İbn Ebî Hayseme’nin Târîhi’nde Sahâbî Olarak Gözüken Bazı Kişiler

Yıl 2014, Sayı: 21, 103 - 128, 01.06.2014

Aziz Gökçe

Öz

“İbn Ebî Hayseme’de Sahâbe Bilgisi” adlı yüksek lisans tezinde hadis âlimlerince kabul edilen sahâbî olma kriterlerine göre İbn Ebî Hayseme’nin Târîhi’ndeki sahâbîler tespit edilmiştir. Fakat onların bazısı temel sahâbe edebiyatında görülmemiştir. Bu makalede bu kişilerin sahâbî olup olmadıkları biraz daha detaylı olarak araştırılmış ve bu analiz için onların hayatları ve rivayetleri hakkındaki bilgiler incelenmeye çalışılmıştır. Sonuç olarak şurası anlaşılmıştır ki bunların bazısı sahâbîdir, fakat isimleri Târîh’te farklı olarak kaydedilmiştir. Bunların bazısı sahâbî değildir. Birinin ise sahâbîliği ihtilaflıdır. Bunların sahâbî olmayanlarının neden Târîh’te sahâbî olarak gözüktükleri açıklanmıştır

Anahtar Kelimeler

İbn Ebî Hayseme, sahâbî, rivayet

Kaynakça

• Abdürrezzâk, Ebû Bekir b. Hemmâm es-San’ânî (ö. 211/827), el-Musannef, thk. Habîburrahmân el-A’zamî, Karachi, el-Meclisü’l-Ilmî, el-Mektebü’l-İslâmî, 1970/1390-1983/1403, 12 c.
• Ahmed, Ebû Abdillâh b. Hanbel eş-Şeybânî (ö. 241/855), Fezâilü’s-Sahâbe, thk. Vasiy- yullâh b. Muhammed Abbâs, Cidde, Tab’u Bihâri’l-Ilmi ve’n-Neşr, 1983/1403, 2 c.
• ------ el-Ilel ve Ma’rifetü’r-Ricâl, Dr. Vasıyyüllâh b. Muhammed Abbâs, Beyrut, el- Mektebü’l-İslâmî, Riyâd, Dâru’l-Hânî?, 1988/1408, 4 c.
• ------ el-Müsned, thk. Şuayb el-Arneût ve Âdil Mürşid, Beyrut, Müessesetü’r-Risâle, 1995/1416-2001/1421, 50 c.
• ------ ez-Zühd, Beyrut, Dâru’l-Kütübi’l-Ilmiyye, 1983/1403, 460 s.
• Aydınlı, Abdullah, “İbn Ebû Hayseme”, DİA, İstanbul, 1999, 19/434
• el-Bâcî, Ebü’l-Velîd Süleymân b. Halef (ö. 474/1081), et-Ta’dîl ve’t-Tecrîh li Men Harrece anhü’l-Buhârî fi’l-Câmiı’s-Sahîh, thk. Ahmed el-Bezzâr, t.y., 3 c.
• Bahşel, Ebu’l-Hasen Eslem b. Sehl el-Vâsıtî (ö. 292/905), Târîhu Vâsit, thk. Korkîs Avvâd, Beyrut, Âlemü’l-Kütüb, 1986/1406, 359 s.
• el-Buhârî, Ebû Abdillâh Muhammed b. İsmâîl (ö. 256/869-70), es-Sahîh, thk. Ebû Suheyb el-Keramî?, Riyâd, Beytü’l-Efkâr, 1998/1419, 1751 s.
• ------et-Târîhu’l-Kebîr, Dâru’l-Kütübi’l-Ilmiyye, Beyrut, 1407/1986, 9 c.
• ed-Dârimî, Ebû Muhammed Abdullâh b. Abdirrahmân (ö. 255/868), Müsnedü’d-Dârimî (el-Ma’rûf bi Süneni’d-Dârimî), thk. Huseyn Selîm Esed ed-Dârânî, Dâru’l- Muğnî, 2000/1421, 4 c.
