TÜBERKÜLOZ OLAN BİREYLERDE YAŞAM KALİTESİ VE HEMŞİRELİK DESTEK HİZMETLERİNİN ETKİSİ

Yıl 2025, Cilt: 4 Sayı: 1, 28 - 36, 29.04.2025

Hüseyin Yaşar , Sezer Avcı , Seval Akben

https://doi.org/10.63742/ustbd.1657610

Öz

Bu derleme, tüberkülozun fiziksel, psikososyal ve ekonomik etkilerinin bireylerin yaşam kalitesini nasıl etkilediğini ve hemşirelik destek hizmetlerinin bu etkileri hafifletmedeki rolünü değerlendirmeyi amaçlamaktadır. Tüberküloz, kronik yorgunluk, solunum güçlüğü, kilo kaybı gibi fiziksel semptomların yanı sıra sosyal damgalama, depresyon ve anksiyete gibi psikososyal sorunlara yol açarak hastaların yaşam kalitesini olumsuz yönde etkilemektedir. Bu durum, tedaviye uyumu zorlaştırmakta ve hastaların genel sağlık durumunu olumsuz etkilemektedir. Hemşirelik destek hizmetleri, doğrudan gözetimli tedavi, psikososyal destek ve hasta eğitimi gibi müdahalelerle tedaviye uyumu artırmakta, sosyal damgalamayı azaltmakta ve yaşam kalitesini iyileştirmektedir. Özellikle, doğrudan gözetimli tedavi uygulamaları, hastaların ilaçlarını düzenli kullanmasını sağlayarak tedavi sürecini etkin bir şekilde yönetmelerine katkıda bulunmaktadır. Ayrıca, psikososyal destek hizmetleri, hastaların stres yönetimi, depresyon ve anksiyete ile başa çıkmalarını kolaylaştırarak ruhsal dayanıklılıklarını güçlendirmektedir. Tüberküloz yönetiminde hemşirelerin rehberlik rolü, yalnızca semptom kontrolü sağlamaktan ibaret olmayıp, aynı zamanda hasta eğitimi, sosyal destek mekanizmalarının güçlendirilmesi ve toplumsal farkındalığın artırılması gibi kritik görevleri de kapsamaktadır. Hemşirelerin etkili iletişim becerileri ve sürekli izleme faaliyetleri, hastaların tedavi motivasyonunu artırmakta ve tedaviye bağlılıklarını güçlendirmektedir. Toplumsal farkındalığın artırılması ve sosyal damgalamanın önlenmesi amacıyla düzenlenen eğitim programları, hastaların tedaviye katılımını olumlu yönde etkileyerek genel iyilik hallerini iyileştirmektedir. Bu derleme, tüberküloz hastalarının yaşam kalitesini artırmak için multidisipliner bir yaklaşım benimsenmesi ve hemşirelik destek hizmetlerinin güçlendirilmesi gerektiğini vurgulamaktadır. Gelecekteki çalışmaların, hemşirelik müdahalelerinin etkinliğini daha kapsamlı bir şekilde değerlendirecek şekilde tasarlanması önerilmektedir.

Anahtar Kelimeler

Yaşam Kalitesi, Hemşirelik Destek Hizmetleri, Psikososyal Destek, Doğrudan Gözetimli Tedavi., Tüberküloz

