ÇORLULU ALİ PAŞA KÜTÜPHANESİ

Yıl 2020, Cilt: 8 Sayı: 13, 78 - 128, 15.12.2020

Nermin Genç

Öz

Bu çalışmada Çorlulu Ali Paşa ve Çorlulu Ali Paşa Külliyesi hakkında kısa bir bilgi verilerek Çorlulu Ali Paşa tarafından yaptırılan kütüphane, kütüphanenin tamiri, bu kütüphanede mevcut olan ilk kitapların isimleri ve hangi alanda oldukları ayrıntılı olarak açıklanmış ve 18. yüzyıl Osmanlı entelektüel dünyasında ne tür eserlerin okunduğuna dair ipuçları sununulmuştur.
Çorlulu Ali Paşa tarafından Parmakkapı yakınında Simkeşhane’nin bulunduğu bölgeye 4 Muharrem 1121/16 Mart 1709 yılında inşası tamamlanan câmi‘-i şerîf, dârü’l-hadîs, hânkâh, imâret, kütüphane gibi bölümleri ihtiva eden bir külliye inşa edilmiştir
Çorlulu Ali Paşa Kütüphanesi farklı tarihlerde tamir edilmiştir. 1894’de meydana gelen büyük deprem neticesinde zarar görmesi nedeniyle tamirata ihtiyaç duyulmuştur
7 Cemaziyelevvel 1314/14 Ekim 1896 tarihli tezkire ile depremde hasara uğrayan medrese ve kütüphanenin tamir edilmesi belirtilmiştir.
1901 yılında ise tekrar kütüphanenin tamirine ihtiyaç duyulmuştur.
Kütüphanenin kurulma tarihine yakın olması ve kütüphanedeki ilk kitaplar olabilmesi düşüncesiyle makalede temel alınan defter Başbakanlık Osmanlı Arşivi’nde, Başmuhasebe Muhalefat Halifeliği Kalemi Defterleri (D.BŞM.MHF.d..) arasında yer almaktadır. Defter ebrulu, 15x39,5 ebadındadır ve sayfa usülüyle numaralandırılmıştır. Toplam sayfa sayısı 24, numaralı boş sayfalar 1-3, 17-24’dür. Defterde ilk kayıttan anlaşılacağı üzere 20 C 1136/16 Mart 1724 tarihinde Çorlulu Ali Paşa Kütüphanesi’nde bulunan kitapların listesi verilmiştir. Defterde kütüphanede yer alan kitaplar tefsir, hadis, fıkıh gibi alan başlıkları altında sıralanmış ve cilt sayıları verilmiştir. Bazı eserlerin yazarlarının yazılmasına karşılık bazı eserlerin yazarları verilmeyip sadece eser ismi belirtilmiştir.
Bu makaledeki amaç 18. Yüzyılda Osmanlı kütüphanelerinin birinde ne tür kitapların bulunduğu ve Osmanlı aydın kesiminin hangi türden kitaplara yoğun ilgi duyduğunu anlayabilmektir. Eserin sonunda defterin transkripsiyonu verilmiş ve kütüphane içerisinde hangi türde eserin daha fazla olduğu, türü ve miktarı grafiklerle analiz edilmiştir.

Anahtar Kelimeler

Kütüphane, alim, Çorlulu Ali Paşa, Külliye, Author

Çorlulu Ali Pasha Library

Öz

In this study, the library built by Çorlulu Ali Pasha, its restoration, the names of the first books existed in that library and to which field they belonged, was explained in detail by giving brief information about Çorlulu Ali Pasha and Çorlulu Ali Pasha Kulliyah, and some hints related to what kind of works had been read in the 19th century Ottoman intellectual World were presented. The pie and column charts related to the works in the library were prepared and added to the end of the study, and the data related to the books were stated in a quantitavie way.

