Kur'ân-ı Kerim'de Ümniyye

Yıl 2019, Sayı: 31, 37 - 58, 30.04.2019

Meral Salman

Öz

Ümniyye, Kur’ân’da insanın istek ve temennilerini ifade eden bir kavramdır. İnsan, olmasını istediği şeyleri zihninde tasarlayıp kurmakta ve bunlara inanmaktadır. Genel anlamda istek ve hayaller bir temele dayanıyorsa insanı motive eder, fakat Kur’ân’a göre asılsız temennilerin insan ve toplumlara faydası yoktur. Yahudi ve Hristiyanlar, müşrik ve münafıklar birtakım ümniyyelere takılıp kaldıkları için doğru yola ulaşamamıştır. Bunun yanında şeytan da insanların arzularını, isteklerini vesveseleriyle etkileyip yönlendirmeye çalışmaktadır. O, peygamberlerin de isteklerine vesvese vermeye çalışmış fakat Allah âyetlerini onun vesvesesinden korumuştur. Bu makalede Kur’ân’a göre ümniyye kavramının önce mahiyetini daha sonra da insan ve toplum hayatını nasıl etkilediğini ortaya koymaya çalışacağız. Her insanın hayatla ilgili istek ve beklentileri vardır. Öyle ki insan, ölümden sonrası ile ilgili temennilerde bulunur. Temennilerin insan yaşamını nasıl etkilediği ise son derece önemlidir. Ümniyyenin kavram olarak anlaşılmasının yanısıra Kur’ân âyetlerinde ifade ettiği anlamın ortaya konulması hangi ümniyyelerin insan hayatını olumsuz etkilediğine ışık tutacaktır. Kur’ân-ı Kerim’in ifadesine göre asılsız ümniyyelerin peşine takılmak insan ve toplumların doğru yola ulaşmasına engel olmaktadır.

