CİHAN HARBİ’NDEN SONRA İTİLAF DEVLETLERİNİN MARDİN SANCAĞI’NI İŞGAL GİRİŞİMLERİ

Yıl 2021, Cilt: 5 Sayı: 2, 252 - 267, 31.12.2021

Fatih Turgay Eldem

https://doi.org/10.47088/utad.974273

Cited By: 2

Öz

Büyük Savaş başlamadan önce Mardin, Nusaybin ve Cizre kentlerinin hem Mardin sancağının hem de Kuzey Mezopotamya’nın ticaretinde önemli yerleri vardı. Bu çalışmada Mütareke Dönemi’nde sancak merkezi Mardin’in yanı sıra, sancağın Cizre, Resulayn ve Derbesiye gibi diğer yerleşim yerlerinin de İtilaf Devletlerince işgal teşebbüsleri incelenmiştir. İngiliz Hükümeti gizli arşivlerinden de yararlanılarak, yapılan ayrıntılı araştırmanın sonunda Mütareke Dönemi’nde sancaktaki Resulayn ile Derbesiye’nin işgale uğradığı, Mardin ve Cizre’nin işgal tehdidi yaşadığı, Nusaybin (ve Amude)nin ise işgal edilmediği görülmüştür. 1921’deki Ankara Anlaşması’yla Resulayn, Amude ve Derbesiye’den vazgeçilmesi karşılığında, Cizre, Nusaybin ve Mardin gibi ticari açıdan üç köprübaşı şehir Türkiye sınırları dahilinde kalmıştır.