Anahtar Kelimeler

Çorlulu Ali Paşa, Külliye, Library, Author, Book

Kaynakça

• Başbakanlık Osmanlı Arşivi, Maarif Nezareti Mektubi Kalemi (MF. MKT), 93/3.
• Başbakanlık Osmanlı Arşivi, İrade Evkaf (İ. EV), 15/37.
• Başbakanlık Osmanlı Arşivi, İrade Evkaf ( İ. EV), 27/42.
• Başbakanlık Osmanlı Arşivi, Babıali Evrak Odası (BEO), 1642/123147.
• Topkapı Sarayı Müzesi Arşivi Defter (TSMA, D.), 9365/1.
• AKGÜNDÜZ, Ahmet, “Ebüssuûd Efendi”, Türkiye Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi. 10/365-371. İstanbul: TDV Yayınları, 1994.
• AKPINAR, Cemil, “Hasan Çelebi, Fenârî”, Türkiye Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi. 16/313-315. İstanbul: TDV Yayınları, 1997.
• AKPINAR, Cemil, “Fethullah eş-Şirvânî”, Türkiye Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi. 12/463-466. İstanbul: TDV Yayınları, 1995.
• AKTEPE, Münir, “Çorlulu Ali Paşa”, Türkiye Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi. 8/370-371. İstanbul: TDV Yayınları, 1993.
• ALGÜL, Hüseyin, “el-Mevâhibü’l-Ledünniyye”, Türkiye Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi. 29/421. Ankara: TDV Yayınları, 2004.
• ALTIKULAÇ, Tayyar, “İbnü’l-Cezerî”, Türkiye Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi. 20/551-557. İstanbul: TDV Yayınları, 1999. ANAY, Harun, “Devvânî”, Türkiye Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi. 9/257-262. İstanbul: TDV Yayınları, 1994.
• ARPAGUŞ, Hatice Kelpedin, “Kara Dâvud”, Türkiye Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi. 24/359. İstanbul: TDV Yayınları, 2001.
• ATA, M. Mahfuz, “Kevâşî”, Türkiye Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi. 25/341-342. Ankara: TDV Yayınları, 2002.
• AYDIN, Hakkı, “Fusûlü’l-Bedâi‘”, Türkiye Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi. 13/229-230. İstanbul: TDV Yayınları, 1996.
• AYDINLI, Abdullah -İsmail Lütfi Çakan, “Aşere-i Mübeşşere”, Türkiye Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi. 3/ 547. İstanbul: TDV Yayınları, 1991.
• AYDOĞMUŞOĞLU, Cihat, Şah Abbas ve Zamanı, Ankara: Ankara Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Doktora Tezi, 2011.
• AYTEKİN, Arif, “el-Akīdetü’t-Tahâvîyye”, Türkiye Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi. 2/259-260. İstanbul: TDV Yayınları, 1989.
• BAKIRCI, Selami, “Ukberî”, Türkiye Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi. 42/66-67. İstanbul: TDV Yayınları, 2012.
• BAKTIR, Mustafa, “İbn Melek”, Türkiye Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi. 20/175-176. İstanbul: TDV Yayınları, 1999.
• BARDAKOĞLU, Ali, “Câmi‘u’l-Fusûleyn”, Türkiye Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi. 7/108-109. İstanbul: TDV Yayınları, 1993.
• BEDİR, Murtaza, “Üsrûşenî”, Türkiye Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi. 42/392-393. İstanbul: TDV Yayınları, 2012.
• BİNGÖL, Abdulkuddüs, “Îsâgūcî”, Türkiye Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi. 22/488-489. İstanbul: TDV Yayınları, 2000.
• BOZKURT, Nebi, “Müsamere”, Türkiye Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi. 32/75-76. İstanbul: TDV Yayınları, 2006.
• BURSALI MEHMED TÂHİR EFENDİ, Osmanlı Müellifleri. 1. Cilt. İstanbul: (tarihsiz).
