TREND ANALİZİ YÖNTEMİ KULLANILARAK BATI VE DOĞU KARADENİZ İLE SAKARYA HAVZASI AKIM MİKTARLARININ DEĞERLENDİRİLMESİ

Yıl 2015, Cilt: 7 Sayı: 2, 1 - 12, 01.06.2015

Gokmen Çeribaşı Emrah Doğan

Öz

Akarsular, tarımsal alanların sulanması, içme ve kullanma suyu temini ve elektrik enerjisi üretimi yönünden insan hayatına girmiş ve vazgeçilmez bir hayat kaynağı olmuştur. Akarsuların arz ettiği bu önemin kavranması ve değerlendirilmesi bakımından, akarsuların hidrolik ve hidrolojik özelliklerinin araştırılması ve değerlendirilmesi gerekmektedir. Dolayısıyla bu çalışmada, akım verileri kullanılarak seçilen havzalarda (Batı Karadeniz Havzası, Doğu Karadeniz Havzası ve Sakarya Havzası) Trend Analizi Yöntemi uygulaması yapılmış ve sonuçları yorumlanmıştır. Trend Analizi yöntemini uygulamak için kullanılan testler diğer testlere göre daha güçlü olduğu bilinen parametrik olmayan Mann-Kendall testi ve Spearman’ın Rho testi tercih edilmiştir. Trend tespit edilen istasyonlarda trend başlangıç yılını tespit etmek için ise, parametrik olmayan Mann-Kendall Mertebe Korelasyon testi kullanılmıştır. Çalışmada, Devlet Su İşleri’nin seçilen havzalarda (Batı Karadeniz Havzası, Doğu Karadeniz Havzası ve Sakarya Havzası) bulunan akım gözlem istasyonlarının verileri kullanılmıştır. Trend analizi sonuçları incelendiğinde; Batı Karadeniz Havzası için akım ölçüm istasyonlarından alınan verilerde bazı istasyonların verilerinde azalan yönde trendlere rastlanılmıştır. Doğu Karadeniz Havzası için akım ölçüm istasyonlarından alınan verilerde trendlere rastlanılmamıştır. Sakarya Havzası için ise akım ölçüm istasyonlarından alınan verilerde bazı istasyonların verilerinde azalan yönde trendlere rastlanılmıştır.

Anahtar Kelimeler

Trend Analizi, Batı ve Doğu Karadeniz Havzası, Sakarya Havzası

EVALUATION OF STREAMFLOW OF WEST AND EAST BLACK SEA AND SAKARYA BASIN BY USING TREND ANALYSIS METHOD

Öz

Streams have especially penetrated into human life especially in the sense of irrigation of agricultural fields, supply of drinking water and utilizable water and generation of electric power and became an indispensable life resource. In the sense of understanding and evaluating the importance supplied by rivers, hydraulic and hydrological characteristics should be analyzed and evaluated. Therefore in this study, trend analysis application was conducted in selected basins (Western Black Sea basin, Eastern Black Sea basin and Sakarya basin) using rainfall-flow-suspended load data and projections were made. The preferred tests used in order to apply Trend Analysis method are Mann-Kendall and Spearman’s Rho non-parametric tests which are known to be stronger than others. In order to determine the trend beginning year in stations where trend was detected, non-parametric Mann-Kendall degree correlation test was used. In study, the data obtained from stream flow monitoring stations of State Hydraulic Works located in the selected basins (Western Black Sea basin, Eastern Black Sea basin and Sakarya basin).When trend analysis results were examined decreasing trends were coincided in data of some stream flow measurement stations for West Black Sea Basin. In East Black Sea Basin, no trends were coincided in data taken from stream flow measurement stations. On the other hand In Sakarya Basin, decreasing trends were coincided in data taken from some stream flow measurement stations.

Anahtar Kelimeler

Trend Analysis, West and East Black Sea Basin, Sakarya Basin.

