Maniheist Uygurca Metinlerde Bir Kavramsal Metafor Örneği

Yıl 2020, Sayı: 15, 70 - 81, 23.06.2020

Aziz Tolga Koç

https://doi.org/10.46400/uygur.731457

Cited By: 2

Öz

Felsefi ve derin bir kavram olan metafor, araştırmalarda genellikle benzetmeyle ilgili edebî bir mesele olarak incelenmiştir. Kavramsal metafor görüşü, geleneksel metafor araştırmalarının seyrini değiştirmiştir. Çağdaş metafor kuramında, kavramsal metaforlar ve dilsel metaforlar birbirinden ayrılmıştır. Soyut düşünce ürünü olan kavramsal metaforlar, dilde çeşitli örneklerle dilsel bir metafor olarak görünürler. Bu çalışmada, kavramsal metaforların Maniheist çevreye ait Eski Uygur Türkçesi metinlerdeki dilsel örnekleri tanıklanmaya çalışılmıştır. Bu metinlerde bulunan bazı çok anlamlı sözcüklere metaforik kullanım açısından yaklaşılmıştır. Ayrıca, sözcükler değerlendirilirken, sözcüklerin tarihî Türk dillerindeki anlamları göz önünde tutulmuştur.

Anahtar Kelimeler

Eski Uygur Türkçesi, Maniheist metinler, çok anlamlılık, metafor, kavramsal metafor

Example of a Conceptual Metaphor in Manichaean Uygur Texts

Öz

Metaphor, a deep concept in philosophical, has often been studied in research as a literary matter related to analogy. (Research of Turkish literatüre: mecaz, eğretileme, değişmece, deyim aktarması, istiare etc.). But, the metaphor, with a very wide range of uses, is not just a literary art. The conceptual metaphor view has changed the course of traditional metaphor research. In contemporary metaphor theory, conceptual metaphors and linguistic metaphors are separated from each other. Conceptual metaphors, the product of abstract thought, appear in language as a linguistic metaphor with various examples. For example, TIME IS MONEY is a conceptual metaphor. “You are wasting my time.” is a linguistic metaphor. It is possible to find examples of linguistic metaphor in old Uygur Turkish texts. In this study, linguistic examples of conceptual metaphor of IDEAS ARE RESOURCES in old Uygur Turkish texts belonging to the Manichaean environment were tried to be witnessed. In addition, some polysemy words found in these texts have been approached in terms of metaphorical use.

Anahtar Kelimeler

Old Uygur Turkish, Manichaean Texts, Polysemy, Metaphor, Conceptual Metaphors

Kaynakça

• AKŞEHİRLİ, Soner. (2005). “Çağdaş Metafor Teorisi”. http://www.ege-edebiyat.org/modules.php?name=Downloads&d_op=getit&lid=111 (Erişim: 26.04.2020).
• ARAT, R. Rahmeti. (2007). Eski Türk Şiiri (4. bs.). Ankara: Türk Tarih Kurumu Yayınları.
• BANG, Willy ve GABAIN, A. von. (1929). Türkische Turfan-Texte, II Manichaica, Berlin.
• CLARK, Larry. (1982). “The Manichean Turkic Pothi-Book”. Altorientalische Forschungen, 9, s. 145-218.
• CLAUSON, S. Gerard. (1972). An Etymological Dictionary of Pre-Thirteenth-Century Turkish. Oxford: Oxford University Press.
• ÇİÇEKLER, A. Naim ve AYDIN, Timur (2019). “Kavramsal Metafor Kuramı ve Belagat: Karşılaştırmalı Bir İnceleme”. RumeliDE Dil ve Edebiyat Araştırmaları Dergisi, 2019/ 16, s. 14-26.
• DİNÇER, Aslıhan. (2015). "Metaforların İzinde: Hayat Yolculuktur". Journal of Turkish Studies, 2015/44, s. 201-214.
• ERDAL, Marcel. (1991). Old Turkic Word Formation, A Functional Approach to the Lexicon, Vol. I-II. Wiesbaden: Harrassowitz.
• GÖKÇE, Faruk. (2015). “Kutadgu Bilig’de kör- “görmek”: Çok Anlamlılık, Metafor ve Gramerleşme”. Türkbilig: Türkoloji Araştırmaları, 2015/29, s. 59-76.
• LAKOFF, George. (1993). “The Contemporary Theory of Metaphor”. Metaphor and Thought, Volume: 2, s. 202-251.
• …………………………, ve JOHNSON, Mark. (1980). Metaphors We Live By. Chicago: University of Chicago Press.
• LE COQ, A. von (1911). Türkische Manichaica aus Chotscho I. Berlin.
• …………………….. (1919). Türkische Manichaica aus Chotscho II. Berlin.
• ……………………... (1922). Türkische Manichaica aus Chotscho III. Berlin.
• ÖZBAY, Betül. (2014). Huastuanift (Manihaist Uygurların Tövbe Duası). Ankara: Türk Dil Kurumu Yayınları.
• ŞAHAN, Kayhan. (2017). “Metafor Ne Değildir?”. Kesit Akademi Dergisi, 2017/8, s. 166-176.
• TEKİN, Talat. (2013). Irk Bitig (Eski Uygurca Fal Kitabı). Ankara: Türk Dil Kurumu Yayınları.
• TEKİN, Şinasi. (1976). Uygurca Metinler II: Maytrısimit, Burkancıların Mehdîsi Maitreya ile Buluşma, Uygurca İptidaî Bir Dram. Ankara: Sevinç Matbaası.
• TEZCAN, Semih. (1974). Das uigurische Insadi-Sutra, Berliner Turfan-Texte III. Berlin.
• UÇAN EKE, Nagehan. (2018). “Metaforların Işığında Türkçenin Kadim Metinleri Orhun Yazıtlarını Yeniden Okumak”. Orhun’dan Anadolu’ya Uluslararası Türkoloji Sempozyumu Bildirileri (2. Cilt). (Ed.: Şaban Doğan ve Melis Sezen Güneş). s. 1386-1406, İstanbul: Kesit Yayınları.
• ZIEME, Peter. (1975). Manichaisch-türkische Texte, Berliner Turfan-Texte V, Berlin.