Uygurların “At” Konulu Atasözleri

Yıl 2019, Sayı: 14, 99 - 110, 25.12.2019

Sevgi Dal

Öz

Sözlü
edebiyat geleneğinin bir ürünü olan atasözleri, içerisinde maddi, manevi birçok kültürel unsur barındırması ve milletlerin geçmiş yaşam tecrübelerini günümüze
kadar taşıması yönüyle bir kültür hazinesi olarak görülmektedir. Atasözlerinde
işlenen tema ve konular arasında hayvanların önemli bir yeri vardır. Uygur
atasözlerinde de at, kurt, kuş, köpek, tavşan, ördek, eşek gibi pek çok hayvan
karşımıza çıkmaktadır. Türk kültüründe atlı göçebe hayattan yerleşik yaşama
kadar Türk boylarının hayatının hemen her alanında yerini alan at ise kutsal
kabul edilecek kadar kıymet verilen bir hayvandır. Uygur Türkleri tarafından “makal-temsil”
olarak adlandırılan atasözlerinde de atın yer aldığı pek çok örnek
bulunmaktadır. Bu örnekler, Eziz Atavulla Sartekin’in
“Uygur Helk makal-Temsilliri” adlı eserinden taranmış ve at konulu olan
atasözleri tespit edilerek bu atasözlerinin bir kısmı incelenmiştir.
Çalışmamızda atasözü örneklerinden hareketle Uygur Türklerinin kültürel
hafızasındaki at, atın Türk toplumundaki yeri ve önemi, barındırdığı anlamlar
gibi konularda değerlendirmeler yapılmıştır

Anahtar Kelimeler

Uygur, atasözü, kültür, hafıza, at

Kaynakça

• Aksoy, Ömer Asım. (2016). Atasözleri ve Deyimler Sözlüğü I. İstanbul: İnkılap Yayınevi. Çobanoğlu, Özkul. (2004). Türk Dünyası Ortak Atasözleri Sözlüğü. Ankara: Atatürk Kültür Merkezi Yayınları. Ekici, Metin. (2015). Halk Bilgisi (Folklor) Derleme ve İnceleme Yöntemleri. Ankara: Geleneksel Yayıncılık. Elçin, Şükrü. (1963). “Türk Atasözlerinde At.” Türk Folklor Araştırmaları.Sayı: 171, Yıl:13, Cilt: 8, Ekim, 3189-3191. Emir Necipoviç Necip. (1995). Yeni Uygur Türkçesi Sözlüğü. (Çev: İklil Kurban). Ankara: Türk Dil Kurumu Yayınları. Esin, Emel. (1995). “Türk Sanatında At.” Türk Kültüründe At ve Çağdaş Atçılık (Ed. Emine Gürsoy Naskali). İstanbul: Resim Matbaacılık, 54-90. Gulcalı, Zemire. (2018). “Çağdaş Uygurcadaki Olumsuz İçerikli Atasözleri” Türk Dili Araştırmaları Yıllığı-Belleten, Sayı:2, Cilt:66, 351-362. İnayet, Alimcan. (2018). “Uygur Atasözleri ve Deyimlerinde Geçen Çince Alıntılar Üzerine” Türk Dili Araştırmaları Yıllığı-Belleten. Sayı: 2,Cilt:66, 195-214. Kaba, Ali. (2011). Altay, Tuva, Hakas, Şor Destanlarında At Motifi Üzerine Bir İnceleme. Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Ahi Evran Üniversitesi. Öztopçu, Kurtuluş. (1992). Uygur Atasözleri ve Deyimleri. İstanbul: Doğu Türkistan Vakfı Yayınları. Roux, Jean Paul. (2005). Orta Asya’da Kutsal Bitkiler ve Hayvanlar. (Çev: Aykut Kazancıgil, Lale Arslan) İstanbul: Kabalcı Yayınevi. Sakaoğlu, Saim. (1995). “Türk Masallarında At Motifi” Türk Kültüründe At ve Çağdaş Atçılık (Ed. Emine Gürsoy Naskali). İstanbul: Resim Matbaacılık, 282-288. Sartekin, E.A. (2011). Uyġur helķ maķal-temsilliri. Ürümçi: Şincan Üniversiteti Neşriyati Türkçe Sözlük. (2011). Ankara: Türk Dil Kurumu Yayınları. Seyidoğlu, Bilge. (1995). “Mitolojik Dönemde At.” Türk Kültüründe At ve Çağdaş Atçılık (Ed. Emine Gürsoy Naskali). İstanbul: Resim Matbaacılık, 91-94.