KIRIM TATARLARININ SOVYETLER BİRLİĞİ TARAFINDAN ETNİK TEMİZLİĞE MARUZ KALMASI

Yıl 2014, Sayı: 15, 47 - 58, 01.03.2014

J. Otto Pohl

Öz

11 Mayıs 1944’te Sovyet hükümeti, Kırım Tatarlarını kitleselihanetle suçlamış ve Kırım Tatar nüfusunun tamamının KırımÖSSC’sinden Özbekistan’a zorla yerleştirilmesini emretmiştir. 18-20Mayıs 1944 tarihleri arasında, İçişleri Halk Komiserliği (NKVD)neredeyse her Tatar erkeği, kadını ve çocuğunu Özbek SSC istikametindegiden tren vagonlarına bindirmiştir. Bu trenlerden bazıları daha sonraUral Dağları’na ve Rus SFSC’sinin başka bölgelerine saptırılmıştır,ancak 200.000’lik nüfustan 150.000’i özel statüye sahip yerleşimcilerolarak Özbekistan’a yerleştirilmiştir. Özbekistan’a gönderilenler ilkolarak çoğunlukla kolhozlar ve sovhozlara yerleştirilmiş, ancak buçiftliklerdeki kötü yaşam koşulları sebebiyle pek çoğu çalışmak içinmadenler, şantiyeler ve fabrikalar gibi Özbek SSC içerisindeki sanayibölgelerine göç etmişlerdir. Bu göçlere rağmen Özbekistan’daki onbinlerce Kırım Tatarı sıtma, gıda yetmezliği ve dizanteri gibi sebeplerdendolayı ölmüştür. Ural Dağları’nda on binlerce Kırım Tatarı kendileriniyağmur ormanlarında bulmuş, burada çalışabilecek güçte olanyetişkinler ağaç kesmiş ve nüfusunun geri kalanı ise açlık ve bulaşıcıhastalıktan dolayı ıstırap çekmiştir. Son olarak, Kırım Tatarıerkeklerinden oluşan küçük bir grup, Moskova ve Tula Oblastlarındakikömür madenlerindeki zorunlu işçi olarak çalıştırılmıştır. Sovyethükümeti, Kırım Tatarlarının tabi tutulduğu özel statülü yerleşimsınırlandırmalarını ancak 28 Nisan 1956’da kaldırmıştır. Bu halkayönelttiği kitlesel ihanet suçlamalarını ise 5 Eylül 1967’de kaldırmıştır.Ancak Sovyet hükümeti, Kırım Tatarlarının büyük sayılarda evlerinedönmelerine ancak 14 Kasım 1989’dan sonra izin vermiştir. Orta Asyave SSCB’nin diğer bölgelerine uzun süreli olarak sürgün edilmeleriKırım Tatarlarında kalıcı izler bırakmıştır. Kırım Tatarlarının, Kırım’ınşu anda Rusya tarafından işgal edilmesine verdikleri tepki, özel statülüyerleştirilme uygulaması sebebiyle sınır dışı edilmeleri ve ıstırapçekmeleriyle ilgili olan tarihi sürece atıf yapılmadan anlaşılmasımümkün değildir

Anahtar Kelimeler

Kırım Tatarları, sınır dışı edilme, İçişleri HalkKomiserliği (NKVD), özel statülü yerleşimciler, Özbekistan

SOVIET ETHNIC CLEANSING OF THE CRIMEAN TATARS

Öz

On May 11, 1944, the Soviet government accused theCrimean Tatars of mass treason and ordered the forced resettlement ofthe entire population from the Crimean ASSR to Uzbekistan. From May18-20, 1944 the NKVD (People’s Commissariat of Internal Affairs)loaded nearly every Crimean Tatar man, woman, and child onto trainechelons bound for the Uzbek SSR. A number of these trains were laterdiverted to the Urals and other regions of the R.S.F.S.R., but out of atotal population of less than 200,000 over 150,000 ended up resettled inUzbekistan as special settlers. Those sent to Uzbekistan were initiallysettled mostly on kolkhozes and sovkhozes, but due to very poor materialconditions on these farms a large number of them migrated to industrialconcerns such as mines, construction sites, and factories within therepublic to work. Despite this migration, tens of thousands of CrimeanTatars in Uzbekistan still perished from such causes as malaria,malnutrition, and dysentery. In the Urals tens of thousands of CrimeanTatars ended up in wet forests where the able bodied adults felled treesand the rest of the population suffered from hunger and contagiousdiseases. Finally, a small group of Crimean Tatar men were mobilizedas forced labourers in the coal mines of the Moscow and Tula oblasts.The Soviet government only released the Crimean Tatars from specialsettlement restrictions on April 28, 1956. It lifted the collective chargesof treason against the nationality on September 5, 1967. But, it onlyallowed the Crimean Tatars to return home in large numbers afterNovember 14, 1989. Their long exile in Central Asia and other areas ofthe USSR left an indelible mark on the nationality. The Crimean Tatarresponse to the current Russian occupation of Crimea cannot beunderstood without reference to the history of their deportation andsuffering under the special settlement regime

Anahtar Kelimeler

Crimean Tatars, deportation, NKVD, special settlers, Uzbekistan

Kaynakça

• Alieva, Svetalana, ed. Tak eto bylo: Natsional’nye repressi v SSSR, 1919-1953 gody. Moscow: Insan, 1993.
• Bugai, N.F. ed., Iosif Stalin – Lavrentiiu Berii. “Ikh nado deportirovat’,” Dokumenty, fakty, kommentarii. Moscow: Druzhba narodov, 1992.
• Bugai, N.F. L. Beria – I. Stalinu: ‘Soglasno vashemu ukazaniiu..’ Moscow: AIRO XX, 1995.
• Bugai, N.F., ed., Deportatsiia narodov kryma: Dokumenty, fakty, kommentarii. Moscow: Insan, 2002.
• Critchlow, James, “Punished Peoples” of the Soviet Union: The Continuing Legacy of Stalin’s Deportations. Washington DC: Human Rights Watch, September 1991.
• German, A.A. and Kurochkin, A.N., Nemtsy SSSR v trudovoi armii (1941-1945). Moscow: Gotika, 1998.
• Guboglo, Mikhail and Chervonnaia, Svetlana, Krymsko-Tatarskoe natsional’noe dvizhenie: Istoriia, problemy, perspekivy (Moscow: RAN, 1992).
• Ibragimov, Ayder, ed., Krimski studii: Informatsiinii biuletin, no. 5-6, (September-November 2000).
• Khamzin, Ali, “Krymskie Tatary v Uzbekistane.” Seriia <<Rabochie dokumenty IFEAK>> No. 11, Dec. 2004.
• Pobol, N and P. Polian, eds., Staliniskie deportatsii 1928-1953: Dokumenty. Moscow: MFD, Materik, 2005.
• Tsarevskaia-Diakana, T.V., ed., Spetspereselentsy v SSSR. Moscow: Rosspen, 2004.
• Uehling, Greta Lynn, Beyond Memory: The Crimean Tatars’ Deportation and Return. Houndsmills, Basingstoke, Hampshire: Palgrave Macmillan, 2004.
• Wilson, Andrew, “Politics in and around Crimea: A Difficult Homecoming, ” The Tatars of Crimea: Return to the Homeland, edited by Edward Allworth, pp. 281-322. Durham, NC: Duke University Press, 1998