ULUSLARARASI STRATEJİK BOYUT DERGİSİ YAYIN ETİĞİ KILAVUZU

Bu yayın etiği kılavuzu Uluslararası Stratejik Boyut Dergisi tarafından benimsenen etik kuralları içermektedir. Kılavuz, dergiye makale göndermek isteyen yazarlarla birlikte editörler ve hakemlere yayın etiği konusunda yol göstermeyi amaçlamaktadır. Editörün Sorumlulukları, Hakemlerin Sorumlulukları ve Yazarların Sorumlulukları olmak üzere üç bölümden oluşmaktadır. Bu yayın kılavuzu Elsevier Yayın Rehberi temel alınarak hazırlanmıştır [8].



Editörlerin Sorumlulukları



Yayın kararı
Dergi editörü tek başına ve bağımsız olarak dergiye gönderilen makalelerden hangisinin yayınlanması gerektiğinden sorumludur [3, 4]. Editör yayın kararı alırken dergi Yayın Kurulu’nun kararını ve iftira, telif hakkı ihlali ve aşırmacılık gibi sorunlarla ilgili yasal gereklilikleri göz önünde bulundurabilir [8].





Hakemler
Editör, makalelerin hakemler tarafından değerlendirme sürecinin adil, tarafsız ve zamanında tamamlanmasından sorumludur. Makaleler dışarıdan ve birbirinden bağımsız en az iki hakem tarafından değerlendirilmeli ve gerekli olduğunda editör ek hakemlere başvurmalıdır [8].

Editör, kendi alanında yeterli uzmanlığa sahip hakemleri seçmeli ve sahte hakemlerden sakınmak için makale değerlendirmelerinin en iyi şekilde yapılmasını takip etmelidir [5]. Editör ortaya atılan potansiyel çıkar çatışmalarını ve hakemler tarafından bildirilen kendine atıf yapma önerilerini herhangi bir potansiyel önyargı olup olmadığını belirlemek için incelemelidir [8].





Adil Olma
Editör, dergiye gönderilen makaleleri yazarın ırk, cinsiyet, cinsel yönelim, dini inançlar, etnik köken, vatandaşlık ya da politik görüşlerini dikkate almaksızın entelektüel içeriğe göre değerlendirmelidir [8].

Derginin yayın kuralları şeffaflık ve tam, dürüst raporlamayı teşvik etmeli ve editör, hakemlerin ve yazarların onlardan neler beklendiğini açık bir şekilde anladıklarından emin olmalıdır [8]. Editör tüm dergi iletişimleri için derginin standart elektronik sistemini kullanmalıdır. Editör, editör kararlarına karşı düşünceler için şeffaf bir mekanizma oluşturmalıdır.





Dergi metrikleri
Editör dergi metriklerini manipüle ederek olduğundan yüksek göstermemelidir. Dergiye gönderilen makalelerde dergide yayınlanan makalelerden referans verilmesini sahici akademik sebepler dışında istememelidir. Yazarların editörün kendi yayınlarına referans vermesini istememelidir [8].





Gizlilik
Editör yazarlar ve hakemler ile başka bir anlaşma olmadığı sürece dergiye gönderilen makalelerin ve her türlü belgenin gizliliğini korumalıdır. İstisna durumlarda, yayıncının bilgisi dâhilinde editör çalışmada yapılan bir usulsüzlüğü araştırmak için diğer dergilerin editörleriyle sınırlı bir bilgi paylaşımı yapabilir [6].

Dergi açık hakemlik sistemi kullanmadığı ve/veya hakemler kendi bilgilerinin paylaşılmasını kabul etmediği sürece editör hakemlerin bilgilerini gizli tutmalıdır [8].

Gönderilen bir makalede yayımlanmayan materyaller editörün kendi araştırmasında yazarın yazılı izni belirtilmeden kullanılmamalıdır. Değerlendirme sırasında elde edilen gizli bilgiler ya da fikirler saklı tutulmalı ve kişisel çıkar amaçlı kullanılmamalıdır [8].





Çıkar Çatışması
Editörle ilgili olası çıkar çatışmaları en başta editör ataması yapılmadan önce yazılı olarak bildirilmeli ve gelecekte çıkar çatışması olduğunda güncellemeler yapılmalıdır [8].