• CENEZ, Dilek Seniha, 18. Yüzyılda Bir Devlet Adamı: Çorlulu Ali Paşa (1706-1710), İstanbul: İstanbul Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Yüksek Lisans Tezi, 2017.
• CEYHAN, Semih,” Mesnevî”, Türkiye Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi. 29/325-334. Ankara: TDV Yayınları, 2004.
• CİCİ, Recep, “Osmanlı Klasik Dönemi Fıkıh Kitapları”. Türkiye Araştırmaları Literatür Dergisi. 3(5)/215-248. İstanbul: 2005.
• COŞKUN, Muhammed, “el-Câmi‘ li-Ahkâmi’l-Kur’ân”, Türkiye Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi. 7/100-101. Ankara: TDV Yayınları, 2019.
• ÇAĞRICI, Mustafa, “İhyâü Ulûmi’d-Dîn”, Türkiye Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi, (İstanbul: TDV Yayınları, 2000), 22/10-13.
• ÇAKAN, İsmail Lütfi -Muhammed Eroğlu, “Abdullah b. Abbas”, Türkiye Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi. 1/76-79. İstanbul: TDV Yayınları, 1988.
• ÇAKAN, İsmail Lütfi, “Câmiu’l-Usûl li-Ehâdîsi’r-Resûl”, Türkiye Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi. 7/136. İstanbul: TDV Yayınları, 1993.
• ÇÖĞENLİ, M. Sadi, “Mutarrizî”, Türkiye Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi. 31/375-377. İstanbul: TDV Yayınları, 2006.
• DANİŞMEND, İsmail Hami, İzahlı Osmanlı Tarihi Kronolojisi. 5. Cilt. İstanbul: Türkiye Yayınevi, 1971.
• Defter-i Kütüphane-i Çorlulu Ali Paşa. İstanbul: Matbaa-i Âmire, 1303.
• DURMUŞ, İsmail, “Adalı, Şeyh Mustafa”, Türkiye Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi. 1/347. İstanbul: TDV Yayınları, 1988.
• ________, “Hamâse”, Türkiye Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi. 15/437-440. İstanbul: TDV Yayınları, 1997.
• DURUSOY, Ali, “el-İşârât ve’t-tenbîhât”, Türkiye Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi. 23/421-422. İstanbul: TDV Yayınları, 2001.
• _________, “eş-Şemsiyye”, Türkiye Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi. 38/530-531. İstanbul: TDV Yayınları, 2010.
• EL-A’ZAMÎ, M. Mustafa, “Buhârî, Muhammed b. İsmâil”, Türkiye Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi. 6/368-372. İstanbul: TDV Yayınları, 1992.
• ERDEMİR, Ayşegül Demirhan, “Dâvûd-i Antâkî”, Türkiye Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi. 9/26-27. İstanbul: TDV Yayınları, 1994.
• FAYDA, Mustafa, “İbn Sa‘d”, Türkiye Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi. 20/294-297. İstanbul: TDV Yayınları, 1999.
• FAZLIOĞLU, Şükran, “Nebi Efendi-zâde’nin Kaside fî el-kutub el-meşhure fî el-‘ulûm’una göre bir medrese talebesinin ders ve kitab haritası”. Kutadgubilig -Felsefe-Bilim Araştırmaları. Sayı 3/191-221. İstanbul: 2003.
• GÜNGÖR, Mevlüt, “Ferra Begavî”, Türkiye Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi. 5/340-341. İstanbul: TDV Yayınları, 1992.
• HÂFIZ HÜSEYİN AYVANSARÂYÎ, Mecmuâ-i Tevârih, haz. Fahri Ç. Derin-Vâhid Çabuk. İstanbul: Edebiyat Fakültesi Basımevi, 1985.
• ________, Vefeyât-ı Selâtîn ve Meşâhîr-i Ricâl, haz. Fahri Ç. Derin. İstanbul: Edebiyat Fakültesi Matbaası, 1978.
• HATİBOĞLU, İbrahim, “Muhibbüddin et-Taberî”, Türkiye Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi. 31/38-39. İstanbul: TDV Yayınları, 2006.
• HIZLI, Mefail, “Osmanlı Medreselerinde Okutulan Dersler ve Eserler”, Uludağ Üniversitesi İlâhiyat Fakültesi Dergisi. 17 (1)/25-46. Bursa: 2008.