Kaynakça

• Atalay, İ. (1986) Uygulamalı Hidrografya - I., Ege Üniversitesi., Edebiyat Fakültesi, İzmir.
• Bakır, H. (2003) Erzurum Ilıca Sinirbaşı Deresi Havzası Yağış ve Akım Karakteristiklerinin Belirlenmesi, Atatürk Üniversitesi, Erzurum.
• Çeribaşı, G. (2010) Sakarya Nehrinin Taşımış Olduğu Katı Madde Debisinin Trend Analizi Yöntemiyle Tahmini, Sakarya Üniversitesi, Fen Bilimleri Enstitüsü, İnşaat Mühendisliği Ana Bilim Dalı, Sakarya.
• Buyukkaracigan, N. and Kahya, E. (1997) The Dependency Analysis of Annual Peak Flows of Streams in Konya Basin, International Conference on Water Problems in the Mediterranean Countries, Ankara, Turkey.
• Cengiz, T., Kahya, E. and Karaca, M. (2003) Trends and Annual Cycles in Turkish Lake Levels, International Association of Hydraulic Engineering and Research Congress, Thessaloniki, Greece.
• Devlet Su İşleri (DSİ), Batı Karadeniz, Doğu Karadeniz ve Sakarya Havzaları Akım Verileri, 2012.
• Devlet Su İşleri (DSİ), Batı Karadeniz, Doğu Karadeniz ve Sakarya Havzaları Haritası, 2006.
• Gumus, V. (2006) Evaluation of Firat River Basin Streamflow by Trend Analysis, Institute of Science. Department of Civil Engineering, Harran University, Sanliurfa, Turkey.
• Gumus, V. and Yenigun, K. (2006) Evaluation of Lower Fırat Basin Streamflow by Trend Analysis, 7th International Advances in Civil Engineering Conference, Yildiz Technical University, Istanbul, Turkey.
• Hong, W., Leen-Kiat, S., Ashok, S. and Xun-Hong, C. (2008) Trend Analysis of Streamflow Drought Events, Water Resource Manage, Vol. 22.
• Ikiel, C. and Kacmaz, M. (2007) Global Evolution; Involving Change of Climate, Natural Resources and Human Politics, İtaly.
• Kalayci, S. and Kahya, E. (2006) Assessment of Streamflow Variability Modes in Turkey, Journal of Hydrology, Vol. 324.
• Kendall, M.G. (1975) Rank Correlation Methods, London.
• Mann, H.B. (1945) Non-Parametric Tests against Trend.
• Özel, N. (2004) Türkiye’deki Nehir Akımları Aylık Verilerinin Parametrik Olmayan Yöntemlerle Trend Analizi, Selçuk Üniversitesi, Fen Bilimleri Enstitüsü, Konya.
• Partal, T., Kahya, E., Seker. D. and Kabdasli, S. (2003) Precipitation Trends in the Aegean Region, International Association of Hydraulic Engineering and Research Congress, Thessaloniki, Greece.
• Partal, T. and Kucuk, M. (2006) Long-Term Trend Analysis Using Discrete Wavelet Components of Annual Precipitations Measurements in Marmara Region (Turkey), Physics and Chemistry of the Earth, Vol. 31.
• Seseogullari, B., Eris. E. and Kahya, E. (2007) Trend Analysis of Sea Levels along Turkish Coasts, Hydrology Days.
• http://www.suvakfi.org.tr/eg_mavi_damla_2.asp(Erişim, 13.02.2015). 2015.
• Toros, H. (1993) Klimatolojik Serilerden Türkiye Genelinde Trend Analizi, İTÜ, Fen Bilimleri Enstitüsü, İstanbul.
• Turkes, H. (1996) Spatial and Temporal Analysis of Annual Rainfall Variations in Turkey. International Journal of Climatology, Vol. 6.
• Van Belle, G. and Hughes, J.P. (1984) Nonparametric Tests for Trend in Tater Quality.
• Yıldız, M., Saraç, M., Malkoç, Y. ve Uçar, İ. (2008) Türkiye Akarsularındaki Akımların Trendleri ve Bu Trendlerin Hidroelektrik Enerji Üretimine Etkileri, VII. Ulusal Temiz Enerji Sempozyumu, UTES’2008, İstanbul.
• Yu, S., Zou, S. and Whittemore, D. (1993) Non-Parametric Trend Analysis of Water Quality Data of Rivers in Kansas, Journal of Hydrology, Vol.150.
• Yüksel, İ., Arman, H., Çeribaşı, G. ve Sandalcı, M. (2011) Küresel Isınma ve İklim Değişikliğinin Su Kaynaklarına Etkileri”, Ulusal 7. Kıyı Mühendisliği Sempozyumu, Trabzon, Türkiye.
• Yıldız, M. ve Malkoç, Y. (2000) Türkiye Akarsu Havzaları ve Hidrolojik Kuraklık Analizi, Ankara.