Editör, kendisi ya da aile üyeleri ve iş arkadaşları veya ilgisi olabilecek herhangi başka kaynakla ilgili olan makalelerle herhangi bir görüş belirtmemelidir. Bütün makaleler dergide belirtilen makale gönderme adımlarını/kurallarını takip etmeli ve değerlendirme yazarlardan veya onların araştırma gruplarından bağımsız olarak yapılmalıdır. Yayınlanan makalelerde bu etki açık bir ifadeyle belirtilmelidir [7].





Baskı Kaydına Dikkat Edilmesi
Editör bildirilen ya da şüphelenilen suiistimalleri değerlendirerek ve inceleyerek yayınlanan çalışmaların bütünlüğünün korunması için yayıncıyla birlikte çalışmalıdır [8].

Bu süreçte makale ya da çalışmanın yazarıyla iletişim kurulması, ilgili şikâyet ya da iddialarla ilgili son bir karar vermek gerekmektedir fakat ilgili kurumlar ve araştırma ortamları ile ileri bir iletişim de gerekebilir. Editör, aşırmacılık gibi usulsüz uygulamaları ortaya çıkarmak için yayıncının sisteminin uygun şekilde kullanılmasını sağlamalıdır [8].

Editör usulsüz uygulamanın kanıtla belirlendiği yayının çabuk bir şekilde düzeltme, geri çekme, endişenin ifade edilmesi veya kayıtlarla ilgili diğer düzeltmeleri organize etmek için yayıncı ile işbirliği yapmalıdır [7].





Hakemlerin Sorumlulukları



Editörün Kararlarına Katkı Sağlamak
Hakemler makale ile ilgili yayın kararının verilmesinde editörle iletişim içinde editöre yardımcı olurlar ve yazarla iletişim kurup makalenin geliştirilmesi konusunda yardım ederler. Değerlendirme resmi akademik iletişim için gerekli olup bilimsel yöntemin merkezindeki unsurdur. Özellikle belirtilen etik ile ilgili kurallar dışında hakemler yazarlara ve onların makalelerine kendilerine davranılmasını istedikleri gibi davranmalı ve iyi bir değerlendirme süreci izlemelidirler [8].

Seçilen hakem makaleyi değerlendirmede kendini yetersiz hissettiğinde ve hemen değerlendirmenin imkânsız olduğunu anladığında editörü bilgilendirmeli ve hakemlikten çekilmelidir [8].





Gizlilik
Değerlendirme için alınan her türlü çalışmaya gizli bir belge gibi davranılmalıdır. Hakemler değerlendirmeyi ya da çalışmayla ilgili herhangi bir bilgiyi kimseyle paylaşmamalıdır ve yazarla editörün izni dışında iletişime geçmemelidir [8].

Bazı editörler meslektaşlar ile tartışmayı ya da işbirlikli-hakemlik(co-reviewing) süreçlerini teşvik etmektedir ancak hakemler gizliliğin sağlanması ve seçilen kişilerin hakemlik için yeterli olup olmadığı konusunda öncelikle editör ile görüşmelidir [8].

Dergiye gönderilen makalede kullanılan ve yayımlanmayan materyaller yazarın yazılı izni olmadan hakemin kendi çalışmasında kullanılmamalıdır. Değerlendirme sürecinde elde edilen gizli bilgi ve fikirler gizli tutulmalı ve kişisel çıkarlar için kullanılmamalıdır [8].





Etik Sorunlar
Hakem makalede, değerlendirilen makale ile hakemin kişisel bilgisinin olduğu ve daha önce yayınlanan başka bir makale arasında herhangi büyük bir benzerlik ya da örtüşme gibi etik sorunlar için hazırlıklı olmalıdır ve bunları editörün dikkatine sunmalıdır. Daha önce raporlanan gözlem, kaynak ve tartışma içeren herhangi bir ifade gerekli referans gösterilerek belirtilmelidir.





Objektiflik Standartları ve Çıkar Çatışması
Değerlendirme süreci objektif bir şekilde yürütülmelidir. Hakemler kişisel önyargıya sahip olabileceklerini düşünmeli ve bunu dikkate alarak değerlendirme yapmalıdırlar. Yazarın kişisel olarak eleştirilmesi uygun değildir. Hakemler yaptıkları görüşlerini destekleyici sebeplerle açıkça ifade etmelidirler [8].

Hakemler çalışmayla ilgili olan yazarlar, şirketler ya da kurumlardan herhangi biriyle yarışma, işbirlikli çalışma veya diğer ilişki ya da bağlantılar sebebiyle çıkar çatışması olan bir makaleyi değerlendirmeyi kabul etmeden önce hakemi bilgilendirmelidirler [8].

