BOZKIR KAVİMLERİNDE SOSYAL VE İKTİSADİ HAYAT

Yıl 2021, , 146 - 169, 30.06.2021

Veli Ünsal

https://doi.org/10.47088/utad.955397

Cited By: 1

Öz

Orta Asya coğrafyasında yaşayan bozkır kavimlerinin kendilerine has olarak meydana getirdiği bozkır kültürüne dair yazılı ve arkeolojik birçok kaynaktan bilgi edinebilmektedir. Bozkır kavimlerinden kasıt başlangıçtan Uygur dönemi sonuna kadar olan Orta Asya menşeli Türk kavimleridir. Bozkır coğrafyasında kendilerine has üstün Türk kültürünün gelişimini sağlayan ve tarihî süreçte dağıldıkları farklı coğrafyalarda bu kültürü zenginleştirerek yaşatan Bozkır kavimleri, dünya medeniyetinde kalıcı izler bırakmayı başarmıştır. Yaşadıkları coğrafyalarda birçok devlet kurup siyasî anlamda önderlik eden Bozkır kavimlerinin çevre kültürlerle etkileşimi sonucu zenginleştirdiği bu kültürel atmosferde sosyal, idari, askeri ve bilimsel hayata katkıları da hem Türk tarihi açıdan hem de dünya tarihi açısından oldukça dikkat çekicidir. Bu çalışmada bozkır kavimlerinin sosyal, iktisadi, askeri, bilimsel ve düşünsel hayatı araştırılarak, bozkır kavimlerinin ne denli güçlü bir kültür ve tarihi geçmişe sahip oldukları vurgulanmaya çalışılmıştır.

