Hadis İlminde Görme Engelli Ravilerin Rivayete Ehliyetleri

Yıl 2021, Cilt: 35 Sayı: 35, 55 - 87, 19.05.2021

Mahmut Memiş Yusuf Açıkel

Öz

Beş duyu organlarından biri olan görme duyusu, insanların en çok kullandığı duyu organlarından birisidir. Görme duyusu ile varlıkların renkleri, biçimleri, boyutları hakkında kolay ve hızlıca bilgi edinmek mümkündür. Bununla birlikte görme duyusu, hastalık, darp, kalıtsal etkenler vb. sebeplerle yitirilebilmektedir. Bu durum ise insanın bilgi edinmesine olumsuz olarak yansıyabilmektedir. Aynı şekilde raviler için de görme duyusunun yitirilmesinin bazı olumsuz tesirleri olabilmektedir. Bu nedenle görme engelli ravilerin görme engelinden ne derece etkilendiklerini tespit etmek, rivayetlerinin sıhhatini tespit etmek açısından önemlidir. Buna binaen bu çalışmada görme engelli ravilerin rivayetlerinin makbul görülüp görülmediği incelenmektedir. Araştırmanın amacı görme engelinin, ravilerde ne tür bir etki bıraktığını tespit edip görme engellilerin hadis rivayetine ehliyetlerinin değerini irdelemektir. Çalışmada ilk olarak Arap dilinde görme engeline delalet eden lafızlar tespit edilip kısaca açıklamaları yapılmıştır. Akabinde hadis eda ve tahammülünde asıl olanın işitme mi yoksa görme mi olduğu izah edilmiştir. Daha sonra muhaddislerin ravilerde aradıkları temel vasıflar arasında ravinin görüyor olması şartının bulunup bulunmadığı incelenmiş olup görme engellilerin şahitliğe ehliyetleri ile hadis rivayetine ehliyetleri arasındaki ilişki tetkik edilmiştir. Son olarak da bazı görme engelli ravilerde görülebilen cerh kusurları ele alınmıştır.

Anahtar Kelimeler

Hadis, Hadis Usûlü, Ravi, Görme Engelli Raviler, Rivayet Ehliyeti

Teşekkür

Alan editör ve hakemlere teşekkür eder, kolaylıklar dilerim. Selam, dua ve saygılarımla.