Eğer bir hakem yazardan hakemin ya da bir meslektaşının bir çalışmasına referans göstermesini isterse bu gerçekçi akademik sebeplerden kaynaklanmalı, kendi çalışmasının atıf sayısını yükseltmek ya da kendi çalışmasının görünürlüğünü arttırmak amaçlı olmamalıdır [8].



Yazar(lar)ın Sorumlulukları



Bilimsel Standartlara Uygun Raporlama
Özgün bir araştırmayı rapor eden yazarlar çalışmanın anlamlılığını objektif olarak tartışmanın yanı sıra yapılan işin doğru şekilde açıklamasını sunmalıdır. Araştırmanın dayandığı veriler doğru bir şekilde temsil edilmelidir. Yapılan çalışma diğerler araştırmacıların tekrar etmesine izin vermek için yeterince detay ve referans içermelidir. Dürüst olmayan ve bilerek doğru olmayan bilgi veren cümleler etik olmayan davranıştır ve bunlar kabul edilemez [8].

Derleme ve profesyonel yayın makaleleri (professional publication articles) aynı zamanda doğru ve objektif olmalı ve editör fikirlerini içerlen çalışmalar da aynı şekilde açıkça anlatılmalıdır [8].





Veri Erişimi ve Saklanması
Yazarlardan çalışmalarını destekleyen araştırma verilerini editör incelemesi ve derginin açık veri gereksinimlerine uymak için paylaşmaları istenebilir. Yazarlar böyle bir veriye açık erişim sağlamak için hazır olmalıdırlar ve bu verilerin araştırmanın yayımlanmasından sonra yeterli bir süre daha saklanmasını sağlamalıdırlar [8].





Orijinallik ve Kaynak Gösterimi
Yazarlar tamamen özgün bir çalışma yaptıklarından emin olmalıdırlar. Eğer başka araştırmacıların çalışmalarını ve sözlerini kullandılarsa uygun bir şekilde o çalışmalara atıf yapmalıdırlar ve gerektiğinde izin almalıdırlar [8].

Diğer araştırmacıların çalışmalarına uygun şekilde teşekkür edilmelidir. Yazarlar kendi çalışmalarını etkileyen diğer çalışmalara uygun bir şekilde atıf yapmalı ve çalışmaları daha büyük bir akademik kayıt içerisinde uygun bağlamda vermelidirler. Gizlice elde edilen bilgiler, diyalogda, üçüncü kişilerle tartışmada, kaynaktan açık yazılı izin alınmadan paylaşılmamalıdır [8].

Aşırmacılık çeşitli formlarda olabilir; başkasının yazdığı makaleyi yazarın kendi makalesi gibi göstermek, başka birisinin çalışmasının büyük bir bölümünü atıf yapmadan kopyalamak ya da başka sözcüklerle anlatmak, başkaları tarafından yapılmış araştırma sonuçlarını iddia etmek gibi. Her türlü biçimde yapılan aşırmacılık etik olmayan davranıştır ve bu durum kabul edilemez. Dergiye gönderilen tüm çalışmalar için intihal tarama yazılımı ile tarama yapılmalı ve %20 oranından fazla olan çalışmalar kabul edilmemelidir [8].

Bu durumlar dışında tezlerden üretilen yayınlarda intihal oranı aranmaz. Herhangi bir konferans, sempozyum ve benzeri etkinlikte özet bildiri olarak yayınlanmış çalışmalar uygun şartları taşıdığı sürece dergiye kabul edilebilir. Ancak bu tür etkinliklerde tam metin olarak yayınlanan çalışmalar dergiye kabul edilemez. Dergiye gönderilen tüm çalışmalar için etik kurul izni alınmalı ve makale gönderimi sırasında istenen belgeler arasına eklenmelidir [8].





Çoklu, Gereksiz veya Aynı Anda Yayın Yapma
Yazar aynı çalışmayı içeren makaleleri birden fazla dergide yayınlamamalıdır. Aynı makalenin birden fazla dergiye aynı anda gönderilmesi etik olmayan bir davranıştır ve kabul edilemez. Yazar daha önce yayınlanmış bir çalışmayı özet bildiri ya da ders materyali veya tez olmadığı sürece tekrar yayın için göndermemelidir [8].

