Moldo Kılıç, Isak Şaybekov ve Kalık Akıyev’in “Zelzele” Temalı Şiirlerinde Toplumsal Eleştiri

Yıl 2019, Sayı: 13, 115 - 129, 29.06.2019

Mustafa Kundakcı

Öz

Edebiyat sanatı, içinde var olduğu toplumsal
yapının hayatından derin izler taşır. Özellikle şiir, tarih biliminin geçmişle
ilgili eksik bıraktığı insani detaylara dizelerinde yer verir. Bunu bazen
doğrudan yapar; fakat çokça söylemek istediklerine uygun bir vesile arar.
Toplumların hayatında birçok şiire konu olan zor zamanlar yaşanır. Seller,
göçler, savaşlar ve depremler şairin insan ve zamanla ilgili söylemek
istedikleri için uygun bir vesiledir.

Türkistan coğrafyasında 1910 yılında yaşanan
deprem vesilesiyle yazılan ‘zelzele’ temalı şiirler, yazıldıkları dönemin
toplumsal hayatına ilişkin çok önemli detaylar paylaşır. Şiirin vesilesi bir
felaket olduğu için şairler özellikle bu felakete giden süreçte sorumluluk
sahibi olanların üzerinde durur. Zelzele her ne kadar doğal bir afet olsa da
yaşanan zelzele kadar ağır sonuçları olan zulümler ve cehalet bu metafor
üzerinden anlatılır. Zelzele şaire; zayıf, çaresiz ve korku içerisindeki halka
yöneticilerin, din adamlarının, zenginlerin yaptıklarına karşı Allah’ı hakem
yapma fırsatı verir. Şairler böylelikle kendisini halkın karşısında unvanı,
ilmi ya da parası sebebiyle güçlü gören; kendisinde vehmettiği bu güce
dayanarak kişisel çıkarları için onlara zulmedenlere ilahi adaleti hatırlatır.

Bu çalışmada Moldo Kılıç, Kalık Akıyev ve
Isak Şaybekov’un ‘zelzele’ temalı şiirlerine yansıyan toplumsal eleştiri
unsurları üzerinde duruldu. Şairlerin toplumsal sorunlara karşı duyarlı kişiler
olduğu gerçeğinden hareketle şiirlerde toplumun bu felaketine karşı
gösterdikleri tepki araştırıldı. 

Anahtar Kelimeler

Kırgız Edebiyatı, Moldo Kılıç, İsak Şaybekov, Kalık Akıyev, Zelzele, şiir, eleştiri

Kaynakça

• Referans 1: Dr. Öğr. Üyesi Recep TEK
• Referans 2: Doç. Dr. Enver KAPAĞAN
• Referans 3: Prof. Dr. Hikmet KORAŞ