Kaynakça

• Alene, K. A., Clements, A. C., McBryde, E. S., Jaramillo, E., Lönnroth, K., Shaweno, D., ... & Viney, K. (2018). Mental health disorders, social stressors, and health-related quality of life in patients with multidrug-resistant tuberculosis: A systematic review and meta-analysis. Journal of Infection, 77(5), 357-367.
• Ausi, Y., Santoso, P., Sunjaya, D., & Barliana, M. (2021). Between Curing and Torturing: Burden of Adverse Reaction in Drug-Resistant Tuberculosis Therapy. Patient preference and adherence, 15, 2597 - 2607. https://doi.org/10.2147/PPA.S333111.
• Bıyıklı, N., & Lotfi, S. (2021). Tüberküloz hastalarının tedavi süresinde sosyal destek süreçlerinin incelenmesi. Hacettepe Sağlık İdaresi Dergisi, 24(3): 457-468.
• Bishara, H., Green, M., Saffouri, A., & Weiler‐Ravell, D. (2023). Latent Tuberculosis Treatment among Hard-to-Reach Ethiopian Immigrants: Nurse-Managed Directly Observed versus Self-Administered Isoniazid Therapy. Tropical Medicine and Infectious Disease, 8. https://doi.org/10.3390/tropicalmed8020123.
• Bisht, M. K., Dahiya, P., Ghosh, S., & Mukhopadhyay, S. (2023). The cause–effect relation of tuberculosis on incidence of diabetes mellitus. Frontiers in Cellular and Infection Microbiology, 13, 1134036.
• Cabrera-Sanchez, J., Cuba, V., Vega, V., Van der Stuyft, P., & Otero, L. (2022). Lung cancer occurrence after an episode of tuberculosis: a systematic review and meta-analysis. European respiratory review, 31(165).
• Chen, Y., Xie, Y., Wei, M., & Xu, D. (2024). Clinical effects of detailed nursing management interventions on medication adherence and disease perception in patients with drug-resistant tuberculosis. World Journal of Clinical Cases, 12(20), 4191–4198. https://doi.org/10.12998/wjcc.v12.i20.4191
• Dires, A., Hagos, T., Yitayal, M., Amare, G., & Aschalew, A. (2020). Quality of life and associated factors among patients with tuberculosis at the University of Gondar comprehensive specialized hospital, Ethiopia. Quality of Life Research, 30, 1173–1181. https://doi.org/10.1007/s11136-020-02717-w
• Ganguli, A., Clewell, J., & Shillington, A. (2016). The impact of patient support programs on adherence, clinical, humanistic, and economic patient outcomes: a targeted systematic review. Patient preference and adherence, 10, 711 - 725. https://doi.org/10.2147/PPA.S101175.
• Gunawardena, S., McMahon, E., & Doherty, A. (2024). A systematic review of the prevalence of psychosis in people with tuberculosis. European Psychiatry. https://doi.org/10.1192/j.eurpsy.2024.759
• Hisar, F. (2007). Tüberküloz hastalarına sağlığının geliştirilmesinde sağlık inanç modeli ve eylem teorisinin uygulanması [Doktora tezi, Hacettepe Üniversitesi, Sağlık Bilimleri Enstitüsü]. https://jag.journalagent.com/z4/download_fulltext.asp?pdir=jern&plng=eng&un=JERN-60320
• Karakoç Kumsar, A., Güner, A., & Taşkın Yılmaz, F. (2021). Tüberküloz hastalarında damgalama: Hastalığı kabul ve umutsuzluk düzeyine etkisi. Sağlık ve Toplum, 31(1), 69–77.
• Laxmeshwar, C., Stewart, A., Dalal, A., Kumar, A., Kalaiselvi, S., Das, M., Gawde, N., Thi, S., & Isaakidis, P. (2019). Beyond 'cure' and 'treatment success': Quality of life of patients with multidrug-resistant tuberculosis. The International Journal of Tuberculosis and Lung Disease, 23(1), 73–81. https://doi.org/10.5588/ijtld.18.0149
• Nadatien, I., Muhith, A., Budiarti, R., & Ibad, M. (2024). E-counseling development model: Modified Psycho-Spiritual and Spiritual Emotional Freedom Technique (PS-SEFT) on anxiety levels and recovery motivation in pulmonary tuberculosis patients. Healthcare in Low-Resource Settings. https://doi.org/10.4081/hls.2024.11990
• Nightingale, R., Carlin, F., Meghji, J., McMullen, K., Evans, D., van der Zalm, M. M., Anthony, M. G., Bittencourt, M., Byrne, A., du Preez, K., Coetzee, M., Feris, C., Goussard, P., Hirasen, K., Bouwer, J., Hoddinott, G., Huaman, M. A., Inglis-Jassiem, G., Ivanova, O., Karmadwala, F., … Mortimer, K. (2023). Post-TB health and wellbeing. The international journal of tuberculosis and lung disease : the official journal of the International Union against Tuberculosis and Lung Disease, 27(4), 248–283. https://doi.org/10.5588/ijtld.22.0514
• Septiani, F., Erawati, M., & S. (2022). Factors affecting the quality of life among pulmonary tuberculosis patients: A literature review. Nurse and Health: Jurnal Keperawatan, 11(1). https://doi.org/10.36720/nhjk.v11i1.351
• Sholahuddin, A., & Hariyanto, T. (2024). Nursing Personnel Services in Handling Tuberculosis Patients at Darul Imarah Health Center Aceh Besar District. KnE Life Sciences, 1-14.
• Sofiana, L., & Nugraheni, S. A. (2022). Quality of Life Determinant Factors in Tuberculosis Patients in Indonesia: Literature Review. Jurnal Aisyah: Jurnal Ilmu Kesehatan, 7(2), 347-354.
• Syakiratin, Q., Wibowo, A., & Febriani, E. (2019). Psychological challenges faced by multidrug-resistant tuberculosis patients: a systematic review. Berita Kedokteran Masyarakat, 35(5), 155-161.
• Şenoğlu, H., & Sürücüoğlu, S. (2024). Depremin tüberküloz epidemiyolojisi üzerine etkisi ve güncel tüberküloz verileri. Turk Mikrobiyol Cemiy Derg, 54(3), 161–168. https://doi.org/10.54453/TMCD.2024.17362
• T.C. Sağlık Bakanlığı, Halk Sağlığı Genel Müdürlüğü (TCSB). (2019). Tüberküloz Tanı ve Tedavi Rehberi. Sağlık Bakanlığı Yayın No: 1129, Ankara. https://hsgm.saglik.gov.tr/depo/birimler/tuberkuloz-db/Dokumanlar/Rehberler/Tuberkuloz_Tani_ve_Tedavi_Rehberi.pdf
• Thomas, B. E., Shanmugam, P., Malaisamy, M., Ovung, S., Suresh, C., Subbaraman, R., ... & Nagarajan, K. (2016). Psycho-socio-economic issues challenging multidrug resistant tuberculosis patients: a systematic review. PloS one, 11(1), e0147397.
• Türkiye Solunum Araştırmaları Derneği, Tüberküloz Çalışma Grubu (TÜSAD). (2023). 1-7 Ocak Tüberküloz Haftası Basın Bildirisi. https://solunum.org.tr/birim/13/tuberkuloz-calisma-grubu/haber/1578/1-7-ocak-tuberkuloz-haftasi-basin-bildirisi.html
• World Health Organization (WHO). (2023). Global Tuberculosis Report. https://www.who.int/publications/i/item/9789240083851
• World Health Organization (WHO). (2024). Global Tuberculosis Report 2024. https://www.who.int/teams/global-tuberculosis-programme/tb-reports/global-tuberculosis-report-2024 .
• Zaman, K. (2010). Tuberculosis: A global health problem. Journal of Health, Population, and Nutrition, 28(2), 111–113. https://doi.org/10.3329/JHPN.V28I2.487.