• İNALCIK, Halil, Osmanlı İmpratorluğu: Klâsik Çağ (1300-1600), çev. Ruşen Sezer. İstanbul: YKY yay., 2003.
• İPŞİRLİ, Mehmet, “Debbağzâde Mehmed Efendi”, Türkiye Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi. 9/62-63. İstanbul: TDV Yayınları, 1994.
• KANDEMİR, M. Yaşar, “Tirmizî”, Türkiye Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi. 41/202-204. İstanbul: TDV Yayınları, 2012.
• ¬¬¬¬¬___________, “el-Câmi‘u’s-Sahîh”, Türkiye Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi. 7/124-129. İstanbul: TDV Yayınları, 1993.
• ___________, “el-Muvatta’”, Türkiye Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi. 31/416-418. İstanbul: TDV Yayınları, 2006.
• ___________, “İbn Mâce”, Türkiye Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi. 20/161-162. İstanbul: TDV Yayınları, 1999.
• ___________, “Kādı İyâz”, Türkiye Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi. 24/116-118. İstanbul: TDV Yayınları, 2001.
• ___________, “Münzirî”, Türkiye Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi. 32/35-37. İstanbul: TDV Yayınları, 2006.
• ___________, “Kırk Hadis”, Türkiye Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi. 25/467-470. Ankara: TDV Yayınları, 2002.
• ___________, “Mukaddimetü İbni’s-Salâh”, Türkiye Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi. 31/121-124. İstanbul: TDV Yayınları, 2006.
• ___________, “Zeynüddin Irâkī”, Türkiye Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi. 19/118-121. İstanbul: TDV Yayınları, 1999.
• KARLIĞA, H. Bekir, “Gazzâlî”, Türkiye Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi. 13/518-530. İstanbul: TDV Yayınları, 1996.
• KAYA, Erdal, Kasapzade İbrahim Efendi ve “El-Ezhar fi şerhi’l-İzhar” Adlı Eseri (İnceleme ve Tahkik). İstanbul: Marmara Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Doktora Tezi, 2007.
• KAYA, Eyüp Said, “el-Mebsût”, Türkiye Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi. 28/214-216. Ankara: TDV Yayınları, 2003.
• ______, “Nevâzil”, Türkiye Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi. 33/34-35. İstanbul: TDV Yayınları, 2007.
• KILIÇ, Hulusi, “İbnü’l-Hâcib”, Türkiye Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi. 21/55-58. İstanbul: TDV Yayınları, 2000.
• ______, “el-Kâfiye”, Türkiye Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi. 24/153-154. İstanbul: TDV Yayınları, 2001.
• ______, “Cevherî, İsmâil b. Hammâd”, Türkiye Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi. 7/459. İstanbul: TDV Yayınları, 1993.
• ______, “Lârî, Muslihuddin”, Türkiye Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi. 27/103-104. Ankara: TDV Yayınları, 2003.
• ______, “el- Makāmât”, Türkiye Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi. 27/414-415. Ankara: TDV Yayınları, 2003.
• ______, “Ahterî”, Türkiye Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi. 2/184-185. İstanbul: TDV Yayınları, 1989.
• KILIÇ, Muharrem, “Temîmî, Takıyyüddin bin Abdülkadir”, Türkiye Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi. 40/424-425. İstanbul: TDV Yayınları, 2011.
• KILIÇER, M. Esat, “el-Fetâva’z-Zahîriyye”, Türkiye Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi. 6/376-377. İstanbul: TDV Yayınları, 1992.
• KINAYLI, Hüsnü, “Çorlulu Ali Paşa Camii, Medresesi, Kütübhanesi”, İstanbul Ansiklopedisi. 8/4105-4109. İstanbul: Koçu Yayınları, 1966.
