YENİ UYGUR TÜRKÇESİNDE “KIL-” YARDIMCI FİİLİNİN SIFIR İŞLEVİ ÜZERİNE

Yıl 2018, Sayı: 11, 54 - 58, 28.06.2018

Rıdvan Öztürk

Öz

Özet

Türkiye Türkçesinde “kıl-” yardımcı fiilinin
kullanımı, geçmişten günümüze doğru gittikçe azalırken, yerini büyük ölçüde
aynı anlamı ifade eden “et-” yardımcı fiiline bırakmıştır. Ancak diğer birçok
Türk yazı dilinde olduğu gibi Yeni Uygur Türkçesinde de, bu yardımcı fiil
varlığını ve işlekliğini kaybetmeksizin devam ettirmektedir. “kıl-” yardımcı
fiili ile teşkil edilmiş birleşik fiiller yüklem olarak kullanıldığında aktarım
sorunu yaşanmamaktadır. Ancak bu birleşik fiiller daha etken ve aynı anlamı
tamamlayan bir yüklemin zarfı konumunda kullanıldığında, Türkiye Türkçesine
yapılan aktarımlarda zaman zaman sorun teşkil edebilmektedir. “isim + kılıp
+ yüklem” formunda kullanılan “kıl-” yardımcı fiili Türkiye Türkçesine
aktarılırken sıfır işlevde veya “ol-” anlamında aktarılabilmektedir.
Metinlerden seçilen örnekler üzerinden konu pekiştirilerek izah edilecektir

Anahtar Kelimeler

dil içi aktarım, kıl- yardımcı fiili, sıfır işlevi

Kaynakça

• Éziz, A. ve Taşpulat, A. (1985). Hazirqi Zaman Uyġur Tili Asasliri. Kaşgar: Qeşqer Uyġur Neşriyati.
• Guencung, L. (2012a). Üç Padişahliq Heqqide Qisse, C.1, (2. Baskı). Ürümçi: Şincang Xelq Neşriyati.
• Guencung, L. (2012b). Üç Padişahliq Heqqide Qisse, C.4, (2. Baskı). Ürümçi: Şincang Xelq Neşriyati.
• Öztürk, R. (1994). Yeni Uygur Türkçesi Grameri: (1. Baskı). Ankara: Türk Dil Kurumu Yayınları.
• Tömür, X. (1987). Hazirqi Zaman Uyġur Tili Grammatikisi (Morfologiye). Pekin: Milletler Neşriyati.
• Yakut, A., vd. (1999). Uyġur Tilining İzahliq Luġiti (Qisqartilmişi). Ürümçi: Şincang Xelq Neşriyati.
• Yıldız, M. (2016). Yeni Uygur Türkçesinde Tasvir Fiilleri. Konya: Kömen Yayınları.