SULTANMAHMUT TORAYĞIRULI'NIN ŞİİRLERİNDE BİR İTİRAZ BİÇİMİ OLARAK KARAMSARLIK-ÜMİT DİYALEKTİĞİ

Yıl 2021, Sayı: 18, 1 - 14, 22.12.2021

Yılmaz Bacaklı

https://doi.org/10.46400/uygur.1007955

Öz

Edebiyat beslendiği toplumsal hayata kayıtsız kalamaz. O hayatın rengiyle boyanır, nefesiyle soluklanır. Özellikle şiir türü katmanlı dil yapısıyla hayatta olup bitenlere en net tepkiyi koyan edebi türlerden biridir. Dilin imkânlarını sonuna kadar kullanan şiir, insanın elindeki dünyanın kurulu yanlarını anlatırken, onun aradığı ideal dünyaya dair haberler de verir. Bu açıdan şiirde mevcudun kusurlarından doğan bir karamsarlık duygusu ile ideal dünyanın var olduğu inancına dönük ümidi birlikte görmek mümkündür.
Kazak edebiyatının XX. yüzyıl başında yetiştirdiği önemli şairlerinden biri olan Sultanmahmut Torayğırulı şiirlerinde mevcut ve ideali birlikte verir. Yaşadığı dönemde yüzleştiği adaletsizlik, eşitsizlik, eğitimsizlik, yoksulluk gibi gerçeklikleri yüksünmeden dile getiren şair bunu yaparken karamsar bir tablo çizer. Ancak gelecek yani ideal hayatla ilgili beklenti ve betimlemelerinde de oldukça ümitlidir. Torayğırulı, ümit ve karamsarlık kavramlarının diyalektiğinden ortaya çıkan gerilimin okurunu doğru seçimler yapmaya sevk edeceğine inanır. Mevcut gerçekliği anlatırken çizdiği karamsar tablo onun toplumsal hayattaki kusurla yanlara yönelttiği kuvvetli bir itiraz olarak da görülebilir. Nitekim şiir gür sesiyle itiraz için kullanılabilecek en iyi araçlardan biridir. Buna karşılık gelecekteki ideal dünyayı tasvir ederken ortaya koyduğu ümitli tablo da onun okuruna her şeyi düzeltmek için sunduğu bir teklifidir.
Torayğırulı, karamsarlık ve ümit kavramlarını kullanarak Kazak halkının hem dış kaynaklı hem de kendi ihmallerinden doğan sorunların çözümü için çareler arar. Sömürüye, cehalete adaletsizliğe, yoksulluğun bir kader gibi algılanışına şiirlerindeki karamsarlıkla itiraz eder. Bu sorunların her anlamda ortadan kaldırılmasının nasıl mümkün olabileceğini ise şiirlerinde yer verdiği ümit duygusuyla ortaya koymaya çalışır. Bu çalışmada ulaşılan sonuçlar şairin manzumeleri dışında kalan şiirlerinin içerik incelemesini yapılarak elde edilmiştir.

Anahtar Kelimeler

Kazak Edebiyatı, Şiir, Sultanmahmut Torayğırulı, Ümit, Karamsarlık.

Teşekkür

Çalışmanın incelenmesine ve uygun bulunması halinde yayınına vesile olacağınız için müteşekkirim. Kolaylıklar dilerim.

THE DIALECTIC OF PESSIMISM-HOPE AS A FORM OF OBJECTION IN THE POEMS SULTANMAHMUT TORAYGIRULI

Öz

Anahtar Kelimeler

Kazakh Literature, Poetry, Sultanmahmut Toraygırulı, Hope, Pessimism.

Kaynakça

• ARAT, Reşit Rahmeti (2007). Eski Türk Şiiri. Ankara: TTK Yayınları.
• KAPAĞAN, Enver (2015). Alaş Orda Partisinin Kazak Aydınlanmasına Etkisi. Zeitschrift für die Welt der Türken/Journal of World of Turks, C.7, S. 1, s. 253-265.
• KARAKOÇ, Sezai (1997). Edebiyat Yazıları I. İstanbul: Diriliş Yayınları.
• KENCEBAEV, Beysembay (1957). Sultanmahmut Torayğırov – Ömiri men Tvorçestvosı. Almatı: Qazaqtıñ Memlekettik Körkem Ädebiyet Baspası.
• KENCEBAEV, Beysembay (2002). “Sultanmahmut Torayğırovtıñ Ömiri Men Şığarmaşılığına Şoluv”. (Ed. Bateş Aytbayulı). “Ulı Tulğalar” Ğılımiy-Ğumırnamalıq Seriyası - Dävir Aqını Sultanmahmut Torayğırov. Almatı: Ortalıq Ğılmiy Kitaphana, s. 8-29.
• KUNANBAYEV, Abay (2020). Şiirler. (Çev. Zafer Kibar). Ankara: SFN Baskı.
• KUNDAKCI, Mustafa-BACAKLI, Yılmaz (2019). Şakerim Kudayberdiulı’nın Şiirlerinde Düşünme Hâlleri. İnsan ve Toplum Bilimleri Araştırmaları Dergisi, C.8, S.3, s. 2229-2242.
• ÖZDENÖREN, Rasim (2017). Edebiyat ve Hayat. İstanbul: İz Yayıncılık.
• ÖZEL, İsmet (2016). Şiir Okuma Kılavuzu. İstanbul: TİYO Yayınları.
• TORAYĞIROV, Sultanmahmut (2002). Şığarmaları I. Almatı: Cibek Colı.
• TORAYĞIROV, Sultanmahmut (2003). Şığarmaları II. Almatı: Cibek Colı.
• UMRAN, Sedat (2004). Şiirde Metafizik Gerçek. İstanbul: İz yayıncılık.
• WELLEK, René – WARREN, Austin (2019). Edebiyat Teorisi. (Çev. Ö. Faruk Huyugüzel). İstanbul: Dergâh Yayınları.