Yayımlanmış bazı makalelerin (örneğin, klinik çalışmalar ya da çeviriler) başka dergide yayınlanması belli şartların sağlandığı durumlarda kabul edilebilir. Yazarlar ve dergi editörü ikinci yayın konusunda anlaşmalarıdır. Yayın önceki yanının verilerini ve yorumlarını yansıtmalıdır. Birincil yayına ikinci yayında atıf yapılmalıdır. Bu konu ile ilgili daha fazla bilgi için ICMJE’e başvurulabilir [1].





Gizlilik
Gizlilik servisleri kapsamında toplanan bilgilerin makale hakemliği ya da araştırma desteği başvuruları gibi, bu servislerle ilgili olan yazarın açık yazılı izni olmadan kullanılmamalıdır [8].





Yazarlar
Makalenin yazarlığı raporlanan çalışmanın fikri, tasarımı, yürütülmesi ve yorumlanmasında anlamlı bir katkı sağlayan kişilerle sınırlanmalıdır. Gerekli katkıyı sağlayanlar makalede yazar olarak sıralanmalıdır [8].

Makalede diğer önemli aşamalarda katılım gösterenler (örneğin, dili düzeltme, tıbbi yazım) teşekkür bölümünde belirtilmelidir [8].

Makaleden sorumlu yazar makalede uygun olan tüm yazarların belirtildiğinden ve uygun olmayan yazarların belirtilmediğinden emin olmalıdır. Tüm yazarlar makalenin son halini görmüş olmalı, onaylamalı ve makalenin gönderilmesini kabul etmelidir [8].

Makale gönderilmeden önce yazarların listesi ve sırası dikkatlice düşünülmeli ve makale gönderildiği sırada yazarların gerekli bilgileriyle birlikte bu liste de gönderilmelidir. Sadece istisna durumlarda makale gönderildikten sonra editör yazarların isteğiyle yazar ekleme, yazar silme, sıra değişikliği yapabilir. Yazarlar bu isteği editöre bildirmelidir. Tüm yazarlar silme, ekleme, sıra değişikliği konusunda fikir birliği sağlamalıdır [8].

Yazarlar çalışmamanın kolektif sorumluluğunu almalıdır. Her bir yazar, çalışmanın herhangi bir parçasının bütünlüğü ve doğruluğu ile ilgili soruların uygun şekilde araştırıldığından ve çözüldüğünden emin olmada sorumludur [8].





Riskler ve Hayvan Deneyleri
Dergiye gönderilen makalede yapılan çalışma, kullanılmasından dolayı olağan dışı bir tehlike yaratacak kimyasallar, prosedürler veya araçlar içeriyorsa yazar bunu makalede açıkça belirtmelidir [8].

Eğer çalışma hayvan veya insan deneklerin kullanılmasını içeriyorsa yazar makalede bir cümleyle tüm işlemlerin yasalara ve etik kılavuza göre yapıldığını ve uygun bir etik kurulun bu çalışmayı onayladığını belirtmelidir. Aynı zamanda yazar çalışmada insan deneklerden izin alındığını eklemelidir. İnsan deneklerin gizlilik hakları her zaman göz önünde tutulmalıdır [8].

İnsan denekler için, yazar çalışmanın The Code of Ethics of the World Medical Association (Declaration of Helsinki)’na uygun olarak yürütüldüğüne emin olmalıdır [9]. Tüm hayvan deneyleri ARRIVE ilkelerini takip etmelidir [10] ve UK Animals (Scientific Procedures) Act 1986 ve ilgili ilkeler [11] veya bilimsel amaçlarla kullanılan hayvanların korunması üzerine EU Directive 2010/63 EU [12] veya the U.S. Public Health Service Policy on Human Care, ve the Animal Welfare Act ilkelerine uygu olarak yürütülmüş olmalıdır [13].

Yazar makalede örnek olay bilgileri, katılımcının kişisel bilgileri veya fotoğrafı gibi bilgileri paylaşmak için gerekli izinleri uygun bir şekilde almalıdır. Yazılı izin belgeleri yazar tarafından saklanmalı ve gerekli durumlarda dergi tarafından talep edildiğinde dergi ile paylaşılmalıdır [14].





Çıkar Çatışması
Tüm yazarlar çalışmayı olumsuz etkileyebileceği öngörülen diğer kişilerle ve kurumlarla tüm maddi ve kişisel ilişkilerini gönderilen makalede belirtmelidirler [8].

Makalede çalışmanın yapılması ya da makalenin hazırlanması sırasında alınan tüm maddi destekler açıklanmalı ve sponsorların makaledeki rolü belirtilmelidir. Eğer destek kaynaklarının herhangi bir rolü yoksa bu belirtilmelidir [8].

