Hanefî Doktrininde Son Şart Nazariyesinin Öldürme Suçuna Etkisi

Yıl 2011, Cilt: 16 Sayı: 16, 7 - 26, 01.12.2011

Ahmet Aydın

Öz

Ceza hukuk doktrininde sebebiyet alakası, hareket ile netice arasındaki ilişkiyi ifade etmektedir. Hangi hareketlerin netice üzerinde etkili olduğunun tespiti amacıyla birtakım nazariyeler geliştirilmiştir. Son şart nazariyesi, sebepler üzerinde uzak değil; yakın sebebi itibara almaktadır. Mübâşeret-tesebbüb ayrımının etkili olduğu Hanefî doktrininde de tesebbüben öldürme eylemlerinde netice üzerinde son hareketin etkili olduğu kabul edilmektedir. Bu makalede, son şart nazariyesinin Hanefî doktrininde öldürme suçuna etkisi, birtakım örnekler üzerinde incelenmiştir

Anahtar Kelimeler

Öldürme Suçu, sebebiyet Alakası, Son Şart Nazariyesi, Hanefi Doktrini

Kaynakça

• 'Abderî, Ebû Abdillah İbnü'l-Hâc Muhammed b. Yûsuf el-Fâsî, et-Tâc ve'l-İklîl li- Muhtasarı Halîl, y.y., Dâru'l-Kütübi'l-'İlmiyye, t.y.
• Aydın, Ahmet, Hanefî Fıkıh Literatüründe Öldürme Suçunun Maddî ve Manevî Unsurlarıyla İlgili Kavramların Gelişimi (Hicrî 4-9. Asırlar), (Yayınlanmamış Doktora Tezi, Marmara Üniversitesi SBE, 2013).
• Bâbertî, Ekmelüddîn Muhammed b. Mahmûd, el-'İnâye Şerhu'l-Hidâye, y.y., Matba'atü Mustafâ el-Bâbî el-Halebî, 1389/1970 (Birlikte: İbn Hümâm, Kemâleddîn Muhammed b. 'Abdülvâhid b. 'Abdülhamîd, Şerhu Fethi'l-Kadîr/ Sadî Çelebî,
• Bağdadi, Ebû Muhammed Gıyâseddîn Gânim b. Muhammed Gânim, Mecma'ud- Damânât fî Mezhebi'l-İmami'l-Azam Ebî Hanîfe en-Nu'mân, Beyrût: Binâyetü'l- Îmân, 1407/1987.
• Beyhakî, Ebû Bekr Ahmed b. el-Hüseyin b. 'Ali, es-Sünenü'l-Kübrâ, Beyrût: Dârü'l- Ma'rife, t.y.
• Buhârî, Ebû Abdullah Muhammed b. İsmâîl, el-Câmi'us-Sahîh, İstanbul: Dârü't- Tıbâ'ati'l-'Âmire, 1315.
• Buhûtî, Şeyh Mansûr b. Yûnus b. Selâhaddîn el-Hanbelî Buhûtî, Şerhu Müntehe'l-İrâdât, y.y., t.y.
• Centel, Nur/Zafer, Hamide/Çakmut, Özlem, Türk Ceza Hukukuna Giriş, 5. bs., İstanbul: Beta Basım Yayım Dağıtım, 2008.
• Dârekutnî, Ebü'l-Hasan 'Ali b. Ömer b. Ahmed, Sünenü'd-Dârekutnî, 'Abdullah Hâşim Yemânî Medenî (thk.), Medîne: Dârü'l-Mehâsin, 1966.
• Desûkî, Ebû Abdullah Şemseddîn Muhammed b. Ahmed, Hâşiyetü'd-Desûkî 'alâ Şerhi'l-Kebîr, Beyrût: Dâru'l-Fikr, 1230/1815.