Anahtar Kelimeler

Bozkır, Orta Asya, İktisadi Hayat, Sosyal Hayat

Kaynakça

• Ahmetbeyoğlu, Ali (2001), Avrupa Hun İmparatorluğu. Türk Tarih Kurumu Yayınları, Ankara.
• Ahmetbeyoğlu, Ali, (2005). Avrupa Hun ve Hazar Devletinin İktisadi Geli Kaynakları, Belleten, LXIX(254), s.1-11.
• Ahmetbeyoğlu, A. (2008). “Boylar Birlikteliğinden Devlete Geçiş Nişanesi ve Güç Sembolü Olarak Hun Altın Silahları.” edt. H. Alan vd., İslam Öncesinde Çağdaş Türk Dünyasına: Prof. Dr. Gülçin
• Çandarlıoğlu’na Armağan, Mimar Sinan Güzel Sanatlar Üniversitesi Fen Edebiyat Fakültesi Tarih Bölümü Yayınları, İstanbul, s.117-138.
• Aksoy, Yahya (2009), Si-An’dan Tiran’a İpek Yolu, Ankara.
• Alimov, Rysbek (2006), “Tien-Şan Yazıtlarının Tarihine İlişkin” Orta Asya’dan Anadolu’ya Türk Sanatı ve Kültürü: Prof. Nejat Diyarbekirli’ye Armağan. Yeni Türkiye Yayınları, Ankara, s.135-144.
• Amanjolov, Altay S. (2006), Türk Filolojisi ve Yazı Tarihi, Ötüken Yayınları İstanbul.
• Arslan, Mahmut (1987), Kutadgu-Bilig’deki Toplum ve Devlet Anlayışı, İstanbul Üniversitesi Edebiyat Fakültesi Yayınları, İstanbul.
• Aydın, Erhan (2011), Uygur Kağanlığı Yazıtları, Kömen Yayınları, Konya.
• Aydın, Erhan (2018), Taşa Kazınan Tarih, Kronik Kitap, İstanbul. Barthold, Vasilij Vladimiroviç (2011), Orta Asya Türk Tarihi, çev. H. Dağ, Divan Kitap, Ankara. Baştav, Şerif (2002), “Avrupa Hunları”, ed. S. Koca vd., Türkler. Ankara: Semih Ofset, Ankara, s.853-886.
• Bayat, Fuzuli (2007), Türk Mitolojik Sistemi, Ötüken Yayınevi, İstanbul.
• Baykara, Tuncer (1975), Eski Türk İktisadi Hayatı ve Şehir, İstanbul Üniversitesi Tarih Enstitüsü Dergisi. Edebiyat Fakültesi Matbaası, (6), İstanbul, s.75-104. Baykara, Tuncer (1999), Tarih Araştırma ve Yazma Metodu, Akademi Kitabevi, İzmir.
• Baykara, Tuncer (2001), Türk Kültür Tarihine Bakışlar, Atatürk Yüksek Kurumu Atatürk Kültür Merkezi Yayınları, Ankara.
• Beckwith, Christopher (2011), İpek Yolu İmparatorlukları: Bronz Çağından Günümüze Orta Asya Tarihi, çev. K. Yıldırım, ODTÜ Yayıncılık, Ankara.
• Caferoğlu, Ahmet (1993), Eski Uygur Türkçesi Sözlüğü, Enderun Kitabevi, İstanbul.
• Caferoğlu, A. (2015). Türk Dili Tarihi. (6.Baskı). Ankara: Altınordu Yayınları.
• Chaliand, Gerard (2001), Göçebe İmparatorluklar, çev. E. Sunar, Doğan Kitap, İstanbul.
• Çağbayır, Yaşar (2007), Ötüken Türkçe Sözlük, Ötüken Neşriyat, İstanbul.
• Çandarlıoğlu, Gülçin (2002), “Uygur Devletleri Tarihi ve Kültürü”, ed. S. Koca vd., Türkler. Semih Ofset, Ankara, s.193-214.
• Çoruhlu, Yaşar (2007), Erken Devir Türk Sanatı, Kabalcı Yayınevi, İstanbul.
• Davletov, Timur B. (2008), “Eski Türklerde Toplumsal Siyaset Anlayışı” Türkiyat Araştırmaları (8), s. 81-102.
• Divitçioğlu, Sencer (2000), Kök Türkler, Yapı Kredi Yayınları, İstanbul.
• Diyarbekirli, Nejat (2002), “Eski Türkler’de Kültür ve Sanat”, ed. H. C. Güzel ve A. Birinci, Genel Türk Tarihi 2. Yeni Türkiye Yayınları, Ankara, s.497-503.
• Duralı, Teoman (2002), “Toplum-Devlet Ülküsü Olarak Tarihte Türklüğün Oluşması”, ed. S. Koca vd., Türkler 1. Semih Ofset, Ankara, s.335-349.
• Durmuş, İlhami (1997a), “Kimmerler ve İskitler Anadolu’da”, Belleten, LXI (231), s.273- 286. Durmuş, İlhami (1997b), “Bozkır Kültür Çevresinde Runik (Oyma) Yazının Doğuşu ve Gelişimi”, Türkiye Sosyal Araştırmalar Dergisi, 1, s. 87- 100.
• Durmuş, İlhami (2004), “Eski Türkler’de Zaman ve Takvimler”. Türk Dünyası Nevruz Ansiklopedisi, Atatürk Kültür Merkezi Yayınları, Ankara, s.1-13.
• Durmuş, İlhami (2007), Sarmatlar, Kaynak Yayınları, Ankara.
