Ağız Özellikleri Gösteren Bir Eski Oğuz Türkçesi İlmihali

Yıl 2020, Sayı: 16, 128 - 160, 24.12.2020

Fatih Bakırcı , Okan Erman

https://doi.org/10.46400/uygur.821894

Cited By: 1

Öz

Bu makalenin konusu Yeni Levent Anadolu Lisesi (İstanbul) Müdürü Mehmet İsmail Şahiner’in kütüphanesinde bulunan bir yazma kitabın ilk 51 varağında yer alan ilmihal türündeki eserdir. Eserin birçok sayfası eksik olduğundan metin bütünlüğü ortadan kalkmıştır. Eser birbirinden bağımsız üç parçadan oluşmaktadır. Eserin kimliğine dair -muhtemelen eksik sayfalar nedeniyle- çok az bilgi vardır. 34a/10’daki “ķuluŋ İbrāhime Rabbim hidāyet eylegil …” ibaresinden eserin İbrâhim adlı bir kişi tarafından yazıldığı anlaşılmaktadır. Metin dil özellikleri itibarıyla hayli önemlidir. Eski Oğuz Türkçesi ürünü olan metin ağız özellikleri göstermektedir. Bilindiği üzere, ilmihal türü de dâhil olmak üzere kılgısal dinî metinler halkın rahatça anlayabilmesi amacını güttüklerinden yazıldıkları yörenin ağzını yansıtma noktasında zengindirler. Eserin bu niteliği gramerin çeşitli kategorilerinden delillerle açıklanmaya çalışılmıştır. Örnek vermek gerekirse eserin söz varlığı Tarama Sözlüğü ve Derleme Sözlüğünü kesiştiren bir karaktere sahiptir. Makalenin ilk bölümünde bu eserin çeşitli açılardan filolojik değerlendirmesi, ikinci bölümünde ise transkripsiyonlu metin yer almaktadır. Çalışmanın son yıllarda ciddi artış gösteren Eski Oğuz Türkçesi ve ağızları üzerine yapılan araştırmalara katkı sunması umulmaktadır.

Anahtar Kelimeler

Eski Oğuz Türkçesi, Oğuzca, Anadolu Ağızları, İlmihal, Dönemlendirme

Kaynakça

• Yeni Tarama Sözlüğü (2013). (Haz. Cem Dilçin) Ankara: TDK.