İNANÇ MÜZİĞİ ETNOLOJİSİ PERSPEKTİFİNDE BİR ŞEHRİN İLÂHİSİ "YA HANNÂN YA MENNAN"

Yıl 2021, Cilt: 9 Sayı: 15, 84 - 98, 15.12.2021

Mustafa Dağdeviren

https://doi.org/10.54893/vanid.997528

Öz

İnanç müziği arkaik dönemden itibaren inancın ortaya çıkmasıyla var olmuş ve hemen bütün inançlarda kutsala olan bağlılığı göstermede bir araç olmuştur. İnancın yayılmasını sağlamak, dini bilgileri aktarmak ve öğretilerin pekiştirilmesini sağlamak, arınmak, ruhlarla iletişime geçmek ve onlara bağlılıklarını sunmak amacıyla müzik, kimi zaman bireysel olarak, kimi zaman da toplu ritüellerle birlikte, bazen sadece insan sesleriyle, bazen sadece çalgılarla ve bazen de çalgı eşlikli olarak kullanılmıştır. Çalışmada yüzyıllarca ramazan aylarında teravih namazlarında icra edilerek aktarımı sağlanan ve bir şehrin kadim geleneğini oluşturan “Ya Hannân Ya Mennan” ilâhisi etnomüzikolojik olarak inanç müziği etnolojisi içerisinde değerlendirilmiştir. Ramazan ilâhileri türünde olan “Ya Hannân” İlâhisi, Sivas’ta ramazan aylarında camii musikisi içerisinde kullanılan cumhur ilâhi olarak halkın belleğine yerleşmiş ve bir kültür oluşturmuştur. İlâhi şehrin kültürel kodlarına öyle yerleşmiştir ki özellikle çocuklar olmak üzere il dışına çıkmamış bazı insanlar için teravih namazının bir parçası gibi görünür. İl dışına geçici çıkan insanlar da aidiat duyguları içerisinde ilâhiler başladığı zaman bir beklenti oluşmaktadır. Tüm şehre mal olan ilâhi, dolayısıyla din sosyolojisi disiplinini de ilgilendirmektedir.

Anahtar Kelimeler

Etnomüzikoloji, İlahi, Ya Hannan Ya Mennan, Sivas

THE HYMN OF A CITY IN THE PERSPECTİVE OF FAITH MUSİC ETHNOLOGY "YA HANNÂN YA MENNAN"

Öz

Faith music has existed with the emergence of belief since the archaic period and has been a tool in showing devotion to the sacred in almost all beliefs. Music is sometimes used individually, sometimes together with collective rituals, sometimes only with human voices, sometimes only with instruments and sometimes with musical accompaniment, in order to spread the belief, convey religious information and reinforce the teachings, purify, communicate with the spirits and present their devotion to them. In the study, the hymn "Ya Hannân Ya Mennan", which was performed in the tarawih prayers during Ramadan for centuries and constituted the ancient tradition of a city, was evaluated ethnomusicologically within the ethnology of faith music. The hymn "Ya Hannân", which is a type of Ramadan hymns, has settled in the memory of the people and created a culture as the public hymn used in mosque music during Ramadan in the city. It is so embedded in the cultural codes of the divine city that it is seen as a part of the tarawih prayer for some people, especially children, who have not left the province. When people who grew up with this culture go to the tarawih prayer outside of Sivas, they expect to listen to the hymn "Ya Hannân" in their sense of belonging when the hymns begin. It also concerns the discipline of sociology of religion because of the hymn that costs the whole city.

