Guñga Şiir Hareketi Işığında Çağdaş Uygur Şairi Adil Tuniyaz’ın Şiirleri

Yıl 2020, Sayı: 16, 42 - 51, 24.12.2020

Seda Çakır

https://doi.org/10.46400/uygur.752270

Öz

Yirminci yüzyılın başlarında yaşanan yenileşme hareketlerinin ve siyasi olayların etkisiyle doğan çağdaş Uygur edebiyatında 1980’li yıllarda şiir türünde ‘‘Guñga’’ ya da ‘‘Yeñiçe Şiirler’’ olarak anılan bir şiir hareketi meydana gelir. Uygur edebiyatındaki etkisini yalnızca yirminci yüzyılın son çeyreğinde hissettirebilen bu şiir hareketi, geleneksel Uygur şiirini modernist bir çizgiye taşır ve o zamana değin süregelen gerçeklik algısının sınırlarının aşılmasını sağlar. İnsanın duygu dünyasını ve gerçekliğini bütün yönleriyle ve yeni bir biçimde anlatmayı hedefleyen bu yeni şiir hareketine uyarak kaleme alınan şiirler serbest tarzda yazılmış, anlam kapalılığına dayanan ve konusu baştan sona sembollerle ifade edilen şiirlerdir.
Çağdaş Uygur şiirindeki etkisi kısa sürse de çok sayıda şair Guñga şiir hareketine uyarak şiirler kaleme almıştır. Bu çalışmada, söz konusu şairlerden biri olan Adil Tuniyaz’ın hayatı hakkında bilgi verilmiş; şiirleri Guñga hareketi odağında ele alınarak şiir dünyası ortaya konmaya çalışılmıştır. Öncesinde, Guñga şiir hareketinin ortaya çıkış sebeplerini aktarabilmek için çağdaş Uygur edebiyatında şiir türünün gelişimi üzerinde durulmuştur.

Anahtar Kelimeler

Çağdaş Uygur Şiiri, Guñga Şiir, Adil Tuniyaz, Gerçeküstücülük, Simgecilik

Kaynakça

• ABDUREHİM, Kerimcan. (2012). Qeşqer Edipliri. Keşgar Mecmuasi Serisi 24. Kaşgar: Kaşgar Uygur Neşriyatı.
• ABDÜLVAHİT KAŞGARLI, Raile. (2012). “Komünist Çin Dönemi Uygur Şiiri Üzerine”. Türk Dünyası İncelemeleri Dergisi, 12/1: 345-359.
• ABDÜLVAHİT KAŞGARLI, Raile. (2014). “Çağdaş Uygur Edebiyatı ve Onun Geleceği”. Uluslararası Uygur Araştırmaları Dergisi, 3:129-145.
• FREEMAN, Joshua. (2012). “İkki Guñga Şairniñ İjadiyiti Heqqide Selişturma İzdiniş”. Şincañ Pidagogika Unversitit İlmi Jornili. 3: 73-78.
• FRIEDERICH, Michael. (2016). “Uyghur Literary Representations of Xinjiang Realities”. Situating The Uyghurs Between China And Central Asia. Ed.: Ildikó Bellér-Hann, M. Cristina Cesáro, Rachel Harris, Joanne Smith Finley, Ashgate Publishing Company, Angland.
• HARBALİOĞLU, Neşe. (Ed.). Abdülvahit Kaşgarlı, Raile. (Yay. haz.). (2017). Çağdaş Uygur Edebiyatı Tarihi. Ankara: Gazi Kitabevi.
• HASANCAN, Abdulvahit. (2017). “Modern Uygur Şairi Ahmetcan Osman Şiirleri ve Onun Önderliğinde Guñga Şiir Hareketi”. Uluslararası Uygur Araştırmaları Dergisi, 9: 1-10.
• İNAYET, Alimcan. (1997). “Çağdaş Uygur Şiiri”. Türk Dünyası İncelemeleri Dergisi, 2: 191-205.
• TUNİYAZ, Adil. (1998). Boytaq Şairniñ Mexpiyiti. Pekin: Milletler Neşriyatı.
• TUNİYAZ, Adil. (2005). Deñizdiki Koça. Pekin: Milletler Neşriyatı.