TEK PARTİLİ DÖNEMDE DEVLETÇİLİĞİN GELİŞİM SÜRECİNİN AMERİKAN BASININA YANSIMALARI

Yıl 2020, Cilt: 4 Sayı: 1, 45 - 68, 21.06.2020

Esen Ertuğrul , Çağhan Uyar

Öz

Türkiye, tüm dünyayı etkileyen 1929 Ekonomik Bunalımı’ndan korunmak üzere 1930’lu yıllarda devletçi bir iktisadi politika benimsemiştir. İktisadi bağımsızlık ve hızlı kalkınmanın dönemin şartlarında ancak bu politika ile gerçekleşeceği düşünülmüştür. Bu doğrultuda, devletin kendi sanayisini kurması; altyapı yatırımlarını kendisinin gerçekleştirmesi ve iktisadi hayatın diğer yönlerine müdahil olması gerekmiştir. Muhtelif nitelikleriyle tüm dünyada ilgi uyandıran Türk Devrimi, farklı aşamalarında uluslararası basına konu olmuştur. Bu süreç Amerika Birleşik Devletleri (ABD) basınında da yakından takip edilmiştir. Atatürk Dönemi’nde Türkiye-ABD ilişkileri ekonomik ağırlıklı olduğu için devletçilik politikası ABD gazetelerinde sıkça yer almıştır. Türk Devrimi’nin ekonomik yönünün Amerikan kamuoyunda nasıl algılandığını ortaya koymak üzere dönemin ABD basını incelenmiştir. Bu doğrultuda Washington menşeili bir gazete olan The Evening Star’dan ve The Key West Citizen, The Times-News, New Britain Herald, The Coolidge Examiner gibi yerel gazetelerden yararlanılmıştır.

