Enerji Tüketimi, CO2 Emisyonu ve Ekonomik Büyüme İlişkisi: Türkiye Örneği

Yıl 2018, Cilt: 3 Sayı: 5, 9 - 29, 29.06.2018

Ersin Yenisu

Öz

Enerji ve çevresel sorunlar son yıllarda gerek ülkemizde gerekse dünyada araştırmacıların ve uygulamacıların ilgi odağındadır. Bu çalışmanın amacı Türkiye’de enerji tüketimi, CO₂emisyonu ve ekonomik büyüme arasındaki ilişkiyi ampirik olarak test etmektir. Bunun için çalışmada 1960-2013 dönemi yıllık GSYİH, CO₂emisyonu ve elektrik tüketimi verileri analiz edilmiştir. Burada ekonometrik yöntem olarak ikili eşbütünleşme analizi, Granger nedensellik analizi ve etki-tepki analizi kullanılmıştır. Johansen eşbütünleşme testine göre enerji tüketimi ile CO₂emisyonu ve ekonomik büyüme ile CO₂emisyonu arasında uzun dönemde anlamlı bir ilişki vardır. VAR modeline dayanan Granger nedensellik analizine göreyse kısa dönemde enerji tüketiminden ekonomik büyümeye, enerji tüketiminden CO₂emisyonuna ve ekonomik büyümeden CO₂emisyonuna doğru tek yönlü bir Granger nedenselliğin olduğu bulgulanmıştır. Ek olarak Granger nedensellik ilişkileri etki-tepki analiziyle de doğrulanmıştır. Sonuç olarak bu çalışmaya göre Türkiye toplam enerji tüketimi içerisindeki yenilenebilir enerji (güneş, rüzgâr, hidroelektrik, biyoenerji vs.) payını mutlaka arttırmalıdır. 

Anahtar Kelimeler

Enerji Tüketimi, CO2 Emisyonu, Ekonomik Büyüme, Johansen Eşbütünleşme, Granger Nedensellik