• KOCA, Ferhat-Murtaza Bedir, “Penzevî, Ebü’l-Usr”, Türkiye Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi. 34/264-266. İstanbul: TDV Yayınları, 2007.
• KOCA, Ferhat, “Mir’âtü’l-Usûl”, Türkiye Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi. 30/148. İstanbul: TDV Yayınları, 2005.
• ______, “Burhâneddin Mergīnânî”, Türkiye Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi. 29/182-183. Ankara: TDV Yayınları, 2004.
• KUTLUER, İlhan, “Keşfü’z-Zunûn”, Türkiye Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi. 25/321-322. Ankara: TDV Yayınları, 2002.
• KÜTÜKOĞLU, Mübahat S., XX. Asra Erişen İstanbul Medreseleri. Ankara: TTK, 2000.
• MARTİ, Huriye, “et-Tarîkatü’l-Muhammediyye”, Türkiye Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi. 40/106-108. İstanbul: TDV Yayınları, 2011.
• MAYDAER, Saadet, “XVI. Yüzyılda Bir Osmanlı Müderrisi: Mevlana Muslihuddin Efendi ve Mirası”, Uludağ Üniversitesi İlâhiyat Fakültesi Dergisi. 20 (1)/117-155.
• MEHMED SÜREYYA, Sicill-i Osmanî, haz. Nuri Akbayar. İstanbul: 1996.
• ÖKTEN, Sadettin, “Çağmînî”, Türkiye Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi. 8/182-183. İstanbul: TDV Yayınları, 1993.
• ÖNGÖREN, Reşat, “Şâbanzâde Mehmed Efendi”, Türkiye Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi. 28/457-458. Ankara: TDV Yayınları, 2003.
• ÖZBALIKÇI, M. Reşit, “Muğni’l-lebîb”, Türkiye Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi. 30/384-386. İstanbul: TDV Yayınları, 2005.
• __________, “İbnü’d-Demâmînî”, Türkiye Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi. 21/10-11. İstanbul: TDV Yayınları, 2000.
• __________, “İbn Hişâm en-Nahvî”, Türkiye Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi. 20/74-77. İstanbul: TDV Yayınları, 1999.
• ÖZEL, Ahmet, “İbn Âdil”, Türkiye Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi. Ek-1/583-585. İstanbul: TDV Yayınları, 2016.
• ___________, “Ali el-Kārî”, Türkiye Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi. 2/403-405. İstanbul: TDV Yayınları, 1989.
• ÖZEN, Şükrü, “Mâtürîdî”, Türkiye Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi. 28/146-151. Ankara: TDV Yayınları, 2003.
• ___________, “Tenkīhu’l-Usûl”, Türkiye Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi. 40/454-458. İstanbul: TDV Yayınları, 2011.
• ________, “Teftâzânî”, Türkiye Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi. 40/299-308. İstanbul: TDV Yayınları, 2011.
• ÖZERVARLI, M. Sait, “İsbât-ı Vâcib”, Türkiye Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi. 22/495-497. İstanbul: TDV Yayınları, 2000.
• ÖZKAN, Halit, “Süyûtî”, Türkiye Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi. 38/188-198. İstanbul: TDV Yayınları, 2010.
• ÖZTÜRK, Mustafa-M. Suat Mertoğlu, “Zemahşerî”, Türkiye Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi. 44/235-238. İstanbul: TDV Yayınları, 2013.
• SAKLAN, Bilal, “Kūtü’l-Kulûb”, Türkiye Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi. 26/501-502. Ankara: TDV Yayınları, 2002.
• SEYYİD, Eymen Fuad, “Makrîzî”, Türkiye Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi. 27/448-451. İstanbul: TDV Yayınları, 2003.