• Dönmezer, Sulhi/Erman, Sahir, Nazari Ve Tatbiki Ceza Hukuku, 10. bs., İstanbul: Beta Basım Yayım Dağıtım, 1986.
• Ebû Dâvûd, Süleymân b. Eş'as b. İshâk el-Ezdî es-Sicistânî, Kitâbü’s-Sünen = Sünenü Ebû Davud, Muhammed 'Avvâme (thk.), Cidde: Dârü’l-Kıble li’s-Sekâfeti'l- İslâmiyye, 1998/1419.
• Ensârî, Ebû Yahyâ Zeynüddîn Zekeriyyâ b. Muhammed b. Ahmed, Esne’l-Metâlib Şerhu Ravzi’t-Tâlib, y.y., Dâru'l-Kitâbi'l-İslâmî, t.y.
• El-Fetâvâ'l-Hindiyye, Burhanpurlu Şeyh Nizâm ve Diğerleri, Bulak: Matba'âtü’l-Kübrâ’l- Emîriyye, 1310.
• Hakeri, Hakan, Ceza Hukuku Genel Hükümler, Ankara: Seçkin Yayıncılık, 2009.
• Haraşî, Ebû Abdullah Muhammed b. Abdullah el-Mâlikî, Şerhu Muhtasar-ı Halîl li'l- Haraşî, Beyrût: Dâru Sâdır, t.y.
• Haskefî, 'Alâeddîn Muhammed b. 'Ali b. Muhammed Dımaşkî, Dürrü’l-Muhtâr, y.y., Matba'atü Mustafâ el-Bâbî el-Halebî, 1386/1966 (Birlikte: İbn 'Âbidin, Muhammed Emin b. Ömer, Reddü’l-Muhtâr).
• Heytemî, Ebü'l-Abbâs Şehâbeddîn Ahmed İbn Hacer, Tuhfetü'l-Muhtâc bi-Şerhi'l- Minhâc, Dâru İhyâi't-Türâsi'l-'Arabî, t.y.
• İbn 'Âbidin, Muhammed Emin b. Ömer, Reddü’l-Muhtâr, y.y., Matba'atu Mustafâ el- Bâbî el-Halebî, 1386/1966 (Birlikte: Haskefî, 'Alâeddîn Muhammed b. 'Ali b. Muhammed Dımaşkî, Dürrü'l-Muhtâr).
• İbn Hümâm, Kemâleddîn Muhammed b. 'Abdülvâhid b. 'Abdülhamîd, Şerhu Fethi'l- Kadîr, y.y., Matba'atu Mustafâ el-Bâbî el-Halebî, 1389/1970 (Birlikte: Bâbertî, Ekmelüddîn Muhammed b. Mahmûd, el-'İnâye Şerhu'l-Hidâye/Sa'dî Çelebî,
• İbn Kudâme, Ebû Muhammed Muvaffakuddîn 'Abdullah b. Ahmed, el-Mugnî, Beyrût: Dâru İhyâi't-Türâsi'l-'Arabî, t.y.
• İbn Nüceym, Zeynuddîn el-Mısrî, el Bahru’r-Râik Şerhü Kenzi’d-Dekâik Kâhire: el- Matba'atü'l-İlmiyye, 1311 (Birlikte: Tûrî, Muhammed b. Hüseyin, Tekmiletü Bahri'r-Râik/ İbn 'Âbidin, Muhammed Emin b. Ömer, Minhatü'l-Hâlik 'ale'l- Bahri'r-Râik).
• İçel, Kayıhan/ Sokullu-Akıncı, Füsun/ Özgenç, İzzet/ Sözüer, Adem/ Mahmutoğlu, Fatih S./ Ünver, Yener, Suç Teorisi, Suç Kavramına İlişkin Genel Bilgiler, Suçun Yapısal Unsurları, Suçun Özel Oluşum Biçimleri, 3. bs., İstanbul: Beta Basım Yayım Dağıtım, 2004.
• Kâsânî, Ebû Bekr Alâeddin Ebû Bekr b. Mes'ûd b. Ahmed el-Hanefî, Bedâi'us-Sanâi' fî Tertîbi'ş-Şerâi', Beyrût: Dâru'l-Kitâbi'l-'Arabî, 2. bs., 1402/1982.
• Kunter, Nurullah, Suçun Maddî Unsurları Nazariyesi, İstanbul: İsmail Akgün Matbaası, 1954.