Kaynakça

• Açıkel, Yusuf, “Hadisler Işığında Görme Engelliler ve Bazı Öneriler”, Isparta: Süleyman Demirel Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi Yıl: 2010/2, Sayı: 25. Ahmed b. Hanbel, Ebû Abdillâh Ahmed b. Muhammed b. Hanbel eş-Şeybânî el-Mervezî (ö. 241/855), Müsnedu’l-İmam Ahmed b. Hanbel, nşr. Muhammed Abdulkadir Ata, Beyrut: Dâru’l-Kutubi’l-İlmiyye, 2008, I-XII.
• Aydınlı, Abdullah, Hadis Istılahları Sözlüğü, 7. Basım, İstanbul: Marmara Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Vakfı Yayınları, 2013.
• Avanku, Behrûm b. Feğayrân - Şerif Mahmud Muhammed Kudat, et-Telkîn ve Eseruhu fi’r-Ruvâti ve Merviyâtihim, Umman: Ürdün Üniversitesi, 2001, (Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi).
• Aynî, Ebû Muhammed (Ebü’s-Senâ) Bedrüddîn Mahmûd b. Ahmed b. Mûsâ b. Ahmed (ö. 855/1451), Umdetü’l-Kârî’ fî Şerhi Sahîhi’l-Buhârî, nşr. Abdullah Mahmûd Muhammed Ömer, Beyrut: Dâru’l-Kutubi’l-İlmiyye, 2001, I-XXX.
• A‘zamî, Muhammed Mustafa, İlk Devir Hadis Edebiyatı, Trc. Hulusî Yavuz, İstanbul: İz Yayıncılık, 1988.
• Buhârî, Ebû Abdillâh Muhammed b. İsmâîl b. İbrâhîm el-Cu‘fî el-Buhârî (ö. 256/870), Câmiʿu’l-Müsnedü’ṣ-Saḥîḥu’l-Muḫtasar min Umûri Resûlillâh Sallallāhü ʿAleyhi ve Sellem ve Sünenihî ve Eyyâmih, nşr. Muhammed b. Züheyr Nasır, b.y.y.: Daru Tuki’n-Necat, 2001, I-IX.
• Buhârî, et-Târihu’l-Kebîr, Haydarâbâd: Dâiretu’l-Mearifi’l-Osmaniyye, ts.
• Cedî, Abdullah b. Yusuf, Tahrîru Ulûmi’l-Hadîs, nşr. Abdullah b. Yusuf el-Cudey, Beyrut: Müessesetü’r-Reyyân, 2003, I-II.
• Ebu’s-Suûd Efendi, Muhammed b. Muhammed Ammâr(ö. 982/1574), İrşâdü’l-Akli’s-Selîm ilâ Mezâya’l-Kitâbi’l-Kerîm (Tefsiru Ebî Suûd, Beyrut: Dâru İhyâi’l-Turâsi’l-Arabî, ts., I-IX.
• Ebû Hâtim er-Râzî, Ebû Muhammed Abdurrahmân b. Muhammed b. İdrîs, el-Cerh ve’t-Ta‘dîl, nşr. Meclisu Dairetu’l-Osmaniyye Haydarabad, Haydarabad: Dâiretü’l-Maârifi’l-Osmaniyye, 1952.
• Emir es-San‘ânî, Ebû İbrâhîm İzzüddîn Muhammed b. el-İmâm el-Mütevekkil-Alellâh İsmâîl (ö. 1182/1768), Tavżîĥu’l-Efkâr li-Meânî Tenķîĥi’l-Enžâr, nşr. Muhammed Muhibbuddin Ebû Zeyd, Medine: Mektebetü’s-Selefiyye, ts., I-II.
• Fîrûzâbâdî, Ebü’t-Tâhir Mecdüddîn Muhammed b. Ya‘kûb b. Muhammed(ö.817/1415), el-Kâmûsu’l-Muhît, nşr. Enes Muhammed eş-Şâmi, Zekeriya Cabir Ahmed, Kahire: Dâru’l-Hadisiyye, 2008.
• Hâkim en-Nîsâbûrî, Ebû Abdillâh Muhammed b. Abdillâh b. Muhammed (ö. 405/1014), Ma‘rifetu Ulûmi’l-Hadîs ve Kemiyyeti Ecnâsihi, nşr. Ahmed b. Faris es-Selûm, Beyrut: Dâru İbn Hazm, 2003.
• Halla Saîd, İâkatu’s-Sem’iyye Delilu İlmî ve Amelî li’l-Udebâ’ ve’l-Mütehassisîn, b.y.y.: Mektebetü’l-Anclu’l-Mısrıyye, 2016.
• Hatîb el-Bağdâdî, Ebû Bekr Ahmed b. Alî b. Sâbit (ö. 463/1071), el-Kifâye fî İlmi’r-Rivâye, nşr., b.y.y.: Dâiretu’l-Maarifi’l-Osmaniyye, 1938.