Anahtar Kelimeler

Türk Devrimi, Ekonomi, Devletçilik, Millileştirme, ABD Basını

Teşekkür

Doç. Dr. Şaduman Halıcı

Kaynakça

• KAYNAKÇA 1. Gazeteler “10.000 Lose Jobs”, The Evening Star, Washington D.C., June 6, 1932, p. A-5. “Americanizing Turkey”, The Sunday Star, Washington D.C., April 23, 1933, p. 2. “Bismarck's Eyes On China, Turkey”, The Bismarck Tribune, Bismarck S.D, January 4, 1929, p. 4. “Disarmament Issue and Trade”, The Sunday Star, Washington D.C., July 24, 1932, p. 3. “Expert Americans Pilot Turks at Start of Kemal's New Deal”, The Key West Citizen, Florida, August 4, 1933, p. 1. “Farm and Labor Aid Promised for Turkey”, The Evening Star, Washington D.C., April 21, 1931, p. B-14. “Foreigners Curbed in New Turkey”, The Sunday Star, Washington D.C., August 30, 1931, p. 5. “Industrialism Grows in Eastern Europe”, The Sunday Star, Washington D.C., April 5, 1931, p. 4. “Kemal Launches Wide Program to Rebuild Turkey”, The Key West Citizen, Florida, March 15, 1933, p. 1. “New Factories Rising on Turkish Horizon”, The Evening Star, Washington D.C., February 12, 1935, p. B-10. “New Tariff Law Sought in Turkey”, The Sunday Star, Washington D.C., August 17, 1929, p. 5. “Reorganizing of Turkey”, The Sunday Star, Washington D.C., August 10, 1930, p. 1. “Republican Turkey is Nine Years Old”, The Coolidge Examiner, Coolidge, Arizona, December 16, 1932, p. 4. “Soviet and Japan Speed Recovery”, The Evening Star, Washington D.C., July 19, 1933, p. B-4. “Türkiye’de Türk Vatandaşlarına Tahsis Edilen Sanat ve Hizmetler Hakkında Kanun”, T.C. Resmi Gazete, Sayı: 2126, 16 Haziran 1932, s. 1564. “Türk Parasının Kıymetini Koruma Hakkında Kanun”, T.C. Resmi Gazete, Sayı: 1433, 25 Şubat 1930, s. 8733. “The Changing World”, The Evening Star, Washington D.C., June 20, 1934, p. A-3. “The New Turkey”, The Coolidge Examiner, Coolidge, Arizona, October 6, 1933, p. 5. “The Story the Week Has Told”, The Sunday Star, Washington D.C., September 07, 1930, p. 3. “To Americanize Turkish Affairs”, The Times-News, Hendersonville N.C., February 3, 1933, p. 4. “Turkey Adopts Plan”, The Evening Star, Washington D.C., December 7, 1933, p. A-9. “Turkey Bans Strikes”, The Times-News, Hendersonville N.C., January 23, 1934, p. 6. “Turkey Bars Imports”, The Evening Star, Washington D.C., Novermber 17, 1931, p. B-1. “Turkey Builds Up Nucleus of Navy”, The Evening Star, Washington D.C., September 15, “Turkey Buys Phone System”, The Evening Star, Washington D.C., August 14, 1935, p. A-2. “Turkey Drafting American Experts”, The Evening Star, Washington D.C., April 23, 1933, p. A-5. “Turkey Ends Shipping War”, The Evening Star, Washington D.C., July 1, 1932, p. A-6. “Turkey Exploits Its Own Sulphur”, The Key West Citizen, Florida, February 6, 1934, p. 1. “Turkey Mobilizes to War on Slump”, The Evening Star, Washington D.C., January 1, 1932, p. A-10. “Turkey Moves to Curb Smuggling Activities”, The Evening Star, Washington D.C., July 7, 1932, p. D-7. “Turkey is Pushing Coal Trade Boom”, The Evening Star, Washington D.C., December 12, 1933, p. D-7. “Turkey to Have U.S. Plane Factory”, The Evening Star, Washington D.C., February 8, 1932, p. A-5. “Turkey, Once Wineless Plans to Make Her Own”, New Britain Herald, New Britain, Connecticut, February 02, 1929, p. 6. “Turkey Planning Several Reforms”, The Sunday Star, Washington D.C., January 6, 1929, p. 12. “Turkey Ratifies Treaty”, The Sunday Star, Washington D.C., April 13, 1930, p. 1. “Turkey Restricts Foreigners’ Pay”, The Evening Star, Washington D.C., May 1, 1930, p. C-6. “Turkey Sends Visitor”, The Evening Star, Washington D.C., October 7, 1931, p. A-5. 