• Eberhard, Wofram (1945), “Eski Türk Devletlerinin ekonomisi hakkından incelemeler: 1, Tobaların hayvancılığı”, Belleten. Türk Tarih Kurumu Yayınları, IX (36), Ankara, s. 485-496.
• Eberhard, Wolfram (1996), Çin’in Şimal Komşuları, çev. N. Uluğtuğ, Türk Tarih Kurumu Yayınları, Ankara.
• Eliade, Mircea (2003), Dinsel İnançlar ve Düşünceler Tarihi, Kabalcı Yayınları, İstanbul.
• Ergin, Muharrem (2013), Dede Korkut Kitabı, Boğaziçi Yayınları, İstanbul.
• Esin, Emel (1997), Türk Kültür Tarihi: İç Asya’daki Erken Safhalar, Atatürk Kültür Merkezi Başkanlığı Yayınları, Ankara.
• Findley, Carter Vaughn (2005), The Turks in World Hıstory. Oxford University Press, New York.
• Findley, Carter Vaughn (2006), Dünya Tarihinde Türkler, Kitap Yayınevi, İstanbul.
• Golden, Peter (2002), Türk Halkları Tarihine Giriş, çev. O. Karatay, Karam Yayınları, Ankara.
• Gökalp, Ziya (2007), Türk Medeniyet Tarihi. Elips Kitabevi, Ankara.
• Gömeç, Saadettin (1997), Kök Türk Tarihi, Türksoy Yayınevi, Ankara.
• Gömeç, Saadettin (2003), “Eski Türk İnancı Üzerine Bir Özet’’, Türk Araştırmaları Dergisi, 33 (21), s. 79-104.
• Gömeç, Saadettin (2012), Türk Kültürünün Ana Hatları, Berikan Yayınevi, Ankara.
• Gumilöv, Lev Nikolayeviç (2006), Avrasyadan Makaleler 1, Selenge Yayınları, İstanbul.
• Güçkıran, Tünay (2009), Askeri Müze At Zırhları Koleksiyonu, Askeri Müze ve Kültür Sitesi Komutanlığı, İstanbul.
• Gülensoy, Tünay (1989), Orhun’dan Anadolu’ya Türk Damgaları, Türk Dünyası Araştırmaları Vakfı, İstanbul.
• Günal, Zerrin (2004), İslam Öncesi Türk Tarihi ve Kültürü, Nobel Yayın Dağıtım, Ankara.
• Günay, Umay (1998), “Dede Korkut Hikâyelerindeki Karakterlerin Tahlili”, Milli Folklor 5 (37), Ankara, s. 3-12.
• Günay, Umay (2006), Türklerin Tarihi, Akçağ Yayınları, Ankara.
• Güngör, Harun ve Günay, Ünver (1998), Başlangıçtan Günümüze Türk Din Tarihi, Lâçin Yayınları, İstanbul.
• Hassan, Ümit (2000), Eski Türk Toplumu Üzerine İncelemeler. Kaynak Yayınları, İstanbul.
• Herodotos, Tarih, çev. M. Ökmen, Türkiye İş Bankası Yayınları, İstanbul, 2007.
• Hildinger, Erik (1997), Warriors of the Steppe: A military History of Central Asia, 500 B.C. to 1700 A.D, New York.
• Huang, Ray (2007), Çin Tarihi, çev. A. Sönmez, İstanbul Bilgi Üniversitesi Yayınları, İstanbul.
• İlgen, Abdülkadir (2005), “Bozkır Göçebelerinde Sosyo-Ekonomik Yapı”, Sosyal Siyaset Konferansları Dergisi, (49), s.817-840.
• İnalcık, Halil (2006), “Tarihte İpek ve İpekli Kumaş: Ticaret, Yollar ve Şehirler”, Orta Asya’dan Anadolu’ya Türk Sanatı ve Kültürü: Prof. Nejat Diyarbekirli’ye Armağan, Yeni Türkiye Yayınları, Ankara, s.329-374.
• İnan, Abdülkadir (1976), Eski Türk Dini Tarihi, Kültür Bakanlığı Yayınları, Ankara.
• İzgi, Özkan (1986), Kutluk Bilge Kül Kağan, Böğü Kağan ve Uygurlar, Kültür ve Turizm Bakanlığı Yayınları, Ankara.
• İzgi, Özkan (2002), “Orta Asya’nın En Eski Kültürleri ve Çin Medeniyeti ile İlişkiler”, ed. S. Koca vd., Türkler 1. Ankara: Semih Ofset, Ankara, s. 463-478.
• Kahya, Esin (2002), “Eski Türklerde Bilim”. Genel Türk Tarihi 2. Yeni Türkiye Yayınları, Ankara, s. 425-456.
• Kafesoğlu, İbrahim (1987), Türk Bozkır Kültürü, Türk Kültürünü Araştırma Enstitüsü, Ankara.
• Kafesoğlu, İbrahim (2002), Türk Milli Kültürü, Ötüken Neşriyat, İstanbul.
• Kaşgarlı Mahmud, Divânü Lugâti’t Türk, (haz. S. Erdi ve S. T. Yurtsever), Kabalcı Yayınevi, İstanbul, 2007.
• Kılıçkan, Hüseyin (2004), Orta Asya’dan Anadolu’ya Türk Bezeme Sanatı ve Örnekleri, İnkılap Yayınevi, İstanbul.