Anahtar Kelimeler

Mardin, Nusaybin, Cizre, Resulayn, Derbesiye

ATTEMPTS BY THE ENTENTE POWERS TO OCCUPY THE MARDIN SANJAK AFTER THE WORLD WAR I

Öz

Kaynakça

• Inter-departmental Conference on Middle Eastern Affairs, Secretary's Note (1919), London
• İrade-i Milliye Tıpkı Basım ve Yeni Harflerle (2014), Sivas Belediyesi, 4. Baskı, Sivas
• Karte von Mesopotamien und Syrien (vorläufige Ausgabe): 3b. Mardin (1918), 1/400.000, Landesaufnahme, Kartogr. Ableitung der Kgl. Preuss, May Military Report on Iraq (Area 9). Central Kurdistan (1929), Air Ministry, London
• Military Report on Mesopotamia (Iraq).Area 1 (Northern Kurdistan).Provisional (1922), The General Staff British Forces in Iraq
• Military Report on Mesopotamia (Iraq).Area 8 (Western Kurdistan).Provisional (1923), The General Staff British Forces in Iraq
• Personalities (1923), Government Press, Baghdad
• TBMM Gizli Celse Zabıtları, (16/10/1921), Cilt. 2
• TBMM Gizli Celse Zabıtları (22/7/1922), Cilt. 3
• Akalın, M (2016), Millî Mücadelede Urfa, Şanlıurfa Büyükşehir Belediyesi, 5. Basım, Şanlıurfa
• Altan, B (2017), Kürdistan Teali Cemiyeti: Kuruluş, Amaç ve Faaliyetler, Mardin Artuklu Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Yayınlanmamış Doktora Tezi, Mardin
• Altuğ, S (2011), Sectarianism in the Syrian Jazira: Community, Land and Violence in the Memories of World War I and the French Mandate (1915- 1939), University of Utrecht, Yayımlanmamış Doktora Tezi
• Ayabakan, L (2020), Kürt-İngiliz İlişkilerinde Özerklik Sorunu 1918-1925, Googlebooks
• Aydın, S., Emiroğlu, K., Özel, O., Ünsal, S (2019), Mardin Aşiret-Cemaat-Devlet, Tarih Vakfı Yurt Yayınları, 3. Baskı, İstanbul
• Beyoğlu, S (1996), "Millî Mücadele Başlarken Güneydoğu Anadolu (1919)", Tarih İncelemeleri Dergisi, 11: 125-135
• Bozan, O (2021), Birinci Dünya Savaşı ve Millî Mücadele Döneminde Mardin, Çizgi Kitabevi, Konya
• Demir, E (2017), Vazgeçilmeyen Topraklar Misak-ı Milli, Post Yayın, İstanbul
• Dolapönü, H (1972), Tarihte Mardin, Hilal Matbaacılık, İstanbul
• Henning, B (2018), Narratives of the History of the Ottoman-Kurdish Bedirhani Family in Imperial and Post-Imperial Contexts, University of Bamberg Press, Bamberg
• İğdemir, U (2020), Heyet-i Temsiliye Tutanakları, TTK, 2. Baskı, Ankara
• Jwaideh, W (2006), The Kurdish National Movement, Syracuse University Press, New York
• Kara, A., S (2011), Osmanlı Devleti’nin Son Yüzyılında Müftülük: Müftülerin Eğitim, Tayin, Azil ve Sosyal Hayattaki Konumları, İstanbul Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi, İstanbul
• Kayalan, F (2013), Mürsel Paşa (Bakü)’nın Askerî ve Siyasî Faaliyetleri, Akdeniz Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Antalya
• Kaymaz, İ. Ş (2014), Musul Sorunu, Kaynak Yayınları, İstanbul
• Kerr, S. E (1973), The Lions of Marash, State University of Newyork Press, Newyork
• Kılınçkaya, D. M (2008), Osmanlı Yönetimindeki Topraklarda Arap Milliyetçiliğinin Doğuşu ve Suriye, ATAM, 2. Baskı, Ankara
• Mumcu, U (2018), Kürt-İslam Ayaklanması, Um:ag Vakfı, 32. Baskı, Ankara
• Oral, M (2007), “Mardin’in Son Süryani Kadim Patriği Mor İgnatios İlyas Şakir Efendi (1867–1932)”, Makalelerle Mardin IV Önemli Simalar Dini Topluluklar, İstanbul
• Öğün, T (2004), Vilayât-ı Şarkiye Mültecileri (1915-1923), Babil Yayıncılık, Ankara
• Öğüt, T. ve Akkaş, E (2016), “Suriye Toprak Reformunun Türkiye’ye Yansımaları: Pasavan Rejimi Krizi”, Sosyal Siyaset Konferansları/Journal of Social Policy Conferences, Sayı/Issue. 71-2: 127-163
• Ölçen, Y (2006), “Millî Mücadelede Mardin”, 1. Uluslararası Mardin Tarihi Sempozyumu Bildirileri, Ed. İbrahim Özcoṣar, Hüseyin H. Güneṣ, Mardin Tarihi İhtisas Kütüphanesi Yayını, İstanbul
• Rafik, A (1994), “Türkiye-Suriye İlişkileri 1918-1926", Türk Dünyası Araştırmaları Dergisi, Sayı. 88
• Rıza, A (1995), Ahfada Yadigâr Urfa Mücahedesi, Yayına Hazırlayan: Müslüm Akalın, ŞURKAV, Şanlıurfa
• Sezen, T (2017), Osmanlı Yer Adları, Devlet Arşivleri Genel Müdürlüğü, 2. Baskı, Ankara
• Sütçü, M. S (2017), “Osmanlı Devleti’nde Müftülük Kurumu: Anadolu Müftüleri”, Tarih Okulu Dergisi (TOD), Aralık, Yıl 10, Sayı XXXII: 459-536
• Tauber, E (1995), The Formation of Modern Syria and Iraq, Routledge
• Tezcür, G. M (Editor) (2019), A Century of Kurdish Politics, Routledge, Oxford
• Toksoy, A. E (1939), Millî Mücadelede Mardin, Mardin Halkevi Neşriyatından No. 6, Resimli Ay Matbaası, İstanbul
• Tutar Serter, Y (2016), Cumhuriyet Döneminde Süryaniler (1923-1990), Balıkesir Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Yayımlanmamış Doktora Tezi, Balıkesir
• Türk İstiklal Harbi IV’üncü Cilt Güney Cephesi (2009), Genelkurmay Basımevi, Ankara
• Umar, Ö. O (2004), Suriye (1908-1938), ATAM, Ankara
• Yamaç, M (2018), “Fransız Diplomatik Belgelerinde Türkiye-Suriye Sınır Sorunu (1918-1940)”, Belleten, Cilt LXXXII - Sayı 295: 1153-1174
• Yavuz, B (1994), Kurtuluş Savaşı Döneminde Türk-Fransız İlişkileri, TTK Basımevi, Ankara
• http://www.trainsofturkey.com/pmwiki.php/History/CIOB (Erişim tarihi: 23/02/2021)