1931, p. C-5. “Turkey Soon to Adopt Honest, One Price Standarts”, New Britain Herald, New Britain, Connecticut, January 24, 1930, p. 23. “Turkey to Spend 18 Millions for New Fighting Planes”, The Times-News, Hendersonville N.C., January 2, 1936, p. 6. “Turkish Liqueurs Sold to America”, The Evening Star, Washington D.C., April 17, 1934, p. C-7. “Turks After Jobs of 10.000 Aliens”, The Evening Star, Washington D.C., January 2, 1933, p. A-3. “Turks May Ban Candy For Figs and Raisins”, The Sunday Star, Washington D.C., April 10, 1932, p. 4. “Turks to Make Wine”, The Sunday Star, Washington D.C., January 20, 1929, p. 8. “Wool Still Ranks as Major Industry”, The Coolidge Examiner, Coolidge, Arizona, March 16, 1934, p. 5. 2. Kitaplar Armaoğlu, Fahir (1991). Belgelerle Türk-Amerikan Münasebetleri (Açıklamalı), Ankara: Atatürk Kültür, Dil ve Tarih Yüksek Kurumu Yayınları. Atatürk’ün Söylev ve Demeçleri I-III (Açıklamalı Dizin İle), (2006). Ankara: Atatürk Kültür, Dil ve Tarih Yüksek Kurumu, Atatürk Araştırma Merkezi. Atatürk’ün Tamim, Telgraf ve Beyannameleri IV (ATTB) (2006). Ankara: ATAM Yayınları. Blaisdell, Donald C. (1929). European Financial Control in the Ottoman Empire, “A Study of the Establisment, Activities and Significance of the Administration of the Ottoman Public Debt”, New York: Columbia University Press. Boratav, Korkut (1974). 100 Soruda Devletçilik, İstanbul: Gerçek Yayınları. Boratav, Korkut (2005). Türkiye İktisat Tarihi, “1908-2002”, Ankara: İmge Kitabevi. Boratav, Korkut (2006). Türkiye’de Devletçilik, Ankara: İmge Kitabevi. Güneş, İhsan (2003). Türk Parlamento Tarihi, “TBMM V. Dönem (1935-1939)” I. Cilt, Ankara: Türkiye Büyük Millet Meclisi Yayınları No: 33. İnan, Afet (1972). Devletçilik İlkesi ve Türkiye Cumhuriyeti’nin Birinci Sanayi Planı 1933, Ankara: Türk Tarih Kurumu Basımevi. Kepenek, Yakup ve Yentürk, Nurhan (2001). Türkiye Ekonomisi, İstanbul: Remzi Kitabevi. Keser, İhsan (1993). Türkiye’de Siyaset ve Devletçilik, İstanbul: Gündoğan Yayınları. Kıray, Emine (1995). Osmanlı’da Ekonomik Yapı ve Dış Borçlar, İstanbul: İletişim Yayınları. Kuruç, Bilsay (1988). Belgelerle Türk İktisat Politikası I. Cilt (1929-1932), Ankara: Ankara Üniversitesi Siyasal Bilgiler Fakültesi Yayınları No: 569. Kuruç, Bilsay (1993). Belgelerle Türk İktisat Politikası II. Cilt (1933-1935), Ankara: Ankara Üniversitesi Siyasal Bilgiler Fakültesi Yayınları No: 580. Pamuk, Şevket (2007). Osmanlı-Türkiye İktisadi Tarihi, “1500-1914”, İstanbul: İletişim Yayınları. Quataert, Donald (2017). Osmanlı Devleti’nde Avrupa İktisadi Yayılımı ve Direniş 1881-1908, Çev: Sabri Tekay, İstanbul: İletişim Yayınları Tezel, Yahya S. (2015). Cumhuriyet Dönemi’nin İktisadi Tarihi (1923-1950), İstanbul: Türkiye İş Bankası Kültür Yayınları. Timur, Timur (1993). Türk Devrimi ve Sonrası, Ankara: İmge Kitabevi. Toprak, Zafer (1995). Türkiye’de Ekonomi ve Toplum (1908-1950), “Milli İktisat-Milli Burjuvazi”, İstanbul: Tarih Vakfı Yurt Yayınları. 3. Tezler Bulut, Semih (2008). Atatürk Dönemi Türkiye-ABD İlişkileri (1923-1938), Basılmamış Doktora Tezi, Ankara: Hacettepe Üniversitesi Atatürk İlkeleri ve İnkılâp Tarihi Enstitüsü. Halverson, Brad (2010). Turkish-American Relations From 1923-1960, Unpublished PhD Thesis, İstanbul: Yeditepe University, Graduate Institute Of Social Scciences. 4. Makaleler Aydın, Mustafa, Erhan, Çağrı and Erdem, Gökhan (2002). “Chronology of Turkish-American Relations”, Ankara University: Faculty of Political Science, ss. 247-265. Gürsoy, Bedri (1984). “100. Yılında Düyun-u Umumiye İdaresi Üzerine Bir Değerlendirme”, İstanbul: İstanbul Üniversitesi İktisat Fakültesi Mecmuası, Cilt 40, Sayı 1-4, ss. 1-28. Önertürk, Pınar (1979). “Dış Borçlanma ve Borç Ödeme Kapasitesi”, Ankara: Maliye Dergisi, Sayı 38. Takim, Abdullah and Yilmaz, Ensar (April 2010). “Economic Policy During Ataturk’s Era in Turkey (1923-1938)”, African Journal of Business Management, Vol. 4 (4), pp. 549-554. Toprak, Zafer (1985). “Milli İktisat”, Tanzimat’tan Cumhuriyet’e Türkiye Ansiklopedisi, C. 3, İstanbul: İletişim Yayınları, ss. 740-747. “Treaty of Commerce and Navigation Between the United States Of America and the Turkish Republic” (April 1931). The American Journal of International Law, Vol. 25, No: 2, Supplement: Official Documents, Cambridge University Press, pp. 116-119.