• Koca, Salim (2002), “Eski Türklerde Sosyal ve Ekonomik Hayat”, Genel Türk Tarihi 2, Yeni Türkiye Yayınları, Ankara, s. 347-385.
• Koca, Salim (2003), Türk Kültürünün Temelleri II, Başkent Matbaacılık, Ankara.
• Lovell, Julia (2008), Çin Seddi Dünyaya Karşı, NTV Yayınları, İstanbul.
• Marsadolov, Leonid (2002), “Milattan Önce IX-VII Yüzyıllarda Sayan-Altay Göçebeleri” çev. A. Yılmaz, ed. S. Koca vd., Türkler 1, Semih Ofset, Ankara, s.526-532.
• Melyukova, Anna (1995), “Scythians Of Southeastern Europe”, ed. V. A.Bashilov and L. D. Yablonsky, Nomads of the Eurasian Steppes in the Early Iron Age, Berkeley, CA, pp. 27-64.
• Memiş, Ekrem (2012), Tarihi Coğrafyaya Giriş, Ekin Basım Yayın, Ankara.
• Niyazi, Mehmet (1979), Millet ve Milliyetçilik, Ötüken Yayınları, İstanbul.
• Onat, Ayşe (1987), “Han Döneminde Hun-Çin Ekonomik İlişkileri (MÖ. 206-M.S. 220)”, Belleten. Türk Tarih Kurumu Yayınları, LI (200), Ankara, s.611-624.
• Onat Ayşe (2012), Çin Kaynaklarında Türkler: Han Hanedanı Tarihinde “Batı Bölgeleri”, Türk Tarih Kurumu Yayınları, Ankara.
• Orkun, Hüseyin Namık (2011), Eski Türk Yazıtları, Türk Dil Kurumu, Ankara.
• Ögel, Bahattin (1984), İslamiyet’ten Önce Türk Kültür Tarihi, Türk Tarih Kurumu Yayınları, Ankara.
• Ögel, Bahattin (1988), Dünden Bugüne Türk Kültürünün Gelişme Çağları, Türk Dünyası Araştırmaları Vakfı, İstanbul.
• Ögel, Bahattin (1991a), Türk Kültür Tarihine Giriş 1, Kültür Bakanlığı, Ankara.
• Ögel, Bahattin (1991b), Türk Kültür Tarihine Giriş 2, Kültür Bakanlığı Yayınları, Ankara.
• Ögel, Bahattin (2001), Dünden Bugüne Türk Kültürünün Gelişme Çağları, Türk Dünyası Araştırmaları Vakfı, İstanbul.
• Özyetgin, Ayşe M. (2004), “Eski Türklerde Ödeme Araçları: Kâğıt Para Çav'ın Kullanımı” Modern Türklük Araştırmaları Dergisi, 1(1), s. 90-105.
• Özyetgin, Ayşe M. (2011), “Turfan Uygurlarında Ceza Hukukuyla İlgili Uygulamalar”, Belleten, Türk Tarih Kurumu Yayınları, LXXV (273), Ankara, s.337-360.
• Radloff, Wilhelm (1956), Sibirya’dan I, çev. A. Temir, Milli Eğitim Bakanlığı Yayınları, İstanbul.
• Roux, Jean Paul (1989), Türklerin Tarihi, çev. G. Üstün, Milliyet Yayınları, İstanbul.
• Roux, Jean Paul (1994), Türklerin ve Moğolların Eski Dini, çev. A. Kazancıgil, İşaret Yayınları, İstanbul.
• Roux, Jean Paul (2001), Orta Asya Tarih ve Uygarlık, çev. L. Arslan, Kabalcı Yayınevi, İstanbul.
• Sertkaya, Osman Fikri (2006), “Hukuki Uygur Belgelerindeki Para Birimleri Üzerine” ed. O. F. Sertkaya ve R. Alimov, Eski Türkler’de Para, Ötüken Neşriyat, İstanbul, s. 117 137.
• Sinor, Denis (2000), “İç Asya Kavramı”, çev. R. Sezer, der. D. Sinor, Erken İç Asya Tarihi, İletişim Yayıncılık, İstanbul, s.11-32.
• Strauss, Claud Levi (1986), Mit ve Anlam, çev. Ş. Süer ve S. Erkanlı, Alan Yay., İstanbul.
• Taşağıl, Ahmet (2002), “Uygurlar”, çev. S. Koca vd., Türkler 2, Semih Ofset, Ankara, s. 215-223.
• Tekçe, Fuat (1993), Pazırık, Kültür Bakanlığı Yayınları, Ankara.
• Tekinoğlu, Hüseyin (2016), Göktürkler, Kamer Yayınları, İstanbul.
• Tekinoğlu, Hüseyin (2017), Uygurlar, Kamer Yayınları, İstanbul.
• Tunç, Cengiz (1980), “Eski Türkler’de Sosyo Ekonomik Yapı Üzerine Bir Deneme”, Türk Dünyası Araştırmaları Dergisi, 2, s.48-60
• Uludağ, Süleyman (2009), Mukaddime İbn Haldun, Dergah Yayınları, İstanbul.
• Üçok, Coşkun (2011), Mumcu Ahmet ve Bozkurt, Gülnihal, Türk Hukuk Tarihi, Turhan Yay., Ankara.
• Ünver, Günay ve Güngör, Harun (2003), Başlangıçlarından Günümüze Türklerin Dini Tarihi, Rağbet Yayınları, İstanbul.