EASTERN TURKISTAN BETWEEN 1755-1949

Yıl 2014, Sayı: 3 - Sayı: 3, 229 - 245, 01.06.2014

Yelda Demirağ

Öz

In the aftermath of Soviet Union’s dissolution, China’s policies of integrating Eastern
Turkistan are the indicator of opening to the west, namely Middle Asia, and of the attempt to
establish a sphere of strategic influence in Middle Asia. For this reason, the region is, at the
same time, have a crucial place within the global power struggle.1
The Eastern Turkistan
region, which bears such an importance for China today, has had the same importance in the
past and consequently witnessed Chinese invasion continually. The aim of this study is to
investigate the historical roots of the policies implemented in Eastern Turkistan by China.
The study comprises of four main sections. In the first section, the strategic and
economic importance of the region will be explained. In the second section, the First Chinese
invasion which lasted from 1755, the year that Chinese soldiers entered into Eastern Turkistan,
to 1865, the year that Yakub Bey came into power, will be examined. In the third section, the
unification of Eastern Turkistan by Yakub Bey, the recognition of this state by major powers of
the time and the establishment of diplomatic relations with Russia, England and Ottoman State
by Yakub Bey State in this line will be analyzed. Then, the Second Chinese invasion after
Yakub Bey’s death in 1877, the foundation of Eastern Turkistan Islamic Republic in 1933,
which would last one year, and the Chinese forces’ regaining of control in the region with the
support of the Soviet Union will be explained. In the fourth section, the period that starts with
the foundation of Eastern Turkistan Republic, which would last five years, after the 1944 Ili
rebellion, that continues with the transformation of the Republic, which had been founded as an
independent state, into a coalition government with China due to the pressure of Soviet Union
and that ends with the Red Chinese legions’ retaking control of the region in 1949 will be
investigated.

Anahtar Kelimeler

Eastern Turkistan, China, Yakub Bey.

1755-1949 YILLARI ARASINDA DOĞU TÜRKİSTAN

Öz

Sovyetler Birliği’nin yıkılması sonrasında Çin’in Doğu Türkistan’ı entegre etme
politikaları batı’ya yani Orta Asya’ya açılımın, Orta Asya’da stratejik etki alanı kurma
çabasının bir göstergesidir. Bu nedenle bölge aynı zamanda küresel güç mücadelesi içinde
önemli bir yere sahiptir. Günümüzde Çin açısından bu denli önemli olan Doğu Türkistan
bölgesi, geçmişte de aynı önemi taşımış bu nedenle sürekli Çin istilasına maruz kalmıştır. Bu
çalışmanın amacı Çin tarafından Doğu Türkistan’da uygulanan politikaların tarihi temellerini
incelemektir.
Çalışma başlıca dört bölümden oluşmaktadır. Birinci bölümde bölgenin stratejik ve
ekonomik önemi anlatılacak. İkinci bölümde Çin askerlerinin Doğu Türkistan’a girdiği
1755’den Yakub Bey’in iktidara geldiği 1865’e kadar süren Birinci Çin istilası, Üçüncü
bölümde Yakub Bey tarafından Doğu Türkistan’ın tek çatı altında birleştirilmesi ve dönemin
büyük devletleri tarafından tanınması, bu doğrultuda Yakub Bey Devletinin Rusya, İngiltere ve
Osmanlı Devleti ile diplomatik ilişkiler kurması, üçüncü bölümde Yakup Bey’in 1877’de
ölümüyle birlikte bölgenin İkinci Çin işgaline uğraması, 1933’de bir yıl sürecek olan Doğu
Türkistan İslam Cumhuriyeti’nin kurulması, ancak Sovyetler Birliği’nin desteği ile bölgeye
tekrar Çin kuvvetlerinin hâkim olması. Dördüncü bölümde ise, 1944’de İli ayaklanması sonrası
beş yıl sürecek olan Doğu Türkistan Cumhuriyetinin kurulması, başlangıçta bağımsız olarak
kurulan Cumhuriyetin Sovyetler Birliği’nin baskısıyla Çin’le ortak bir koalisyon hükümetine
dönüşmesi ve sonuçta bölgenin 1949 yılında Kızıl Çin birliklerinin hâkimiyetine geçmesine
kadar olan dönem incelenecektir.

Anahtar Kelimeler

Doğu Türkistan, Çin, Yakub Bey.