Kaynakça

• Akpolat, A. G., Altıntaş, N. (2013). Enerji Tüketimi ile Reel GSYİH Arasındaki Eşbütünleşme ve Nedensellik İlişkisi: 1961-2010 Dönemi, Bilgi Ekonomisi ve Yönetim Dergisi, Cilt: 8, Sayı: 2, s. 115-127.
• Altıntaş, H. (2013). Türkiye’de Birincil Enerji Tüketimi, Karbondioksit Emisyonu ve Ekonomik Büyüme İlişkisi: Eşbütünleşme ve Nedensellik Analizi, Eskişehir Osmangazi Üniversitesi İİBF Dergisi, Cilt: 8, Sayı: 1, s. 263-294.
• Ang, C. B. (2008). Economic Development, Pollutant Emissions and Energy Consumption in Malaysia, Journal of Policy Modeling, Volume: 30, p. 271-278. doi:10.1016/j.jpolmod.2007.04.010
• Apergis, N., Payne, J. E. (2010). Renewable Energy Consumption and Economic Growth: Evidence From A Panel of OECD Countries, Energy Policy, Volume: 38, p. 656-660.
• Aydın, F. F. (2010). Enerji Tüketimi ve Ekonomik Büyüme, Erciyes Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, Sayı: 35, s. 317-340.
• Belke, A., Dobnik, F., Dreger, C. (2011). Energy Consumption and Economic Growth: New Insights Into The Cointegration Relationship, Energy Economics, Volume: 33, p. 782-789.
• Chang, C. C. (2010). A Multivariate Causality Test Of Carbon Dioxide Emissions, Energy Consumption and Economic Growth in China, Applied Energy, Volume: 87, p. 3533-3537.
• Chontanawat, J., Hunt, L. C., Pierse, R. (2008). Does Energy Consumption Cause Economic Growth?: Evidence From A Systematic Study Of Over 100 Countries, Journal of Policy Modeling, Volume: 30, p. 209-220.
• Çınar, S., Yılmazer, M. (2015). Yenilenebilir Enerji Kaynaklarının Belirleyicileri ve Ekonomik Büyüme İlişkisi: Gelişmekte Olan Ülkeler Örneği, Dokuz Eylül Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, Cilt: 30, Sayı: 1, s. 55-78.
• Dickey, D. A., Fuller, W. A. (1979). Distribution of the Estimators for Autoregressive Time Series with a Unit Root, Journal of the American Statistical Association, Volume: 74, No: 366, p. 427-431.
• Dünya Bankası (2017). Türkiye Ülke Profili Veritabanı, Erişim: 12.06.2017, http://databank.worldbank.org/data/reports.aspx?source=2&country=TUR
• Enders, W. (1995). Applied Econometric Time Series. New York: Wiley.
• Enders, W. (2010). Applied Time Series Econometrics, New York: Wiley.
• Erdoğan, S., Gürbüz, S. (2014). Türkiye’de Enerji Tüketimi ve Ekonomik Büyüme İlişkisi: Yapısal Kırılmalı Zaman Serisi Analizi, Selçuk Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, Sayı: 32, s. 79-87.
• Ersoy, A. Y. (2012). OECD Ülkelerinde Ekonomik Büyüme Odaklı Enerji Tüketiminin Ekonometrik Modeli, Çukurova Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, Cilt: 21, Sayı: 1, s. 339-356.
• Fotourehchi, Z. (2017). Renewable Energy Consumption and Economic Growth: A Case Study for Developing Countries, International Journal of Energy Economics and Policy, Volume: 7, No: 2, p. 61-64.
• Fuinhas, J. A., Marques, A. C. (2012). Energy Consumption and Economic Growth Nexus in Portugal, Italy, Greece, Spain and Turkey: An ARDL Bounds Test Approach (1965–2009), Energy Economics, Volume: 34, p. 511-517.
• Gbadebo, O. O. ve C. Okonkwo (2009), “Does Energy Consumption Contribute to Economic Performance? Empirical Evidence from Nigeria”, Journal of Economics and International Finance, Volume: 1 No: 2, p. 44-58.
• Gövdere, B., Can, M. (2015). Enerji Tüketimi ve Ekonomik Büyüme İlişkisi: Türkiye Örnekleminde Eşbütünleşme Analizi, Uluslararası İktisadi ve İdari Bilimler Dergisi, Cilt: 1, Sayı: 2, s. 101-114.
• Granger, C. W. J. (1969). Investigating Causal Relations by Econometric Models And Cross-Spectral Methods, Econometrica, Volume: 37, No: 3, p. 424-438.
• Johansen, S. (1988). Statistical Analysis of Cointegration Vectors, Journal of Economic Dynamics and Control, Volume: 12, No: 1, p. 231-254. Kar, M., Kınık, E. (2008). Türkiye’de Elektrik Tüketimi Çeşitleri ve Ekonomik Büyüme Arasındaki İlişkinin Ekonometrik Bir Analizi, Afyon Kocatepe Üniversitesi İİBF Dergisi, Cilt: 10, Sayı: 2, s. 333-353.
• Karagöl, E., Erbaykal, E., Ertuğrul H. M. (2007). Türkiye’de Ekonomik Büyüme ile Elektrik Tüketimi İlişkisi: Sınır Testi Yaklaşımı, Doğuş Üniversitesi Dergisi, Cilt: 8, Sayı: 1, s. 72-80.