• Hatîb el-Bağdâdî, Târîhu’l-Bağdâd (Medînetü’s-Selâm), nşr. Mustafa Abdulkadir Ata, Beyrut: Dâru’l-Kutubi’l-İlmiyye, 2004, I-XXIV.
• Hatîb el-Bağdâdî, el-Câmiu li Ahlaki’r-Râvî ve Âdâbi’s-Sâmi’, nşr. Muhammed Accac el-Hatib, Beyrut: Müessesetü’r-Risâle, 1996, I-II.
• Hayanî, Muhammed b. Abdullah, Hukmu Rivâyeti’l-A‘mâ inde’l-Muhaddisin, Medine: Tayyibe Üniversitesi Dergisi, Yıl: 2005, Sayı:1, ss. 80-116.
• Irâkî, Ebü’l-Fazl Zeynüddîn Abdürrahîm b. el-Hüseyn b. Abdirrahmân (ö. 806/1404), Şerhu Tebessura ve’t-Tezekküra, nşr. Abdullatif el-Humeym, Mahir Yasin Fahl, Beyrut: Dâru’l-Kutubi’l-İlmiyye, 2002 I-II.
• İbn Âbidîn, Muhammed Emîn b. Ömer b. Abdilazîz Hüseynî Dımaşkî(ö. 1252/1836), Reddü’l-Muḥtâr ʿale’d-Dürri’l-Muḫtâr Şerhi’t-Tenvîri’l-Ebsâr, nşr. Adil Ahmed Abdulmevcud, Ali Muhammed Muavvad, Riyâd: Dâru Âlemi’l-Kutub, 2003, I-XIII.
• İbn Âşûr, Ebû Abdillâh Muhammed et-Tâhir b. Muhammed b. Muhammed eş-Şâzelî b. Abdilkâdir b. Muhammed (ö. 1284/1868), Tahrîr ve’t-Tenvir, Tunus: Dâru’t-Tevsiyye, 1984, I-XXVIII.
• İbn Battâl, Ebü’l-Hasen Alî b. Halef b. Abdilmelik(ö. 449/1057), Şerḥu İbn Baṭṭâl ʿalâ Ṣaḥîḥi’l-Buḫârî, nşr. Ebû Temim Yasir b. İbrahim, Riyâd: Mektebetü’r-Rüşd, 2003, I-X.
• İbn Hacer, Tehzibu’t-Tehzib, nşr. Adil Ahmed el-Mevcud, Ali Muhamme Muavvad, Beyrut: Dâru’l-Kutubi’l-İlmiyye, 2004, I-VII.
• İbn Hacer, Fethu’l-Bârî bi Şerhi Sahihi’l-Buhârî, nşr. Şuayb Arnavud, Adil Mürşid, Beyrut: Dâru’l-Ma‘rife, 1959, I-XIII.
• İbn Hacer, Takrîbu’t-Tehzîb, nşr. Ebu’l-Eşbel Sağir Ahmed Şağif el-Pakistani, y.y.: Dâru’l-Âsime, ts.
• İbn Kayyim el-Cevziyye, Ebû Abdillâh Şemsüddîn Muhammed b. Ebî Bekr b. Eyyûb Züraî Dımaşkî Hanbelî (ö. 751/1350), Bedâiu’l-Fevâid, nşr. Ali b. Muhammed İmran, Cidde: Dâru Âlemi’l-Fevâid, ts., I-IV.
• İbn Kesir, Ebu’l-Fida İsmail b. Kesir el-Kureyşî (ö. 774/1374), İhtisâru Ulûmi’l-Hadis, nşr. Mahir Yasin Fahl, Riyâd: Dâru’l-Meymân, 2013.
• İbn Manzûr, Ebü’l-Fazl Cemâlüddîn Muhammed b. Mükerrem b. Alî b. Ahmed el-Ensârî er-Rüveyfiî (ö. 711/1311), Lisânü’l-Arab, nşr. Emin Muhammed Abdilvehhab, Muhammed Sâdık el-Ubeydi, Beyrut: Dâru İhyai’t-Turasi’l-Arabi, 1999, I-XVIII; Dâru’l-Maârif, ts., I-VI.
• İbn Salah, Ebû Amr Takıyyüddîn Osmân b. Salâhiddîn Abdirrahmân b. Mûsâ eş-Şehrezûrî, Mukaddime İbn Salah fî Ulumi’l-Hadis, nşr. Nureddin Itır, Beyrut: Dâru’l-Hadis, ts.
• İbrahim Mustafa, Ahmed Hasan ez-Zeyyat, Hâmid Abdülkadir, Muhammed Ali en-Neccar, (Mecemmau Luğati’l-Arabiyye), el-Mu’cemü’l-Vasît, nşr. İbrahim Medkûr, Kahire: Mektebetü’ş-Şüruku’l-Devleti, 2005.
• Kâdî Beyzâvî, Nâsırüddîn Ebû Saîd (Ebû Muhammed) Abdullâh b. Ömer b. Muhammed (ö. 685/1286), Envaru’t-Tenzîl ve Esraru’t-Te’vil, nşr. Muhammed Abdurrahman el-Maraşılî, Kâhire: Mektebetü’l-Tevfikiyye, 2016, I-II.