• ŞAHİN, M. Süreyya, “Kasasü’l-Enbiyâ”, Türkiye Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi. 25/495-496. İstanbul: TDV Yayınları, 2002.
• ŞAFAK, Ali, “el-Ahkâmü’s-sultâniyye”, Türkiye Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi. 1/554-555. İstanbul: TDV Yayınları, 1988.
• TANMAN, M. Baha, “Çorlulu Ali Paşa Külliyesi”, Türkiye Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi. 8/371-373. İstanbul: TDV Yayınları, 1993.
• Târîh-i Râşid ve Zeyli Râşid Mehmed Efendi ve Çelebizâde İsmail Âsım Efendi (1071-1141/1660-1729), haz. Abdülkadir Özcan vd. İstanbul: Klasik yay., 2013.
• TOMAR, Cengiz, “Sehâvî, Şemseddin”, Türkiye Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi. 36/313-316. İstanbul: TDV Yayınları, 2009.
• TOPAL, Mehmet, Silâhdar Fındıklılı Mehmed Ağa Nusretnâme Tahlil ve Metin (1106-1133/1695-1721). İstanbul: Marmara Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Doktora Tezi, 2001.
• TOPALOĞLU, Bekir, “Tecrîdü’l-İ‘tikād”, Türkiye Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi. 40/250-251. İstanbul: TDV Yayınları, 2011. TURAN, Abdülbaki, “el-Elfiyye”, Türkiye Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi. 11/28-29. İstanbul: TDV Yayınları, 1995.
• TÜLÜCÜ, Süleyman, “Muallakāt”, Türkiye Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi. 30/310-312. İstanbul: TDV Yayınları, 2005. TÜRER, Osman, “Ebû Nuaym el-İsfahânî”, Türkiye Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi. 10/201-204. İstanbul: TDV Yayınları, 1994.
• UĞUR, Mücteba, “el-Câmi’us-Sagīr”, Türkiye Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi. 7/113-114. İstanbul: TDV Yayınları, 1993.
• ULUDAĞ, Süleyman, “Delâilü’l-Hayrât”, Türkiye Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi. 9/113-114. İstanbul: TDV Yayınları, 1994.
• ________, “Kuşeyrî, Abdülkerîm bin Hevâzin”, Türkiye Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi. 26/473-475. Ankara: TDV Yayınları, 2002.
• UZUNÇARŞILI, İsmail Hakkı, Osmanlı Devletinin İlmiye Teşkilâtı. Ankara: TTK, 1988.
• UZUNPOSTALCI, Mustafa, “Ebû Hanîfe”, Türkiye Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi. 10/131-138. İstanbul: TDV Yayınları, 1994.
• YAVUZ, Yusuf Şevki, “Beyzâvî”, Türkiye Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi. 6/100-103. İstanbul: TDV Yayınları, 1992.
• _______, “Fahreddin er-Râzî”, Türkiye Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi. 12/89-95. İstanbul: TDV Yayınları, 1995.
• _______, “Ebû Hanîfe”, Türkiye Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi. 10/138-143. İstanbul: TDV Yayınları, 1994.
• _______, “Taşköprizâde Ahmed Efendi”, Türkiye Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi. 40/151. İstanbul: TDV Yayınları, 2011.
• _______, “Nesefî, Ebü’l-Muîn”, Türkiye Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi. 32/568-570. İstanbul: TDV Yayınları, 2006.
• _______, “Ṭavâliu’l-Envâr”, Türkiye Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi. 40/180-181. İstanbul: TDV Yayınları, 2011.
• YAVUZ, Yusuf Şevki-Casim Avcı, “İbnü’l-Cevzî, Ebü’l-Ferec”, Türkiye Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi. 20/543-549. İstanbul: TDV Yayınları, 1999.
• YAZICIOĞLU, Mustafa Sait, “el-Kasîdetü’n-Nûniyye”, Türkiye Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi. 24/551. İstanbul: TDV Yayınları, 2001.