İlmi Dergi, Cilt: 38, Sayı:2, Diyanet İşleri Başkanlığı Dini Yayınlar Dairesi Başkanlığı, Ankara 2002KABBANİ Rana, Avrupa’nın Doğu İmajı ( Çev: Serpil Tuncer), Bağlam Yayınları, İstanbul 1993KALMAN M, Osmanlı – Kürt İlişkileri ve Sömürgecilik, Med Yayıncılık, İstanbul 1994KOÇAK Birgül, Uluslararası Oryantalistler Kongreleri (1873-1973) Üzerine Bir Değerlendirme, Kebikeç Dergisi, Sayı: 34, Ankara 2012LAZAREV Mihail – MIHOYAN Şakire, Kürdistan Tarihi (Çev: İbrahim Kale), Avesta Yayınları, İstanbul 2015NURDOĞAN Arzu M, Angilikan Kilisesi’nin Osmanlı’daki Sancaktarı: Church Missionary Society: Kuruluşu Yapısı ve Yayınları – I, Dini Araştırmalar Dergisi, Temmuz – Aralık, Cilt: 16, Sayı: 43, Ankara 2013QUASIMLO Abdurrahman, Kürtler ve Kürdistan (Çev: İbrahim Bingöl), Avesta Yayınları, İstanbul 2014SAID Edward W, Şarkiyatçılık (Çev: Berna Yıldırım), Metis Yayınları, İstanbul 2016Şerefhan, Şerefname, (Çev: M. Emin Bozarslan), Hasat Yayınları, İstanbul 1990TÜRKMEN Zekeriya, Musul Meselesi, Atatürk Araştırma Merkezi Yayınları, Ankara 2011VALİ Abbas, Kürt Tarihi Kimliği ve Siyaseti Kuramsal Bir Yaklaşım (Çev: İbrahim Bingöl), Avesta Yayınları, İstanbul 2013YILMAZ Özgür, Batılı Seyyahlara Göre Trabzon (1808-1878), Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi, KTÜ Sosyal Bilimler Enstitüsü, Tarih Ana Bilim Dalı, Trabzon 2006 YÜCEL İdris, Bir Misyonerlik Uygulamasının Teorisi ve Pratiği: Urfa Amerikan Körler Okulu (1902-1914), CTAD, Yıl:7 Sayı: 14 Güz, Ankara 2011