• Ebû Dâvûd, Süleymân b. el-Eş’as es-Sicistânî (ö. 275/889), es-Sünen, hadislere hüküm ve ta’lîkler: Muhammed Nâsıruddîn el-Elbânî, i’tinâ: Ebû Abîde Meşhûr b. Hasen Âli Selmân, Riyâd, Mektebetü’l-Meârif, t.y., 1195 s.
• Ebû Nuaym, Ahmed b. Abdillâh el-İsfehânî (ö. 430/1038), Ma’rifetü’s-Sahâbe, thk. Âdil b. Yûsuf el-Azâzî, Riyâd, Dâru’l-Vatan li’n-Neşr, 1998/1419, 7 c.
• Ebû Ya’lâ, Ahmed b. Ali el-Mevsîlî (ö. 307/919), el-Müsned, thk. Huseyn Selîm Esed, Beyrut, Dâru’l-Me’mûn li’t-Türâs, 1986/1406-1992/1412, 14 c.
• İbn Abdilberr, Ebû Ömer Yûsuf en-Nemerî (ö. 463/1071), el-İstîâb fî Ma’rifeti’l-Ashâb, thk. Âdil Mürşid, Dâru’l-A’lâm, 2002/1423, 1025 s.
• İbn Ebî Âsım, Ebû Bekr Ahmed eş-Şeybânî (ö. 287/900), el-Âhâd ve’l-Mesânî, thk. Dr. Bâsim Faysal Ahmed el-Cevâbire, Riyâd, Dâru’r-Râye, 1991/1411, 6 c.
• İbn Ebî Hâtim, Ebû Abdirrahmân Abdurrahmân er-Râzî (ö. 327/938), el-Cerh ve’t- Ta’dîl, Beyrut: Dâru İhyâi’t-Türâsi’l-Arabî, 1952/1371-1953/1373, 9 c.
• İbn Ebî Hayseme, Ebû Bekir Ahmed b. Züheyr (ö. 279-892-3), et-Târîhu’l-Kebîr, thk. Salâh b. Fethî Helel, Kâhire, el-Fârûku’l-Hadîse, 1424/2004, 4 c.
• İbn Ebî Şeybe, Ebû Bekir Abdullah el-Kûfî (ö. 235/849), el-Musannef fi’l-Ehâdîs ve’l- Âsâr, thk. Muhtâr Ahmed en-Nedvî ve Abdülhâlik el-Efğânî, Bombay, Dâru’s- Selefiyye, 1983/1403, 15 c.
• ------ el-Müsned, thk. Âdil b. Yûsuf Ebû Abdirrahmân el- el-Azâzî ve Ahmed b. Ferîd Ebu’l-Fevâris el-Mezîdî, Riyâd, Dâru’l-Vatan, 1997/1418, 2 c.
• İbnü’l-Esîr, Ebu’l-Hasen Izzüddîn Ali el-Cezerî (ö. 630/1233), Üsdü’l-Ğâbe fî Ma’rifeti’s- Sahâbe, 1390/1970, 6 c.
• İbn Hacer, Ebu’l-Fadl Şihâbüddîn Ahmed el-Askalânî (ö. 852/1448-9), el-İsâbe fî Temyîzi’s-Sahâbe, Beyrut, Dâru’l-Kütübi’l-Ilmiyye, 1853, 9 c.
• ------ Nüzhetü’n-Nazar Şerhu Nuhbeti’l-Fiker, thk. Ebû Ubeyde el-Alâ’ b. Muhammed b. Abdilğanî, Dâru İbn Receb, 1427/2006, 208 s.
• ------ Tehzîbü’t-Tehzîb, Haydarâbâd, Matbaatü Meclisi Dâiratü’l-Meârifi’n-Nizâmiyye, h. 1325-7, 12 c.
• İbn Hıbbân, Ebû Hâtim Muhammed el-Büstî (ö. 354/965), Sahîhu İbn Hıbbân bi tertîbi İbn Balbân, thk. Şuayb el-Arneût, Beyrut, Müessesetü’r-Risâle, 1993/1414, 18 c.
• ------ es-Sikât, thk. Dr. Muhammed Abdülmuîd Han, Haydarabad, Dâiretü'l-Maârifi'l- Osmaniyye, 1973/1393, 9 c.
• İbn Huzeyme, Ebû Bekir Muhammed es-Sülemî (ö. 311/924), es-Sahîh, thk. Dr. Mu- hammed Mustafâ el-A’zamî, Beyrut, Mektebü’l-İslâmî, 1980/1400, 4 c.
• İbn Kâni’, Ebu’l-Huseyn Abdülbâkî (ö. 351/962), Mu’cemü’s-Sahâbe, thk. Salâh b. Sâlim Ebû Abdirrahmân el-Mısrâtî, Mektebetü’l-Ğurabâü’l-Eseriyye, t.y., 3 c.
