MODERN UYGHUR LITERATURE AND ITS FUTURE

Yıl 2014, Sayı: 3 - Sayı: 3, 129 - 145, 01.06.2014

Raile Abdülvahit Kaşgarlı

Öz

Modern Uyghur Literature expresses the Uyghur Literature which is formed in the end
of the 19th century and in the beginning of the 20th century. While Uyghur Literature is
intensified on the classical works in the mid of the 19th century, it entered a new period because
of the political events which are experienced in the Eastern Turkistan after the mid of this
century. We consider the development which is shown in the 1930’s, 1940’s years by the
Modern Uyghur Literature which is formed in the beginning of the 20th century separately from
the reform and publication works which are performed in education. The subject which is
mentioned in the literature changed because of the management change in the year 1949 and
the Modern Uyghur Literature and scholars are heavily impacted in the Culture Reform. Novel
took more importance in the Modern Uyghur Literature which enlivened after the year 1976
and history which is a prohibited subject started to be seen intensively in the literary works.
When we come to the year 2000, so-called “bilingual education” started to be implemented and
to become widespread increasingly. Leaving Uyghur Turkish out of operation beginning from
the nursery not only took the new generations far from the national values but also it will
remove the printing and publication, and will influence the future of the Modern Uyghur
Literature.

Anahtar Kelimeler

Uyghur, Literature, Modern Uyghur Literature, Uyghur Culture.

ÇAĞDAŞ UYGUR EDEBİYATI VE ONUN GELECEĞİ

Öz

Çağdaş Uygur edebiyatı, XIX. yüzyılın sonu XX. yüzyılın başlarında oluşan Uygur
edebiyatını ifade etmektedir. Uygur Edebiyatı, XIX. yüzyılın ortalarına kadar divan şiiri
merkezli gelişirken, bu yüzyılın ikinci yarısından itibaren yavaş yavaş yeni bir döneme
girmiştir. XX. yüzyılın başlarında oluşan Çağdaş Uygur Edebiyatının 1930'lu ve 1940’lı
yıllarda gösterdiği gelişmeyi ceditçilik hareketinden ayrı düşünemeyiz. 1949’da yönetimin el
değiştirmesi nedeniyle, edebiyatta işlenen konular da değişmiş, Kültür Devrimi’nde çağdaş
Uygur edebiyatı ve edipler ağır darbe almıştır. 1976 sonrasında canlanan çağdaş Uygur
edebiyatında roman ön plana çıkmış, yasak konu olan tarih, edebî eserlerde yoğun olarak
işlenmeye başlamıştır. 2000 yılına gelindiğinde ise sözde “çift dilli eğitim” uygulanmaya ve
yaygınlaştırılmaya başlamıştır. Uygur Türkçesinin kreşten itibaren devre dışı bırakılması,
yetişecek nesilleri millî değerlerden uzaklaştırmakla kalmayıp, Uygurca basın yayını ortadan
kaldıracağı gibi, çağdaş Uygur edebiyatının geleceğini de olumsuz yönde etkileyecektir.

Anahtar Kelimeler

Uygur, Edebiyat, Çağdaş Uygur Edebiyatı, Uygur Kültürü.