• Merdâvî, Ebü'l-Hasan 'Alâeddîn 'Ali b. Süleymân b. Ahmed, el-İnsâf fî Ma'rifeti'r-Râcih mine'l-Hilâf alâ Mezhebi'l-İmâmi'l-Mübeccel Ahmed b. Hanbel, Beyrût: Dâru İhyâi't-Türâsi'l-'Arabî, 1377/1958.
• Mergînânî, Ebü'l-Hasan Burhâneddîn 'Ali b. Ebî Bekr, el-Hidâye Şerhu Bidâyeti’l- Mübtedî, İstanbul: Kahraman Yayınları, 1986.
• Mevsılî, Ebü'l-Fazl Mecdüddîn 'Abdullah b. Mahmûd b. Mevdûd, el-İhtiyâr li-Ta'lîli'l- Muhtâr, 'Ali 'Abdülhâmid Ebü’l-Hayr, Muhammed Vehbî Süleymân (thk.), 1998/1419, Beyrût: Dârü’l-Hayr.
• Müslim, Ebü'l-Hüseyin el-Kuşeyrî en-Nisâbûrî Müslim b. el-Haccâc, Sahîhu Müslim, Muhammed Fuâd 'Abdülbâkî (thk), Kâhire: Dâru İhyâi'l-Kütübi'l-'Arabiyye, 1955/1374-1956/1375.
• Önder, Ayhan, Ceza Hukuku Genel Hükümler, İstanbul, 1992.
• Remlî, Şemseddîn Muhammed b. Ahmed b. Hamza el-Ensârî, Nihâyetü'l-Muhtâc ilâ Şerhi'l-Minhâc, Beyrût: Dâru'l-Fikr, 1404/1984 (Birlikte: Şebrâmellisî, Ebü'z-Ziyâ Nûruddin Ali, Hâşiye alâ Nihâyeti'l-Muhtâc/ Magribî, Ahmed b. 'Abdürrazzâk b. Muhammed, Hâşiye alâ Nihâyeti'l-Muhtâc).
• Serahsî, Ebû Bekr Şemsü'l-Eimme Muhammed b. Ahmed b. Sehl, el-Mebsût, Kâhire: Matbaatü’s-Sa'âde, 1324-1331.
• Şâfi'î, Ebû Abdullah Muhammed b. İdrîs, Kitâbü’l-Üm, Dâru'l-Ma'rife, t.y.
• Şeybânî, Ebû Abdullah Muhammed b. Hasan b. Ferkad el-Hanefî, Mebsût, Ebû'l-Vefâ el-Efgânî (thk.), Karaçi: İdâretü'l-Kurân ve'l-'Ulûmi'l-İslâmiyye, t.y.
• Şirbînî, Şemseddîn Hatîb Muhammed b. Ahmed Kâhirî, Mugni'l-Muhtâc ilâ Ma'rifeti Me'ânî Elfâzi'l-Minhâc, Dâru'l-Kütübi'l-'İlmiyye, t.y.
• Tahâvî, Ebû Cafer Ahmed b. Muhammed b. Selâmet el-Ezdî, Muhtasarü't-Tahâvî, Ebü'l- Vefâ el-Efgânî (thk.), Kâhire: Dâru'l-Kitâbi'l-Arabî, 1370.
• Tûrî, Muhammed b. Hüseyin, Tekmiletü Bahri'r-Râik, VIII. c., Kâhire: el-Matba'atü'l- 'İlmiyye, 1311 (Birlikte: İbn Nüceym, Zeynuddîn el-Mısrî, el Bahru’r-Râik Şerhü Kenzi’d-Dekâik/ İbn 'Âbidin, Muhammed Emin b. Ömer, Minhatü'l-Hâlik ale'l- Bahri'r-Râik).
• Zebîdî, Ebû Bekr b. 'Ali b. Muhammed el-Haddâd, el-Cevheretü'n-Neyyire alâ Muhtasari'l-Kudûrî, y.y., Dâru'l-Hayriyye, t.y.
• Zeyle'î, Fahreddin Osman b. 'Ali b. Mihcen, Bulak: Matba'atü'l-Kübra'l-Emîriyye; 1314 (Birlikte: Şelebî, Şihâbüddîn AhmedKaynaklar
• Ahmed b. Hanbel, Musned, Beyrut, t.y., 6 c.