• İbn Mâce, Ebû Abdillâh Muhammed el-Kazvînî (ö. 273/887), es-Sünen, hadislere hüküm ve ta’lîkler: Muhammed Nâsıruddîn el-Elbânî, i’tinâ: Ebû Abîde Meşhûr b. Hasen Âli Selmân, Riyâd, Mektebetü’l-Meârif, t.y., 849 s.
• İbn Sa’d, Ebû Abdillâh Muhammed ez-Zührî (ö. 230/845), et-Tabakâtü’l-Kübrâ, thk. Dr. Ali Muhammed Ömer, Kâhire, Mektebetü’l-Hâncî, 2001/1421, 11 c.
• el-Mizzî, Ebu’l-Haccâc Cemâlüddîn Yûsuf b. Abdirrahmân (ö. 742/1341), Tehzîbü’l- Kemâl fî Esmâi’r-Ricâl, Beyrut, Müessesetü’r-Risâle, thk. Dr. Beşşâr Avvâd Ma’rûf, 1992/1413, 35 c.
• Müslim, Ebu’l-Huseyn b. el-Haccâc el-Kuşeyrî (ö. 261/875), es-Sahîh, Beytü’l-Efkâr grubu, Riyâd, Beytü’l-Efkâr, 1998/1419, 1473 s.
• ------ el-Münferidât ve’l-Vuhdân, thk. Dr. Abdülğaffâr Süleymân el-Bündârî, es-Saîd b. Besyûnî Zağlûl, Beyrut, Dâru’l-Kütübi’l-Ilmiyye, 1988/1408, 288 s.
• en-Nesâî, Ebû Abdirrahmân Ahmed b. Şuayb (ö. 303/915), es-Sünen, hadislere hüküm ve ta’lîkler: Muhammed Nâsıruddîn el-Elbânî, i’tinâ: Ebû Abîde Meşhûr b. Hasen Âli Selmân, Riyâd, Mektebetü’l-Meârif, t.y., 1027 s.
• et-Taberânî, Ebu’l-Kâsım Süleymân b. Ahmed (ö. 360/971), el-Mu’cemü’l-Evsat, thk. Târık b. Avdıllâh b. Muhammed Ebu’l-Muâz, Abdülmuhsin b. İbrâhîm Ebu’l- Fadl el-Huseynî, 1995/1415-6, Kâhire, Dâru’l-Harameyn, 10 c.
• ------ el-Mu’cemü’l-Kebîr, Hamdî Abdülmecîd Ebû Mustafâ es-Silefî, Kâhire, Mektebe- tü İbn Teymiyye, 1397, 25 c.
• ------ el-Mu’cemü’s-Sağîr, Beyrut, Dâru’l-Kütübi’l-Ilmiyye, 1983/1403, 2 c.
• et-Tahâvî, Ebû Ca’fer Ahmed b. Muhammed (ö. 321/933), Şerhu Müşkili’l-Âsâr, thk. Şuayb el-Arneût, Beyrut, Müessesetü’r-Risâle, 1994/1415, 16 c.
• et-Tayâlîsî, Ebû Dâvûd Süleymân b. Dâvûd (ö. 204/819), el-Müsned, thk. Dr. Muham- med b. Abdilmuhsin et-Türkî, Hicv li’t-Tıbâa ve’n-Neşr, 1999/1420, 4 c.
• et-Tirmizî, Ebû Îsâ Muhammed b. Îsâ (ö. 279/892), es-Sünen, hadislere hüküm ve ta’lîkler: Muhammed Nâsıruddîn el-Elbânî, i’tinâ: Ebû Abîde Meşhûr b. Hasen Âli Selmân, Riyâd, Mektebetü’l-Meârif, t.y., 1106 s.
• ez-Zehebî, Ebû Abdillâh Şemsüddîn Muhammed b. Ahmed (ö. 748/1347-8), el-Kâşif fî Marifeti Men lehû Rivâyetün fi‘l-Kütübi’s-Sitte (ve Hâşiyetühû Burhânüddîn İbrâhîm b. Muhammed Ebu’l-Vefâ sibtu İbni’l-Acebî el-Halebî), thk. Muhammed Avvâme ve Ahmed Muhammed Nemr el-Hatîb, 1992/1413, 2 c.
• ------Târîhu’l-İslâm ve Vefeyâtü’l-Meşâhiri ve’l-A’lâm, thk. Dr. Ömer Abdüsselâm Tedmürî, Beyrut, Dâru’l-Kitâbi’l-Arabî, 2000/1421, 53 c.