Anahtar Kelimeler

Ümniyye, İnsan, Dünya, Ahiret, Şeytan, Vesvese, Toplum

Umniyye in the Qur'ân

Öz

Kaynakça

• KUR’ÂN YOLU MEÂLİ, Diyanet İşleri Başkanlığı Yayınları, 5.bs., İstanbul, 2016.
• Âlûsî, Ebü's-Senâ Şehâbeddîn Mahmûd b. Abdullâh b. Mahmûd, Ruhu’l-Meani fî Tefsiri'l- Kur'âni'l-Azim ve's-Seb’i'l-Mesani, Beyrut: Dâru İhyai't-Türasi'l-Arabi,[t.y.].
• Abdikadir er-Râzî, Muhammed b. Ebî Bekr , Muhtâru’s-Sıhah, Thk: Ahmed İbrahim Zühve, Beyrut: Dârü’l- Kitâbi’l-Arabî, 2014.
• Beyzâvî, Ebû Saîd Nasırüddin Abdullah b. Ömer b. Muhammed, Envârü’t-Tenzil ve Esrârü’t- Te’vil=Beyzâvî Tefsiri, Trc. Abdülvehhab Öztürk, İstanbul: Kahraman Yayınları, 2011.
• Cürcânî, Ebü'l-Hasen Ali b. Muhammed b. Ali Seyyid Şerîf Hanefî, et-Ta’rifât, Thk. İbrahim el-Ebyari, Kahire: Dârü’d- Diyan,[t.y.].
• Dâmegânî, Ebû Abdullah el-Hüseyin b. Muhammed; el-Vücuh ve’n-Nezair li-Elfazi Kitâbi’llahi’l-Aziz; thk. Muhammed Hasan Ebû’l Azm ez-Zefiti, Kahire:Vizaretü’l- Evkaf,1992.
• Ezherî, Ebû Mansur Muhammed b. Ahmed b. Ezher el-Herevi, Tehzibü’l-lüga, Thk. Abdüsselam (Muhammed) Harun, Kahire: ed-Dârü’l- Mısriyyeli’t-Te’lif ve’t- Tercüme’nin Ofseti. [t.y.].
• Fahreddin Râzî, Ebû Abdullah Fahreddin Muhammed b. Ömer, et-Tefsiru'l-Kebir=Mefâtihü’l- Gayb, Beyrut: Dâru’l-Kütübi’l-İlmiyye, 1990.
• Firuzâbâdî, Ebü’t-Tahir Mecdüddin Muhammed b. Yakub b. Muhammed, Kâmus Tercümesi=el-Okyanus’ül-Basit fi Tercümet-i Kâmusi’l-Muhit, Trc. Mütercim Asım Efendi, İstanbul: Matbaatü’l-Osmaniye, 1305.
• Gürses, İbrahim, Dindarlık ve Kişilik, 1. bs., Bursa: Emin Yayınları, 2010.
• Halil b. Ahmed, Ebû Abdurrahman, Kitâbü’l Ayn, Thk. Mehdi Mahzumi, İbrahim Samerrai, Beyrut: Müessesetü’l-A’lemi’l-Matbuat, 1988.
• Hökelekli, Hayati, Din Psikolojisine Giriş, Ankara: TDV Yayınları, 1993.
• İbn Kesir, Ebü'l-Fida İmadüddin İsmail b. Ömer, Hadislerle Kur’ân-ı Kerim Tefsiri (Tefsiru’l- Kur'âni'l-Azim),Trc. Bekir Karlığa, Bedreddin Çetiner, İstanbul: Çağrı Yay., 1994.
• İbn Manzûr, Ebü’l-Fazl Muhammed b. Mükerrem b. Ali el-Ensari, Lisânü’l-Arab, nşr. Emin Muhammed Abdülvehhab, Muhammed es-Sadık el-Ubeydi, Beyrut: Dârü'l-İhyai't- Türasi’l-Arabi, 1997.
• İsfahânî, Ebü'l-Kâsım Hüseyin b. Muhammed b. Mufaddal Ragıb, Müfredâtu Elfazi'l-Kur'ân, Thk. Safvan Adnan Davudi, Dımaşk: Dârü'l-Kalem, 1992.
• Kurtubî, Ebû Abdullah Muhammed b. Ahmed b. Ebî Bekr, el-Câmi' li-Ahkâmi'l-Kur'ân, yay. haz. Muhammed İbrahim Muhammed Hafnavi; thr. Mahmûd Hamid Osman, 2. bs., Kahire: Dârü’l-Hadis, 1996.
• Macit, Nadim, Kur’ân ve Hadise Göre Şirk ve Müşrik Toplum, Konya: Damla Matbaası, 1992.
• Mehmetoğlu, Ali Ulvi, İnanç Psikolojisine Giriş, 1. bs., İstanbul: Çamlıca Yayınları, 2013.
• Mevdûdî, Ebû’l-A’la, Tefhimu’l-Kur’ân, Trc. Ahmed Asrar; tsh. Hamid Can, Metin Karabaşoğlu, İst: Bengisu Yay.,1997.
• Muhammed Reşid Rıza, Muhammed Abduh, Menar Tefsiri=Tefsiru’l-Kur’âni’l-Hakim Tefsiru’l-Menar, çev. Mehmet Erdoğan, Ali Rıza Temel, Harun Ünal, Niyazi Beki, Nusret Bolelli, İstanbul: Ekin Yayınları, 2011.
• Mukatil b. Süleyman, Tefsir-u Mukatil b. Süleyman, Thk. Dr. Abdurrahman Mahmûd Şehhate, Kahire: el-Hey'etü'l-Mısriyyetü'l-Âmme li'l-Kitâb,1979.
• Necati, M. Osman, Kur’ân ve Psikoloji, Trc. Hayati Aydın, Ankara: Fecr Yayınevi, 1998.
• Nesefî, Ebü'l-Berekat Hafızüddin Abdullah b. Ahmed b. Mahmûd, Medarikü’t-Tenzil ve Hakâiku’t-Te’vil, Beyrut: Dârü’l-Kütübi’l-İlmiyye, 1971.
• Okumuş, Ejder, Dinin Toplumsal İnşası, 1. bs., Ankara: Akçağ Yayınları, 2015.
• Ejder, Dinin Meşrulaştırma Gücü, İstanbul: Ark Kitapları (Özgü Yayıncılık), 2005.
• Şeyhu’l-İslâm Ebûssuud Efendi, İrşadü’l Aklı’s Selim ila Mezâya’l Kitâbi’l-Kerim,1.bs, Beyrut: Dârü’l-Kütübi’l-İlmiyye, 1999.
• Taberî, Ebû Cafer İbn Cerir Muhammed b. Cerir b. Yezid, Tefsirü’t-Taberî=Câmiu’l-Beyân an Te’vili Âyi’l-Kur’ân, Thk. Abdullah b. Abdülmuhsin et-Türki, Riyad: Dâru Âlemi’l- Kütüb, 2003.
• Yazır, Elmalılı Hamdi, Hak Dini Kur’ân Dili, Sadeleştirenler; İsmail Karaçam, Emin Işık, Nusrettin Bolelli, Abdullah Yücel, İstanbul: Hikmet Neşriyat,[t.y.].
• Zeccâc, Ebû İshak İbrahim b. es-Seri b. Sehl, Meâni'l-Kur’ân ve İ'râbuhu, Şerh ve Thk. Abdülcelil Abduh Şelebi, Beyrut: Âlemü'l-Kütüb, 1988.
• Zemahşerî, Ebü'l-Kâsım Cârullah Mahmûd b. Ömer b. Muhammed, el-Keşşâf an Hakaiki Gavâmidi't-Tenzil ve Uyunü'l-Ekavi’l fî Vücuhi't-Te’vil, 1.bs, Beyrut: Dârü'l-Fikr, 1977.