• Karhan, G., Silinir, M., Çayın, M., Aydeniz, N. (2012). Enerji ve Ekonomik Büyüme İlişkisi: Türkiye Örneği, Batman Üniversitesi Yaşam Bilimleri Dergisi, Cilt: 2, Sayı: 1, s. 80-87.
• Korkmaz, Ö., Develi, A. (2012). Türkiye’de Birincil Enerji Kullanımı, Üretimi ve Gayri Safi Yurt İçi Hâsıla (GSYİH) Arasındaki İlişki, Dokuz Eylül Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, Cilt: 27, Sayı: 2, s. 1-25.
• Korkmaz, S., Yılgör, M. (2011). Enerji Tüketimi-İktisadi Büyüme İlişkisi, Kocaeli Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, Cilt: 22, Sayı: 2, s. 111-125.
• Lee, C. C., Chang, C. P. (2008). Energy Consumption and Economic Growth in Asian Economies: A More Comprehensive Analysis Using Panel Data, Resource and Energy Economics, Volume: 30, p. 50-65.
• Mackinnon, J. G. (1996). Numerical Distribution Functions for Unit Root and Cointegration Tests, Journal of Applied Econometrics, Volume: 11, p. 601-618.
• Magazzino, C. (2016). The Relationship Between CO2 Emissions, Energy Consumption and Economic Growth in Italy, International Journal of Sustainable Energy, Volume: 35, No: 9, p.844-857. doi: 10.1080/14786451.2014.953160
• Mbarek, M. B., Saidi, K., Rahman, M. M. (2017). Renewable and Non-Renewable Energy Consumption, Environmental Degradation and Economic Growth in Tunisia, Springer, doi: 10.1007/s11135-017-0506-7.
• Mehrara, M. (2007). Energy Consumption and Economic Growth: The Case Of Oil Exporting Countries, Energy Policy, Volume: 35, p. 2939-2945.
• Mucuk, M., Uysal, D. (2009). Türkiye Ekonomisinde Enerji Tüketimi ve Ekonomik Büyüme, Maliye Dergisi, Sayı: 157, s. 105-115.
• Odhiambo, M. N. (2009). Energy Consumption and Economic Growth Nexus in Tanzania: An ARDL Bounds Testing Approach, Energy Policy, Volume: 37, p. 617-622.
• Ouedraogo, N. S. (2013). Energy Consumption and Economic Growth: Evidence From The Economic Community Of West African States (ECOWAS), Energy Economics, Volume: 36, p. 637-647.
• Paul, S., Bhattacharya, R. N. (2004). Causality Between Energy Consumption and Economic Growth İn India: A Note On Conflicting Results, Energy Economics, Volume: 26, p. 977-983.
• Phillips, P.B.C., Perron, P. (1988). “Testing for a Unit Root in Time Series Regression,” Biometrika, 75, 335-346.
• Rezitis, A. N., Ahammad, S. M. (2015). Energy Consumption and Economic Growth in South and Southeast Asian Countıries: Evidence From a Dynamic Panel Data Approach, International Energy Journal, Volume: 15, p. 103-116.
• Saatçi, M., Dumrul, Y. (2013). Elektrik Tüketimi ve Ekonomik Büyüme İlişkisinin Dinamik Bir Analizi: Türkiye Örneği, Uludağ Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, Cilt: 32, Sayı: 2, s. 1-24.
• Shakouri, B., Yazdi, S. K. (2017). Causality Between Renewable Energy, Energy Consumption, and Economic Growth, Energy Sources, Part B: Economics, Planning, and Policy, doi: 10.1080/15567249.2017.1312640
• Streimikiene, D., Kasperowicz (2016). Review Of Economic Growth And Energy Consumption: A Panel Cointegration Analysis For EU Countries, Renewable and Sustainable Energy Reviews, Volume: 59, p. 1545-1549.
• Şahbaz, A., (2009). “Gelişmekte Olan Ülkelerde Kur Değişimlerinin Toplam Çıktı Üzerine Etkileri: Türkiye Üzerine Bir Uygulama”, Çukurova Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü İktisat Anabilim Dalı Doktora Tezi.
• Şanlı, F. B., Tuna, K. (2014). Türkiye’de Petrol Tüketimi İle Ekonomik Büyüme Arasındaki İlişkinin Analizi, Maliye Finans Yazıları, Yıl: 28, Sayı: 102, s. 47-64.,
• Taban, S. (2008). İktisadi Büyüme Kavram ve Modeller, Nobel Yayın Dağıtım, Ankara.
• Tang, C. F., Tan, B. W., Öztürk, İ. (2016). Energy Consumption and Economic Growth in Vietnam, Renewable and Sustainable Energy Reviews, Volume: 54, p. 1506-1514.
• Uddin, G. S., Bidisha, S. H, Ozturk, I. (2016) Carbon Emissions, Energy Consumption, and Economic Growth Relationship in Sri Lanka, Energy Sources, Part B: Economics, Planning and Policy, Volume: 11, No: 3, p. 282-287. doi: 10.1080/15567249.2012.694577
• Wang, S., Li, Q, Fang, C., Zhou, C. (2016). The Relationship Between Economic Growth, Energy Consumption, and CO2 Emissions: Empirical Evidence From China, Science Of The Total Environment, Volume: 542, p. 360-371.