UYGHUR DICTIONARIES

Yıl 2023, Cilt: - Sayı: 22, 83 - 96, 25.12.2023

Murat Orhun

https://doi.org/10.46400/uygur.1376918

Öz

The dictionary is the linguistic wealth of a nation and it develops, changes and enriches over time. Dictionary studies are of great importance in researching issues such as a nation's linguistic existence, history and culture. In today's world, dictionary studies are also informative in revealing the relationship of a language with different languages and in determining the extent of communication of that language with other languages. With the development of digital tools that come into play in different fields, computer technology and artificial intelligence applications facilitate the transfer and use of dictionaries to the digital field. In this context, dictionary usage has become more functional thanks to automatic translation processes and text analysis in different languages. When doing dictionary studies on a language, it is a necessity to have the studies on that language neatly at hand. Many articles on Uyghur dictionary studies have been published so far and these have made significant contributions to the literature. This article aims to complement previous studies. This article aims to complement previous studies. For this reason, the relevant literature was reviewed and many dictionaries that were not included in previous studies were identified. As a result of the study, all words identified so far have been analyzed according to categories.

Anahtar Kelimeler

Dictionaries, New Uyghur, Old Uyghur, The Uyghurs, Uyghur Dictionary Study

UYGURCA SÖZLÜKLER

Öz

Sözlük bir milletin dil zenginliğidir; zamanla gelişir, değişir ve zenginleşir. Sözlük çalışmaları bir milletin dil varlığı, geçmişi ve kültürü gibi konuları araştırmada büyük önem arz eder. Günümüz dünyasında bir dilin farklı dillerle ilişkisini ortaya koymak ve o dilin diğer dillerle iletişiminin boyutlarını belirlemede de sözlük çalışmaları fikir verici mahiyettedir. Farklı alanlarda devreye giren dijital araçların gelişmesiyle birlikte bilgisayar teknolojisi ve yapay zekâ uygulamaları sözlüklerin dijital alana aktarımını ve bu alanda kullanımını kolaylaştırmaktadır. Bu kapsamda farklı dillerde otomatik çeviri işlemleri ve metin analizleri gibi durumlar sayesinde sözlük kullanımları daha da işlevsel hale gelmiştir. Bir dil üzerine sözlük çalışmaları yapılırken o dille ilgili yapılan çalışmaların derli toplu elimizin altında bulunması bir zarurettir. Şimdiye kadar Uygurca sözlük çalışmaları ile ilgili birçok makale yayınlanmıştır ve bunlar literatüre önemli katkı sağlamıştır. Bu makale daha önce yapılmış çalışmaları tamamlama amacı taşımaktadır. Bu sebeple ilgili literatür taranmış ve önceki çalışmalara girmeyen birçok sözlük tespit edilmiştir. Çalışma sonucunda şimdiye kadar tespit edilen tüm sözcükler kategorilere göre analiz edilmiştir.

Anahtar Kelimeler

Sözlükler, Yeni Uygurca, Eski Uygurca, Uygurlar, Uygurca Sözlük Çalışması

Kaynakça

• Koraş, Hikmet (2009). “Türkiye’de Çağdaş Türk Lehçeleri ile İlgili Sözcük Çalışmaları ve Yeni Uygur Türkçesi Sözlüğü Üzerine”. Turkish Studies, 4(4): 761-789.
• Orhun, Murat (2022), “Uygurcada Sözlük Çalışmaları”. Uluslararası Uygur Araştırmaları Dergisi, (19): 68-92.
• Öztopçu, Kurtuluş (1992). “Modern Uygurca ile İlgili Açıklamalı Bir Kaynakça”. Türk Dilleri Araştırmaları, (2): 155-170.
• Öztopçu, Kurtuluş (1993). “Uygurca’nın Yazı Dili Olarak Gelişmesi ve Uygurca Sözlükler”. Türk Dilleri Araştırmaları, (3): 167-174.
• Sartekin, Eziz Atavulla (2004). Uygurca Yayınlanış Eserler Kataloğu. Urumçi: Şincang Üniversitesi Neşriyatı.
• Şirin, Hatice (2020). Başlangıcından Günümüze Türk Yazı Sistemleri. İstanbul: Bilge Kültür Sanat.
• Yıldırım, Fikret (2007). Kaşgar ve Yarkend Ağzı Sözlükleri. Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi. İstanbul: Yıldız Teknik Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü.
• Yıldırım, Fikret (2019). “Yeni Uygurca ve Yeni Uygurca Sözlükler”. Folklor/Edebiyat, 25(99): 539-552.
• İnternet Kaynakları: URL-1: Uyghursoft: http://uyghursoft.com/zh-CN/home.html (Erişim: 11.12.2013).