• Kâdî Iyâz, Ebü’l-Fazl Iyâz b. Mûsâ b. Iyâz el-Yahsubî(ö. 544/1149), el-İlma’ İlâ Ma‘rifeti Usûli’r-Rivaye ve Takyîdi’s-Simâ’, Kâhire: Dâru’l-Turâs, 1970.
• Koçyiğit, Talat, Hadis Usulü, Ankara: Ankara Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Yayınları, 1967.
• Kurtubî, Ebû Abdillâh Muhammed b. Ahmed b. Ebî Bekr b. Ferh (ö. 671/1273), el-Câmiu li Ahkami’l-Ku’an ve’l-Mubeyyinu limâ Tedammunuhu Mine’s-Sünneti ve Âyi’l-Furkân, nşr. Ahmed Berdunî, Beyrut: Müessesetü’r-Risâle, 2006, I-XXIV.
• Mâlik b. Enes b. Mâlik b. Ebî Âmir el-Asbahî el-Yemenî(ö. 179/795), el-Muvatta, nşr. Muhammed Mustafa el-A’zamî, Abu Zabi: Müessetü Zayid b. Sultan Âli Nehyan li’l-A’meli’l-Hayriyye ve İnsaniyye, 2004, I-VIII.
• Mevsılî, Ebü’l-Fazl Mecdüddîn Abdullāh b. Mahmûd b. Mevdûd(ö. 683/1284), İħtiyâr li-Ta‘lîli’l-Muħtâr, nşr. Mahmûd Ebû Dakika, Beyrut: Dâru’l-Kutubi’l-İlmiyye, I-V.
• Meydânî, Guneymî Dımaşkī, Abdülganî b. Tâlib b. Hammâde(ö. 1298/1881), Lübâb fî Şerḥi’l-Kitâb, nşr. Muhammed Muhyiddin Abdulhamid, Beyrut: Dâru’l-Kutubi’l-Arabî, 2014 I-III.
• Mizzî, Ebü’l-Haccâc Cemâlüddîn Yûsuf b. Abdirrahmân b. Yûsuf(ö. 742/1341), Tehzibu’l-Kemâl fî Esmâi’l-Ricâl, nşr. Beşşar Avvad Ma’ruf, Beyrut: Müessesetü’r-Risâle, 1983, I-XXXV.
• Münâvî, Zeynüddîn Muhammed Abdürraûf b. Tâcil‘ârifîn b. Nûriddîn Alî el-Münâvî el-Haddâdî(ö. 1031/1622), Feyżü’l-Kadîr Şerḥu’l-Câmiʿi’ṣ-Saġīr, nşr. Ahmed Abdusselam, Beyrut: Dâru’l-Kutubi’l-İlmiyye, 2001, I-VI.
• Nevevî, Ebû Zekeriyyâ Yahyâ b. Şeref b. Mürî(ö. 676/1277), et-Takrîb ve’t-Teysîr li Ma‘rifeti Süneni’l-Beşiri’n-Nezîr, nşr. Muhammed osman el-Haşt, Beyrut: Dâru’l-Kitâbu’l-Arabî, 1985.
• Râmhürmüzî, Ebû Muhammed İbn Hallâd Hasen b. Abdirrahmân b. Hallâd (ö. 360/971), el-Muĥaddisü’l-Fâśıl Beyne’r-Râvî ve’l-Vâ’î, nşr. Muahammed Haccac el-Hatib, y.y.: Dâru’l-Fikr, 1984.
• Sehâvî, Ebü’l-Hayr Şemsüddîn Muhammed b. Abdirrahmân b. Muhammed (ö. 902/1497), Fethu’l-Muğîs bi Şerhî Elfiyyeti’l-Hadîs, nşr. Abdulkerim b Abdullah b. Abdurrahman el-Hudayr, Riyâd: Mektebetü Dâri’l-Menhec, 2005, I-V.
• Süneykî Ensârî Hazrecî, Ebû Yahyâ Zeynüddîn Zekeriyyâ b. Muhammed b. Ahmed (ö. 926/1520), Fethu’l-Bâkîbi Şerhî Elfiyyeti’l-Irâkî, nşr. Abdullatif b. Humeym, Beyrut: Dâru’l-Kutubi’l-İlmiyye, 2002, I-II.
• Süyûtî, Ebü’l-Fazl Celâlüddîn Abdurrahmân b. Ebî Bekr b. Muhammed el-Hudayrî (ö. 911/1505), Tedrîbu’r-Râvî fî Şerhî Takrîbi’n-Nevevî, nşr. Ebû Kuteybe Nazar Muhammed el-Ferayabî, Beyrut: Mektebetü’l-Kevser, 1994, I-II.
• Yücel, Ahmet, Hadis Usulü, İstanbul: Marmara Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Vakfı Yayınları, 2016.