TURAR KOCOMBERDİVEY’İN “KÖLÇÜKTÖGÜ AY” ADLI ESERİNDEKİ TAKLİDÎ KELİME DÜNYASI ÜZERİNE

Yıl 2018, Sayı: 11, 9 - 17, 28.06.2018

Cansu Taptap

Öz

Bir dilin söz varlığı içerisinde önemli bir yer tutan taklidî
kelimeler, tabiatta var olan seslerin taklit edilmesiyle oluşturulmaktadır. Tabiatta
bulunan canlı veya cansız varlıklara ait seslerin taklidi, tasvir esasına
dayanmaktadır. Taklidî kelimeler, dilin zenginliğini yansıtması açısından önem
taşır. Bu kelimeler, diğer Türk dillerinde olduğu gibi Kırgız Türkçesinde de
yaygın bir biçimde kullanılmaktadır. Gerek edebi gerekse konuşma dilinde
sıklıkla kullanılan taklidî kelimeler anlatıma akıcılık, açıklık ve güzellik
kazandırmaktadır. Kırgız dilinde taklidî kelimeler oluşum şekilleri bakımından
üç gruba ayrılır: Ses, biçim ve duyu yansımalı kelimeler. Kırgız şair, Turar
Kocomberdiyev’in “Kölçüktögü Ay” adlı şiir kitabı taklidî kelimeler açısından
zengin bir eserdir. Şair, oluşum şekilleri göz önüne alındığında çoğunlukla ses
yansımalı kelimeleri tercih etmiştir. Aynı zamanda şairin kullandığı fiil
yansımalı sözcüklerin kullanım sıklığı da isim yansımalı sözcüklere göre daha
fazladır. Bunun sebebi, şairin harekete dayalı üslubudur. Onun dili, yalın olmakla
birlikte dinamik bir özelliğe de sahiptir. Şairin tabiata ilişkin duygularını
resmetme özelliği şiirlerine yansımış, taklidî sesler onun anlatım gücünü
artırmıştır. Bu çalışmada Turar Kocomberdiyev’in “Kölçüktögü Ay” adlı eserinde
kullandığı taklidî kelimeler tespit edilmiş, bu kelimelerin oluşum şekilleri ve
yapısı hakkında değerlendirmeler yapılmıştır. 

Anahtar Kelimeler

Kırgız Türkçesi, Taklidî Kelimeler, Turar Kocomberdiyev, Kölçüktögü Ay

Kaynakça

• AKMATALİYEV, Amantur (2002). Kırgız Adabiyatının Tarıhı. Bişkek: İlimder Akademiyası Yayınları. BAYTOK, Aysel (2014). “Kırgız Türkçesinde Yansımalı Sözcükler ve Lehçeler Arası Aktarmadaki Önemi”. Modern Türklük Araştırmaları Dergisi, Sayı: 3, s.106-145. DUMAN, Gül Banu (2016). Kırgız Çocuk Edebiyatı. İstanbul: Kriter Yayınları. KARAHAN, Akartürk (2006). “Memlûk- Kıpçak Türkçesi Sözvarlığı: Yansıma Filler Üzerine Bir İnceleme”. Türklük Bilimi Araştırmaları, Sayı: 20, s. 105-124. KOCA, Ergün (2008). “Kırgız Türk Dillerindeki Yansıma Sözcüklerden Oluşan İkilemeler”, http://www.turkoloji.cu.edu.tr/makale (08.04.2018). KOCA, Ergün (2014). “Tuurandı Sözdördün Leksiko-Semantikalık Özgöçölüktörü” (Yansımalı Sözcüklerin Anlam Bakımından Özellikleri). http://www.turkoloji.cu.edu.tr/makale (04.04.2018). KOCOMBERDİYEV, Turar (1977). Kölçüktögü Ay. Frunze: Mektep Basması. KUDAYBERGENOV, Sarıbay (2002). “Kırgızcada Ses Yansıması ve Biçim Yansıması Kelimeler”. Aktaran: Levent Doyuran, Manas Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, Sayı: 3, s. 409-416. OMURALİYEVA, Aksamaai, (2015). “Kırgız Türkçesinde Yansımalı Kelimelerden Türeyen Biçim Yansımalı Fiiller”. Diyalektolog Sosyal Bilimler Dergisi, Sayı: 11, s.57-64. YUDAHİN, Konstantin Kuzmiç (1994). Kırgız Sözlüğü. Çeviren: Abdullah Taymas). 3. Baskı, Cilt: I (A-J). Ankara: Türk Dil Kurumu Yayınları. YUDAHİN, Konstantin Kuzmiç (1994). Kırgız Sözlüğü. Çeviren: Abdullah Taymas. 3. Baskı, Cilt: II (K-Z). Ankara: Türk Dil Kurumu Yayınları. ZÜLFİKAR, Hamza (1995). Türkçede Ses Yansımalı Kelimeler (İnceleme-Sözlük). Ankara: TDK Yayınları.