Olası çıkar çatışması örnekleri; iş yerinde çalışıyor olmak, danışmanlık, hisse sahibi olmak, ödül, yeminli uzmanlık, patent başvuru/kabulü veya destekler ve diğer hibeler. Olası çıkar çatışmaları mümkün olan en erken aşamada belirtilmelidir [15].





Yayımlanmış Çalışmada Temel Hatalar
Yazar, yayımlanmış kendi çalışmasında önemli bir hata ya da doğruluğu şüpheli bir ifade vb. fark ederse editöre ya da yayıncıya bildirmekle ve eğer editör hatanın düzeltilmesini gerekli görürse düzeltme işlemi için işbirliği yapmakla yükümlüdür. Eğer editör ve yayıncı, üçüncü kişilerden yayımlanmış bir makalede hata olduğunu öğrenirse yazar editörle işbirliği yapmakla ve editör isterse kanıt sunmakla yükümlüdür.





Görsel Bütünlüğü
Makalede kullanılan herhangi bir görsel içinde belirli bir özelliği zenginleştirmek, gizlemek, taşımak, yerini değiştirmek veya tanıtmak kabul edilemez [16]. Özgün görseldeki bilgiyi gizlemediği ya da engellemediği sürece parlaklık, zıtlık ve renk dengesini düzeltmek kabul edilebilir. Açıklığı arttırmak için görselleri manipüle etmek kabul edilebilir ancak diğer amaçlar için manipüle etmek bilim etiğini istismar eder ve gerekli müdahale yapılacaktır [8].

Yazarlar özellikle görseller için dergi tarafından belirlenen kurallara uymalıdır; örneğin makalede kullanılan özgün görsellerin ayrı dosya halinde dergiyle paylaşılması ve bunların uygun bir saklama alanında tutulması gibi [8].





Klinik Deneylerin Şeffaflığı
Klinik deneylerin şeffaf olması Uluslararası Stratejik Boyut Dergisi tarafından desteklenmektedir. Yazarların klinik deney kaydı ve sunumunda gibi en iyi standartları uygulaması beklenmektedir; örneğin CONSORT ilkeleri gibi [1, 2].



Kaynaklar

[1] ICMJE Uniform requirements for manuscripts submitted to biomedical journals http://www.icmje.org/

[2] CONSORT standarts for randomized trials http://www.consort-statement.org/

[3] COPE Codes of conduct https://publicationethics.org/resources/code-conduct

[4] Elsevier policy on editorial independence https://www.elsevier.com/about/company-information/policies/editorial-independence

[5] World Association of Medical Editors (WAME) Best Practice http://www.wame.org. /about/policy-statements#Best Practices for Peer Reviewer Selection

[6] Committee on Publication Ethics (COPE) Guidelines on Editors in Chief sharing http://publicationethics.org/files/Sharing%20_of_Information_Among_EiCs_guidelines_web_version_o.pdf

[7] Elsevier’s Publishing Ethics Resource Kit for Editors https://www.elsevier.cm/editors/perk

[8] Elsevier Publishing Guide https://elsevier.com/_data/assets/pdf_file/0009/300888/Ethical-guidelines-for-journal-publication-V2.0-May-2017-Elsevier.pdf

[9] World Medical Association (WMA) elsinki Declaration for MEdical Research in Human Subject https://www.wma.net/policies-post/wma-declaration-of-helsinki-ethical-principles-for-medical-research-involving-human-subjects

[10] Animal Research: Reposting of In Vivo Experiements (ARRIVE) Guidelines https://www.nc3rs.org.uk/arrive-gudielines

[11] the U.K. Animals (Scientific Procedures) Act 1986 https://www.gov.uk/government/uploads/attachment_data/f/308593/ConsolidatedASPA1JAN2013.pdf

[12] EU Driective 2010/63/EU for animal experiments http://ec.europa.eu/environment/chemicals/lab_animals/legislation_en.htm

[13] U.S. Public Health Service Policy on Human Care and Use of Laboratory Animals https://grants.nih.gov/grants/olaw/references/phspolicylabanimals.pdf

[14] Elsevier policy on patient consent: https://www.elsevier.com/about/company-information/policies/patient-consent

[15] WAME Editorial statement on COI http://www.wame.org/about/conflict-of-interest-in-peer-reviewed-medical

[16] Rossner and Yamada, 2004. The Journal of Cell Biology, 166, 11-15. http://jcb.rupress.org/content/166/1/11.full