Anahtar Kelimeler

Ethnomusicology, Ya Hannan Ya Mennan, Hymn, Sivas

Kaynakça

• Ak, Ahmet Şahin. Türk Dini Musikisi, Cami ve Tekke Musikisi, Ankara: Akçağ Yayınları, Beşinci Baskı, 2018.
• Akdoğu, Onur. Türk Müziğinde Türler ve Biçimler, İzmir: Ege Üniversitesi Basımevi. 1996.
• Akgün, Emre. Türk Makam Müziği Sözlü Eser Besteciliğinin 17-19. Yüzyıl Arasındaki Değişiminin Form Ve Makam Açısından Karşılaştırmalı Olarak İncelenmesi, Malatya: İnönü Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Doktora Tezi, 2021.
• Akkaya, Hüseyin. Şemseddin Sivasî, Hayatı, Eserleri, Sivas: Sivas Belediyesi Basın Yayın ve Halkla İlişkiler Müdürlüğü, 2016.
• Aksoy, Hasan. "Şemseddin Sivasi, Hayatı, Şahsiyyeti, Tarikati, Eserlerİ". Cumhuriyet Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi 9 / 2 (Aralık 2005): 1-43 .
• Atasoy, Mustafa Cahit, Yeni Türkiye Türk Mûsıkîsi Özel Sayısı. Kültür ve Medeniyet Açısından Osmanlılar Dönemindeki Türk Musikisi, 775-781. Ankara: Yeni Türkiye Yayınları. 1999.
• Bergson, Henri. Ahlâkın ve Dinin İki Kaynağı Çeviri: M. Mukadder Yakupoğlu Ankara: Doğu Batı Yayınları, 2. Baskı, 2013.
• Berker, Ercüment. “Türk Musikisinde Dönemler”. Erdem Dergisi, 1(1), 149-166, 1985.
• Çöm, Erol. 16. Yüzyıl Ahlâkî Mesnevîleri Ve Şemseddîn‐İ Sivâsî’nin İbret‐Nümâ Adlı Mesnevîsi (İnceleme‐Metin), Konya: Selçuk Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Türk Dili Ve Edebiyatı Ana Bilim Dalı, Eski Türk Edebiyatı Bilim Dalı, 2007.
• Dağdeviren, Mustafa. İnanç Müziği Etnolojisi Perspektifinde Arguvan Yöresi “İçeri Makamı” Üzerine Yapısal Ve Kültürel Analiz, Malatya: İnönü Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Doktora Tezi, 2021.
• Demirci, Berat. Turna ve Gayda, İstanbul: Dergâh Yayınları. 2000.
• Ergun, Sadeddin Nüzhet. Türk Musikisi Antolojisi, Birinci Cilt, Dini Eserler, İstanbul: Rıza Koşkun Matbaası. 1942.
• Erol, Ayhan. İslam, Alevilik ve Müzik, İstanbul: Bağlam Yayınları, Birinci Basım, 2018.
• Koca, Fatih. “Kandil Gecelerinde Okunan İlâhiler ve Bazı Formların Listesi” Turkısh Academıc Research Revıew Cilt: 4 Sayı: 1/11-22 Mart Özel Sayı, 2019.
• Nettl, Bruno. The Study of Ethnomusicology: Thirty-one Issues and Concept, University of IllunoisPress: USA. 2005.
• Mustan Dönmez, Banu. Etnomüzikolojinin Temel Kavramları, Kavramlar Terimler İsimler, Müzik Bilimleri Dizisi 18, İstanbul: Bağlam Yayınları, 1. Baskı, 2019.
• Ong, J. Walter. Sözlü ve Yazılı Kültür, Çev. S. P. Banon, İstanbul: Metis Yayınları, 2003.
• Özcan, Nuri. “XVII ve XVIII. Yüzyıllarda Osmanlılarda Dini Musiki, Klasik Türk Musikisi”, Yeni Türkiye Dergisi Osmanlı Özel Sayısı, c. IV, 2000.
• Tanrıkorur, Çinüçen. Müzik Kültür Dil, İstanbul: Dergâh Yayınları, İkinci Baskı, 2009.
• Tıraşçı, Mehmet. “Amasya Mücaviri Sivas'ta Dinî Mûsikî”, Amasya: Geçmişten Günümüze Uluslararası Dinî Mûsikî Sempozyumu, 2017.
• Turabi, Ahmet, Hakkı, “Câmi Musikisi”, Câmi Yazıları, Ankara: DİB Yayınları, 2012.
• Turabi, Ahmet Hakkı. Sivasî İlahiler, Sivas: İlim ve Kültür Tarihinde Sivasiler Sempozyumu, 2010.
• Yahya Kaçar, Gülçin. Türk Mûsikîsi Rehberi Ankara: Maya Akademi Yayınları. (2. baskı). 2012.
• Yavaşça, Alaeddin. Türk Mûsıkîsi'nde Kompozisyon ve Beste Biçimleri. İstanbul: Türk Kültürüne Hizmet Vakfı Yayınları, 2002.
• Ahmet Şimşek, Sivas Meydan Cami İmam Hatibi Kişisel Görüşme 2021.
• Ergün Ceyhan Sivas Ulu Cami İmam Hatibi Kişisel Görüşme 2021
• Yunus Emre Göçer, Sivas İl Müftülüğü Özel Kalem Müdürü Kişisel Görüşme 2021.
• Eyyubi Işıksal, Dini Müzik Uzmanı, Besteci Kişisel Görüşme 2021, Sivas.